István Bethlen
Kont István Bethlen de Bethlen (8 Ekim 1874, Gernyeszeg – 5 Ekim 1946, Moskova) Macar aristokrat ve siyasetçi. 1921 ila 1931 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.
| Kont István Bethlen de Bethlen | |
|---|---|
| |
| Macaristan Krallığı Başbakanı | |
| Görev süresi 14 Nisan 1921 - 24 Ağustos 1931 (10 yıl, 134 gün) | |
| Hükümdar | Miklós Horthy (Naip olarak) |
| Yerine geldiği | Pál Teleki |
| Yerine gelen | Gyula Károlyi |
| Macaristan Dieti Üyesi | |
| Görev süresi 31 Ekim 1901 - 16 Kasım 1918 (17 yıl, 16 gün) | |
| Görev süresi 18 Şubat 1920 - 2 Şubat 1939 (18 yıl, 349 gün) | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 08 Ekim 1874 Gernyeszeg, Macaristan Krallığı (günümüzde Gornești, Romanya) |
| Ölüm | 05 Ekim 1946 (71 yaşında) Moskova, Sovyetler Birliği |
| Evlilik(ler) | Kontes Margit Bethlen de Bethlen |
| Dini | Kalvinizm[1] |
Kariyeri değiştir
Erdel'li soylu bir aileye mensup olan Bethlen 1901 yılında Macar Meclisi'ne seçilmiştir.[2] Daha sonra 1919 yılında yeni Macar hükûmetinin temsilcisi olarak I. Dünya Savaşı'nın ardından yapılan Paris Barış Konferansı'nda bulunmuştur. Aynı yıl zayıf merkezci Macar hükûmeti çöktü ve kısa süre sonra Béla Kun'un liderliğinde komünist Macaristan Sovyet Cumhuriyeti kuruldu. Bethlen hızlıca Macaristan'a dönerek eski Avusturya-Macaristan İmparatorluğu amirali Miklós Horthy ile birlikte Szeged'de kurulan antikomünist "beyaz" hükûmetin lideriliğini üstlendi. "Beyaz" güçler Macaristan'ın kontrolunü ele geçirdikten sonra Horthy Naip seçildi. Bethlen muhazafakarlarla ittifak yaparak yeniden Macar meclisine girdi.
Kral IV. Károly'nin 1921 yılında Macaristan'a dönerek tahta geçmesi girişimi üzerine Horthy yeni ülkede buna benzer tehditlerin ortadan kaldırılması için Bethlen'den güçlü bir hükûmet kurmasını istedi. Bethlen Ulusal Birlik Partisi'ni kurdu. Oy manipulasyonu, hükûmet görevlerinin dağıtılması ve destekçi sağlamak için seçim yasalarının değiştirilmesi gibi çeşitli yöntemlerle Bethlen Macar siyasetinde karşı konulamaz bir siyasi alet oluşturdu. Bethlen ayrıca Macaristan'ın iki önemli ve güçlü tarafını, Budapeşte'de yaşayan zengin Yahudi sanayiciler ile kırsal bölgelerde yaşayan eski Macar soyluları tek bir çatı altında toplamayı başararak en azından Faşizmin ülkede gücünün artmasını on yıl kadar geciktirmiştir. Ayrıca işçi sendikaları ile de anlaşmaya varıp desteklerini alan Bethlen böylece yurt içinde önemli bir ihtilaf kaynağını da ortadan kaldırmıştır.
Başbakanlığı sırasında Bethlen Macaristan'ı Milletler Cemiyeti'ne soktu[3] ve Faşist İtalya ile yakın bir ittifak kurdu. 1927 yılında İtalya ile imzalanan Dostluk Anlaşması ile ulusun revizyonist umutlarını daha da ilerletti.[4] Ancak I. Dünya Savaşı'nın sonunda Macaristan'ın toprak kaybına yol açan Triyanon Antlaşmasının şartlarını değiştirme çabaları sonuçsuz kaldı. Büyük Buhran Macar siyasetini aşırı sağa doğru itti ve Horthy Bethlen'in yerine başbakanlığa Gyula Károlyi'yi getirdi[5][6] Károlyi'nin hemen ardından da tanınan bir Faşist ve Yahudi karşıtı olan Gyula Gömbös geldi.
Siyasi karanlığa itilmiş olan Bethlen Macaristan'ın Nazi Almanyası ile ittifakına karşı çıkan çok az sesten birisiydi. Almanya'nın II. Dünya Savaşını kaybedeceği belirgin hâle gelince Bethlen Müttefik Devletler ile ayrı bir barış antlaşması yapmaya çalıştı ama başarılı olamadı. 1945 baharına gelindiğinde Macaristan'ın büyük bir kısmı ilerleyen Sovyet birliklerinin kontrolü altına girmişti. Sovyetler ile birlikte geri dönen komünistler hemen ülkenin idaresini almak için çalışmaya başladı. Yaşlanan Bethlen'i siyasal güçleri kendilerine karşı birleştirecek bir güç olarak gördüler. Bu nedenle Sovyetler tarafından 1945 Nisan'ında tutuklanmasını sağladılar. Sonrasında Bethlen Moskova'ya götürüldü[7] ve burada hapishande iken 5 Ekim 1946'da öldü.[8]
Bethlen, 1930'da Ankara'da Atatürk ile görüştü ve Atatürk'ün verdiği 29 Ekim'deki Cumhuriyet balosuna katıldı.[9]
Bibliyografya değiştir
- Bethlen Istvan Emlekirata, 1944, Published in Hungarian/Magyar by Zrinyi Katonai Koenyvkiado, 1988.
Kaynakça değiştir
- Genel
- Romsics, Ignác (1995). István Bethlen: A Great Conservative Statesman of Hungary, 1874–1946.. Columbia University Press.
- Özel
- ^ (Macarca) Péter Miklós, "Konfliktus és szolidaritás. Szempontok Horthy Miklós és a katolikus egyház kapcsolatának értelmezéséhez" 13 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Egyháztörténeti Szemle, 2007, II.
- ^ Romsics 1995, s. 25-26.
- ^ Romsics 1995, s. 169.
- ^ Romsics 1995, s. 225.
- ^ Romsics 1995, s. 298.
- ^ Romsics, p. 298.
- ^ Romsics 1995, s. 386.
- ^ Romsics 1995, s. 388.
- ^ "20 Eylül 1930 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 2". www.gastearsivi.com. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2023.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Pál Teleki |
Macaristan Başbakanı 1921–1931 |
Sonra gelen: Gyula Károlyi |
| Önce gelen: Lajos Hegyeshalmi |
Macaristan Maliye Bakanı Geçici 1921 |
Sonra gelen: Tibor Kállay |
| Önce gelen: Emil Nagy |
Macaristan Adalet Bakanı Geçici 1924 |
Sonra gelen: Pál Pesthy |
| Önce gelen: Géza Daruváry |
Macaristan Dışişleri Bakanı Geçici 1924 |
Sonra gelen: Tibor Scitovszky |
| Önce gelen: István Szabó de Nagyatád |
Macaristan Tarım Bakanı Geçici 1924 |
Sonra gelen: János Mayer |
| Önce gelen: Pál Pesthy |
Macaristan Adalet Bakanı Geçici 1929 |
Sonra gelen: Tibor Zsitvay |