Gayriresmî imparatorluk
Gayriresmî imparatorluk, bir imparatorluğun ticari, askerî veya stratejik hedefleri doğrultusunda kolonisi olmayan bölgeler üzerinde etki sahibi olarak oluşturduğu etki alanıdır.
2010 yılında yazdıkları bir makalede Gregory Barton ve Brett Bennett "gayriresmî imparatorluk" için aşağıdaki tanımı sundular:[1]
| Ticari ve siyasi elitlerin yabancı bir bölgeyi, halkı veya kaynakları kontrol altına almaya yönelik başarılı girişimi. Kontrol mekanizmaları arasında imparatorluğun söz konusu bölgede sahip olduğu imtiyazların gereğinin yapılması ve ekonomik ve siyasi yaptırım tehdidi, bunlarla beraber sıkça olası diğer emperyal güçlerin önünü kesecek tedbirler yer alırdı. Görüşümüz "gayriresmî imparatorluk" teriminin kullanılabilmesi için tarihçilerin bir ülkenin elitlerinin veya hükûmetinin toprakları dışında hukuki kontrol ve de facto ekonomik hakimiyet sahibi olduğunu, etki sahibi ülkenin etkilenen ülkedeki çıkarları doğrultusunda o ülkedeki politikalara güçlü etki ettiğini göstermesinin şart olduğu yönündedir. |
Serbest ticaret politikaları sayesinde Britanya İmparatorluğu ekonomik yollardan gayriresmî imparatorluk sahibi olmayı başardı. Tarihçi Ronald Robinson ve John Gallagher'ın "The Imperialism of Free Trade" ("Serbest Ticaretin Emperyalizmi") makalesine göre Britanya İmparatorluğu kolonilerin genişlemesinde kolonilerin üzerinde kurduğu resmî hakimiyet kadar oluşturduğu gayriresmî imparatorluk da rol oynadı.[2] 20. yüzyılın başlarında Japonya İmparatorluğu'nun eşitsiz bir antlaşma sistemi aracılığıyla Çin üzerinde sağladığı hakimiyet de bu kavrama bir örnektir. Bununla beraber, "gayriresmî imparatorluk" kavramı "emperyalizm" kavramının tanımını haddinden fazla genişlettiği savıyla eleştirilmiştir.[3]
Kaynakça değiştir
- ^ Barton, G.A. and B.M. Bennett. (2010) Forestry as Foreign Policy: Anglo-Siamese Relations and the Origins of Britain's Informal Empire in the Teak Forests of Northern Siam, 1883–1925 34 (1): 65-86
- ^ John Gallagher and Ronald Robinson, "The Imperialism of Free Trade", The Economic History Review, Second series, Vol. VI, no. 1 (1953) An online version of this seminal article is available at: "Archived copy". 21 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2008.
- ^ Duus, Peter S. (2014). The Japanese Informal Empire in China, 1895-1937. Princeton: Princeton University Press. ss. xiv-xv. 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2017.
 | Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |