Irène Mélikoff
Irène Mélikoff (Azerice: İren Məlikov; d. 7 Kasım 1917, Sankt-Peterburg, Rusya - ö. 8 Ocak 2009, Strazburg, Fransa) Azeri ve Rus asıllı Fransız Türkolog.
Irène Mélikoff | |
|---|---|
| Doğum | 7 Kasım 1917 Sankt-Peterburg, Çarlık Rusyası |
| Ölüm | 8 Ocak 2009 (91 yaşında) Strazburg, Fransa |
| Milliyet | Azeri |
| Meslek | Dilbilimci, Türkolog |
| Ödüller | Legion d’Honneur (1994) Türk Tarih Kurumu Onur Madalyası (1982) Strasbourg Üniversitesi Onur Madalyası (1992) |
Hayatı değiştir
1917 yılında Ekim Devrimi'nin başladığı gece, Petrograd'da doğan İrene Melikoff'un babası Bakülü bir Azeri, annesi Rus'tu. Babasının adı İsgender Melikov, annesiyse Rus balerin Yevgenya Nikiferovna Mokşanov'dur. Petrolcülük işleriyle uğraşan ailesi Ekim Devrimi olunca Finlandiya'ya kaçar. Finlandiya'dan Danimarka'ya, oradansa Fransa'ya giderek Paris'e yerleşirler. Melikoff babasının kütüphanesinde 14 yaşındayken Hafız Divanı'nı, Ömer Hayyam'ı ve Sadi Şirazi'yi okur.
Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Bölümünden mezun oldu. Doğu Dilleri Yüksek Okulu Türkçe ve Farsça Bölümünü, Sorbonne Üniversitesi Uygulamalı Yüksek Eğitim Okulu'nu bitirdi. Sorbonne Üniversitesinde Prof. Adnan Adıvar'ın öğrencisi olur.
Ünlü İslam araştırmacısı Louis Massignon onu Sufiliği araştırmaya yöneltir. Mehmet Fuat Köprülü, Feyzullah Çınar ve Ömer Lütfi Barkan ile yakın ilişki içinde olur. Türk destanları üzerine çalışan Melikoff mistisizmi öğrenmek isterken Alevilikle karşılaşır. Alevi inancının derinliğinden etkilenen Melikoff, çalışmalarını Alevilik üzerine yoğunlaştırır.[1][2] Türkoloji'ye katkısı 1968 yılında Strasbourg Türk Etüdleri Enstitüsü direktörü olmasıyla hız kazanır. 1970 yılından beri yayınlanan önemli bir Türkoloji dergisi olan Turcica'nın da kurucusu olur.
Melikoff, Sorbonne Üniversitesi'nde "Umur Paşa dastanı" ile üniversiteyi tamamlamış (1954), 1957-ci ildə "Geste de Melik Danişmend" başlıqlı tezi ilə doktor olmuş ve aynı üniversiteden emekli olmuştur.[3] Strasbourg Humanitar Bilimler Universitesi'nde 1984 yılında Azerbaycan Kültürünü Araştırma Merkezi yaratıyor ve onun başkanı seçiliyor. Merkezin adı 1988 yılının Mayıs'ında değiştirilerek Azerbaycan Kültürünü ve Sivilizasyonunu Öğrenen Merkez oluyor. Bu merkeze Profesör Irène Mélikoff başkan, Profesör Louis Bazin ve Timurçin Hacıbeyli başkan yardımcısı seçiliyor.[4]
Strasbourg Üniversitesi Türkoloji Enstitüsü ve İranoloji Enstitüsü Müdürlüğü, TURCICA Dergisi Kurucu Başkanlığı, Osmanlı Dönemi Öncesi ve Osmanlı Dönemi Eğitimi Uluslararası Komite (CIEPO) Başkanlığı, Türkoloji Gelişim Derneği Başkanlığı, Paris Asya Toplumu Derneği Üyesi Alsace Lorraine Bölgesi Başkanlığı, Paris Dil Derneği Üyeliği, Ernest Renan Derneği Üyeliği görevlerinde bulundu.
1940 yılında ünlü matematikçi Salih Zeki Sayar'ın oğlu Faruk Sayar ile evlenen Melikoff, bir süre Türkiye'de de yaşadı. Faruk Sayar ile olan evliliğinden Belkıs Sonya, Ladin ve Şirin Laura isimli üç kızı oldu.[5]
1990 yılının 20 Ocakı'nda Kara Ocak Olayı'ndan sonra Fransa'da yaşayan Azerbaycanlı muhacirlerin büyük bir kısmı ile birlikte Paris'te gösteri düzenlediler.[6]
Eserleri değiştir
Irene Melikoff uzmanlık alanı ile ilgili çeşitli konularda kitaplar ve araştırmalar yayınladı ve pek çok ödül aldı. Birçok uluslararası kongreye katılan Melikoff'un Umur Paşa Destanı, Melik Danişmend, Ebu Müslim Horasani, Türk Sufizminin İzinde, Uyur İdik Uyardılar, Efsaneden Gerçeğe Hacı Bektaş, Türk Sufiliği ve Destandan Efsaneye ve Kırklar Sofrası isimli kitapları bulunuyor.
Ödülleri değiştir
Melikoff'un aldığı ödüller ise şöyle:[7]
- İran Millî Eğitim Bakanlığı Onur Ödülü (1973),
- Türkiye Devlet Bakanlığı Onur Diploması (1973),
- Chevalier de l'Ordre des Palmes Academiques (1978),
- Officier de l'Ordre des Palmes Academiques (1983),
- Türk Tarih Kurumu Onur Madalyası (1982),
- Mevlana Anma Töreni Onur Madalyası (1982),
- Strasbourg Üniversitesi Onur Madalyası (1992),
- Chevalier de l’Ordre du Merite (Legion d’Honneur) (1994),
- Bakü Devlet Üniversitesi fahri doktora unvanı,
- Selçuk Üniversitesi fahri doktora unvanı.
Kaynakça değiştir
- ^ Aydın, Ayhan. "Prof. Dr. Irene Melikoff ile söyleşi". Cem Vakfı. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2014.
- ^ "Melikoff". web.itu.edu.tr. 1 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Nail Tan. "TÜRKLÜK BİLİMİ ÖĞRETİM ÜYESİ - PROF. DR. IRÈNE MÉLİKOFF". www.millifolklor.com. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Diaspora hərəkatında qadınların rolu". Olaylar.az. 11 Mart 2013. 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2013.
- ^ Özcan, Ömer (Mart 2009). "Türk Kültürünün Büyük Araştırmacısı İrene Melikoff". Türk Yurdu. 29 (259). 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2014.
- ^ "СВЕТЛАЯ ПАМЯТЬ О ВИДНОМ ТЮРКОЛОГЕ ИРЕН МЕЛИКОФФ ВСЕГДА БУДЕТ ЖИТЬ В НАШИХ СЕРДЦАХ". azertag.az. 28 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "İrene Melikoff hayatı". 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013.