Hüseyinzade Ali Turan
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Hüseyinzade Ali Turan (7 Mart 1864, Salyan – 17 Mart 1940, İstanbul), Azerbaycan Türkü doktor, ressam ve yazar.
| Hüseyinzade Ali Turan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 7 Mart 1864 Salyan, Bakü, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 17 Mart 1940 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Doktor, yazar, şair, ressam |
| Dil | Türkçe, Arapça, Farsça, Rusça, Almanca, İngilizce, Yunanca |
| Milliyet | Azerbaycan Türkü |
| Vatandaşlık |  Rus İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Önemli eser | Bize Hangi İlimler Lazımdır? Türkler Kimdir ve Kimlerden İbarettir? |
Etkiledikleri | |
Gençlik yılları değiştir
Çarlık Rusya'sı Bakü Guberniyasına bağlı Salyan kasabasında Dünya'ya gelen Hüseyinzade Ali Turan henüz küçük bir çocuk iken annesi Hatice Hanım ve babası Molla Hüseyn Hüseynzad ölmüştür. Kafkasya'da şeyhülislam olan dedesi Şeyh Ahmet Salyani torununa sahip çıkarak onu büyütüp yetiştirdi. Hüseyinzade Ali Turan Tiflis'te lise öğrenimini tamamlamaya çalışırken bir taraftan da diğer milletlerin dilini öğrenmeye çalışıyordu. Lise öğrenimini tamamladığında artık Rusça, Arapça ve Farsça'yı edebiyatını yapacak kadar iyi biliyordu.[1]
Lise öğrenimini tamamladıktan sonra 1885 yılında Petersburg Üniversitesi'nde fizik ve matematik bölümünü okumaya başladı. Aynı zamanda dedesinden gelen Türklük sevgisi onu kimliğini arama arayışına itmiş ve üniversitesi de bölümünden ayrı olarak Türkoloji derslerine de girmiştir. Bu sıralarda dil bildiği için Batı Klasiklerini de ayrıntılı olarak incelemiştir. Üniversite yıllarında okul arkadaşı Ahmet Sedat bey ile tanışması, derslerinde hocalarından duyduğu Türklerin vatan ülküsü ve dedesinden dinlediği hikâyeler Hüseyinzade Ali Turan'da Türkiye'ye gitme isteği uyandırdı.1899'da Üniversite'den mezun olduktan sonra Türkiye'nin bütün Türklerin Anavatan'ı olduğunu düşünerek Rusya'daki kendisine yöneltilen iş tekliflerini kabul etmeyerek İstanbul'a geldi. Okuduğu bölüm olan fizik ve matematik için Türkiye'de iş girişimlerinde bulunup netice alamayınca Askeri Tıbbiye'ye girdi.
İş Hayatı değiştir
Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'den (Askeri Tıbbiye) 1894 yılında Tabip Yüzbaşı rütbesini alarak mezun oldu. O yıllarda Ziya Gökalp'ın onun ile tanışması onu etkilemiş, Türkçülük fikrini ona aşılamıştır.[2] Ziya Gökalp ondan en büyük öğretmenlerinden biri olarak bahseder.[3] 1897 yılında Osmanlı İmparatorluğu ve Yunanistan arasında çıkan savaşta tabip yüzbaşı olarak Osmanlı İmparatorluğu'nda görev almıştır. Savaşın bitmesinin ardından Osmanlı İmparatorluğu'nda cilt ve frengi hastalıkları profesör yardımcısı olarak çalışmaya başlamıştır. Bu görevinden 1903 yılında Türk pasaportu olmadığı için polisler tarafından sınır dışı edilmiştir. Bakü'de Rusça yayımlanan Kaspi gazetesinde bir müddet yazmıştır. 1904 yılında çıkan Rus - Japon Savaşı'ndan sonra ülkede yaşayan milletlerde hürriyetçilik dalgalanmasıyla birlikte Hüseyinzade Ali Turan'da Hayat Gazetesi 'nde yazılar yazmaya başlamıştır. Hayat Gazetesi'nin 1906 yılında yayın hayatına son verilmesiyle bu sefer Füyuzat dergisinde yazılarına devam etmiştir. Bu dergi'nin yayın hayatı da uzun sürmeyip 1907 yılında kapanmıştır.[4] Ama Azerbaycan'da büyük bir Türklük şuuru yaratmıştır.
Siyasi Yaşamı değiştir
.jpg)
Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanı sonucunda Hüseyinzade Ali Turan, sınır dışı edildiği ülkeye geri gelerek İttihat ve Terakki Partisi’nin faaliyetlerine katılmıştır. Hüseyinzade Ali Turan aynı zamanda Türk Derneği, Türk Yurdu Cemiyeti ve Türk Ocakları gibi teşkilatlarda da faal olarak hizmet vermiştir. Yusuf Akçura'nın İstanbul'da kurduğu Rusya Mahkûmu Müslüman Türk-Tatarların Hukukunu Müdafaa Komitesi'nde önemli işler yapmıştır. 28 Mayıs 1918'de Azerbaycan'ın ilanı sonucunda ülkesine geri dönmüştür.
Ölümü değiştir
27 Nisan 1920'da Rusların Azerbaycan'ı işgal etmesi üzerine Türkiye'ye geri dönüş yapan Hüseyinzade Ali Turan, doktorluk görevini devam ettirmiş ve 1931 yılında emekli olmuştur. 9 yıl sonra İstanbul'da ölmüştür.
Eserleri değiştir
- Veba ve Mikrobu (1890)
- Mektub-i Mahsus (1904)
- Türkler Kimdir ve Kimlerden İbarettir (1905)
- Abd-ı Gılaf ve Mahfaz (1906)
- Ebedî Güzellik
Çevirileri değiştir
- Kefalet Yahut Vefakar Dostlar (1923)
- Garbın İki Destanında Türk (1926)
- Faust (1932)
Kaynakça değiştir
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
- ^ Google Kitaplar'da Tarih Aynasında Ziya Gökalp, s. 67,
- ^ Google Kitaplar'da Borders and Brethren: Iran and the Challenge of Azerbaijani Identity, s. 31,
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.