Vikipedi

Hertek Ançimaa-Toka

Khertek Amirbitovna Ançımaa-Toka, (Rusça: Хертек Амырбитовна Анчимаа-Тока, 1 Ocak 1912 – 4 Kasım 2008) Tuva-Sovyet politikacı, 1940–44 yılları arasında Tuva Halk Cumhuriyeti'nin Küçük Kurul adlı meclisinin başkanı.

Khertek Amirbitovna Ançımaa-Toka
Хертек Анчимаа-Тока
Tuva Halk Cumhuriyeti Küçük Kurul Başkanı
Görev süresi
6 Nisan 1940 - 11 Ekim 1944
Başbakan Bair Ondar
Saryg-Dongak Chymba
Yerine geldiği Oyun Polat
Yerine gelen Pozisyon yürürlükten kalktı
Kişisel bilgiler
Doğum 1 Ocak 1912(1912-01-01)
Bay-Tayga, Tandı Uranhay (bugün Rusya)
Ölüm 4 Kasım 2008 (96 yaşında)
Milliyeti Tuva
Partisi Tuva Halk-İnkılap Partisi
Evlilik(ler) Salçak Toka
Bitirdiği okul Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi
Mesleği Siyasetçi

Modern dünya tarihindeki soydan geçmeyen ilk kadın devlet başkanıdır.[1]

Ayrıca 97 yaşına kadar yaşayan Ançımaa-Toka, en uzun yaşayan devlet liderleri arasında yer almaktadır.

Eşi Salçak Kalbak-Herekoğlu (Salçak Toka) Tuva Halk Cumhuriyeti'ni Sovyet Rusya'ya bağladığından dolayı, Tuva halkı ona "TOKA" soyadını yakıştırmıştır. TOKA kısaltmasının açılımı "Tuva'yı Orustarga (Ruslara) Katıştıran (katan) Aşak (koca)" şeklindedir.

Hayatı değiştir

 
eşi Salçak Toka'nın anıtı.

Ançımaa-Toka Tuva'nın bugünkü Bay-Tayga ilinin Kööp-Söök (Kızıl-Dağ) köyünde doğdu. Doğumunun birkaç ay öncesinde 10 Ekim 1911 tarihinde, Çing Hanedanı'nın çöküşüyle, Çin idaresi sona ermiş ve bağımsız Tandı Uranhay devletinin kurulmasına yol açmıştır. Moğol ve Tuva soyluları etkin olmuşlardır.[2]

Ançımaa, avcı-köylü bir ailenin 3. çocuğu olarak doğdu.[3] 1914 yılında Rusya'nın himayesi altında bulunan Tuva, 1917 yılında başlayan Rus İç Savaşı sırasında bir mücadele alanına dönüştü. Kızıl Ordu ve karşı-devrim güçleri arasında meydana gelen birkaç çarpışmadan sonra bölge ve başkent Kızıl (şehir) bolşevik üstünlüğünü tanıdı. Tuva'daki muhafazakâr güçler 1920 yılında tamamen yenildiler. Sonunda 17 Ağustos 1921 tarihinde Tuva Halk Cumhuriyeti ilan edildi.[4] Kurulan Sovyet yanlısı hükûmet önemli eğitim fırsatları oluşturdu ve az sayıda da olsa Tuva gençlerini, özellikle kadınları eğitti. Bu eğitim seferberliği sırasında Moğolca okuma yazmayı öğrenen Anchımaa, 18 yaşına geldiğinde de, yeni oluşturulan ilk ulusal Tuva alfabesini ilk öğrenenlerden olmuştur. Ardından devlet tarafından öğretmen olarak işe alındı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin gençlik yapılanması Komsomol'un muadili olan Tuva Halk-İnkılap Partisi'nin (TNRP) gençlik örgütü Devrimci Gençlik Birliği (Revolutionary Youth Union-Revsomol) içinde yer aldı.[5]

