John Godolphin Bennett
John Godolphin Bennett (8 Haziran 1897 - 13 Aralık 1974), İngiliz matematikçi, asker, teknoloji araştırmacısı ve yazardır. İyi Türkçe bilen Bennett, İstanbul İşgal Komutanlığında istihbaratçı olarak çalışmıştır.[1]
Başta İngiltere ve ABD olmak üzere Batı ülkelerinde ruhaniyet, maneviyat ve ruhani psikoloji gibi konularda ve P.D. Ouspensky ile özellikle Georgi Gürciyev'in öğretilerine dair yazdığı kitaplarıyla tanınmıştır.
Osmanlı Meclis-i Mebusan'ının İngiliz askerlerince basılıp İttihadçı milletvekillerin tutuklanmasında ve onların Malta Adası'na gönderilmesi operasyonunun başında da Bennett vardı.[2]
Bennet, savaş sonrası ordudan ayrıldı ve bazı Osmanlı hanedanlarının vekaletlerini alarak onların adına miras işleriyle uğraştı. Aldığı vekaletler nedeniyle birçok eski Osmanlı coğrafyasında bulundu. Bu sırada Yunanistan'da hanedan miraslarıyla ilgili olarak uğraşırken tapularda tahrifat yaptığı iddiasıyla hapse atıldı ve ondan sonra miras takip işlerini bırakarak ruhani psikolojiye yöneldi. Bu yönelimde İstanbul'da görevli bulunduğu sırada defalarca gittiği Mevlevi tekkelerinin etkisi olmakla beraber, esasen 1920'de tanıştığı Prens Sabahattin ile yaptığı görüşme ve temaslar ile prensin tanıştırdığı Georgi Gürciyev'in üzerinde bıraktığı etki çok belirleyici olmuştur. Bolşevik ihtilalinden sonra İstanbul üzerinden Avrupa'ya geçmiş olan ve İstanbul'da tanışmış olduğu Ouspensky ve Georgi Gürciyev'in sırasıyla müridi oldu. Fransa'da Georgi Gürciyev'in yanında geçirdiği bir dönem sonrasında İngiltere'ye döndü ve Londra yakınlarındaki önce 40'lı yıllarda Coombe Springs ve 1970'ten sonra da Sherborne Şatosu'nda kurduğu adeta tekke benzeri okullarda bir nevi ruhani lider/mürşid oldu. Bennet bu dönemde ruhaniyat konusunda kitaplar yazmakta ve nadir de olsa Türkiye ve Orta Doğu ülkelerine seyahat ederek şeyhler ile görüşüyordu. John Bennett çağımız Avrupa'sında, özelde de İngiltere'deki modern ruhaniyat düşüncesinin son yüzyıldaki önemli isimlerinden biri olarak tanınmakta ve kurduğu düşünce sisteminin birçok takipçisi bulunmaktadır.
İstanbul'un düşmanlar tarafından işgal edildiği dönemde Beyoğlu Krocker Otel'de çok sayıda Türk'e kırbaçla hunharca işkenceler yapmıştır. Daha sonra "Deli Türkler" tarafından saldırıya uğramış ve bunun neticesinde bir ayağının sakat kaldığı iddiası yayılmıştır. Bu vatansever grubun içinde görev alan Manastırlı Deli Ömer bu olayları anılarında detaylı olarak anlatmıştır.[3] Buna karşın Bennett'le 1972 yılında röportaj yaparak "Atatürk'e Nasıl Vize Verdim" adlı kitabı yazan ve Mayıs 2012'de vefat etmiş olan gazeteci Nezih Uzel'e dair internet sitesinde bu konu yalanlanmakta ve Nezih Uzel'in 2012 Şubat'ında yaptığı şu açıklama yer almaktadır: "... Pek çok kaynağın kullandığı Maslak'taki vurulma olayı uydurmadır. Sanırım benim Galatasaray'da da tarih hocam olan Samih Nafiz Tansu uydurdu veya aldığı yere aldandı. Bennett'in bedeninde bir arıza yoktu. Son resimlerden birinde koşarken görülüyor. Londra'da bir grafik okulu kuran Bülent Rauf Beyin bir ayağı sakattı. Onunla karıştırmış olacaklar..." [4]
1962 yılında Türkiye'de tanıştığı, sufi ve melami şeyhi Hasan Lütfi Şuşud'dan da etkilenmiştir. Şuşud'un "Hacegan Hanedanı" adlı kitabını onun nezaretinde tercüme ederek "Masters of Wisdom" adlı kitabının ilk bölümlerini oluşturmuştur. Bennett önce Şuşud'la beraberce bu kitabı yazmak istemişse de, Hacegan Hanedanı ile Georgi Gürciyev arasında direkt bir ilişki kurmak arzusunda olmasından rahatsız olan ve katıksız bir Müslüman olan Hasan Lütfi Bey buna razı olmamış ve müşterek yazarlı bir kitap yayımlanamamıştır.[5]
Bennett'in, ilk baskısı 1962 yılında ve genişletilmiş baskısı 1974'te yapılan ve Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin yakın geçmiş tarihiyle ilgili önemli bilgilerin de içeren Witness (Tanık) adında bir otobiyografisi vardır. Genişletilmiş baskısı esas alınan Witness (Tanık); Çiçek Öztek'in çevirisiyle 2007 yılında Türkçe olarak da yayımlanmıştır.
Türkçede yayımlanmış kitapları değiştir
- Tanık, 2007 (çeviren: Çiçek Öztek)
Kaynakça değiştir
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022.
- ^ "Murat Bardakçı'nın yazısı". 10 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.
- ^ "Vakt oldu temam | Ex Oriente Lux". 23 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.