Stalinist ideolojinin etkisi ile Donduk Kuular idam edilip, Ançımaa'nın eşi Salçak Toka Tuva Halk-İnkılap Partisi partisinin genel sekreterliğine geldi.[6] Bu dönemde karşı-devrimci liderler ve "Japon casusların" özel mahkemede yargılanıp ölüm cezasına çarptırılmalarında, artık parti liderleri arasında yer alan da rol almıştır.[7]

Nisan 1940'ta Ançımaa Tuva Halk Cumhuriyeti Küçük Kurul Başkanı seçilerek Tuva Halk Cumhuriyeti'nin devlet başkanı oldu. Aynı yıl Tuva Halk-İnkılap Partisi genel sekreteri Salçak Toka ile evlendi. Bu evlilik, devletin en güçlü iki politikacısı birleştirmiş oldu. O dönem komünist ve devrimcilerde yaygın olduğu üzere, evlilik öncesi soyadını korudu. Ancak 1973 yılında eşinin ölümünün ardından soyadını değiştirdi.[3] Ançımaa ve Toka, ülkenin bundan sonraki 30 yılına birlikte egemen oldular.

Tuva'nın Moskova yanlısı tutumu, savaş sırasında Latin alfabesinin yerine Kiril alfabesine geçmesine neden oldu. Karara muhalefet edilmesine rağmen, Ançımaa ve Toka ağırlığını koyarak kararın alınmasını sağladı. Sovyetler, ülkenin mineral kaynaklarını talep ettiler. Moğolistan ve Çin ile aralarındaki jeopolitik anlaşmazlıklara 1944 yılının Kasım ayında kesin bir son verildi.[4]

Ançımaa bir yandan da sanat ve edebiyat çalışmalarına devam ediyordu. 1962 yılında she became vice-chairwoman of Tuva Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı olarak Tuva Sovyet hükûmetinin 2. önemli makamına geldi. Sorumlulukları arasında sosyal refah, sağlık, eğitim, kültür, spor ve propaganda bulunuyordu.[8]

1972 yılında emekli oldu. 1973 yılında eşinin ölümünün ardından soyadını "Ançımaa-Toka" olarak değiştirdi. Hayatının bundan sonrasını, ölümüe kadar sakin ve politikadan uzak yaşadı. Ançımaa-Toka 4 Kasım 2008 tarihinde Tuva'da öldüğünde 97 yaşındaydı.[1]

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b "Khertek Ançımaa-Toka: Dünyanın İlk Kadın Devlet Başkanı" 18 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Times Online, 2 Ekim 2008, erişim tarihi 22 Ekim 2009.
  2. ^ Vasilev, Dimitri (2005). "The Sayan-Altain Mountain Region and South-Eastern Siberia". Chahryar Adle, Madhavan Palat and Anara Tabyshalieva (Ed.). History of Civilizations of Central Asia. Volume 6: Towards the Contemporary Period. Paris, France: UNESCO Publishing. ss. 335-336. ISBN 92-3-103985-7. 
  3. ^ a b Oyun, Dina. "Исполнилось 100 лет со дня рождения первой в мировой истории женщины-президента (Russian)". TuvaOnline. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013. 
  4. ^ a b Sanders, Alan (2010). Historical Dictionary of Mongolia. Lanham, MD: Scarecrow Press. s. 718. ISBN 978-0-8108-6191-6. 
  5. ^ Jackson, Guida (2009). Women leaders of Africa, Asia, Middle East and Pacific : a biographical reference. Bloomington, IN: Xlibris Publishing. s. 158. ISBN 9781441558435. 
  6. ^ Forsyth, James (2000). A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony 1581–1990. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 356. ISBN 0-521-40311-1. 
  7. ^ "В России отмечают День памяти жерт политических репрессий (Russian)". TuvaPlus News. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013. 
  8. ^ Oyun, Dina. "В Туве проведут вечер Памяти первой в мировой истории женщины-президента (Russian)". 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013. 

Dış bağlantılar değiştir

Siyasi görevi
Önce gelen
Oyun Polat 		Tuva Halk Cumhuriyeti Küçük Kurul Başkanı
1940–1944 		Pozisyon yürürlükten kalktı
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hertek_Ançimaa-Toka&oldid=31132569" sayfasından alınmıştır