Vikipedi

Gürcü isyanı (2009)


2009 Gürcü isyanı, 5 Mayıs 2009'da başkent Tiflis'in 30 kilometre (19 mil) doğusunda, Gürcistan'ın Mukhrovani kentinde bulunan bir Gürcü Ordusu tank taburunun isyanıydı. İsyana katılan askerlerin sayısı bilinmemektedir.[3][4] İsyanın yapıldığı günün ilerleyen saatlerinde Gürcistan İçişleri Bakanlığı, isyancıların teslim olduklarını açıkladı. Tabur komutanı da dâhil olmak üzere liderlerinden bazıları tutuklandı; diğerleri kaçmayı başardı.[5] İsyan, hükûmetin Gürcistan'ın istikrarını bozmak ve Başkan Mikheil Saakashvili'yi öldürmek için Rus destekli bir komplo olduğunu iddia ettiği şeyi ortaya çıkardığını açıkladıktan sonra patlak verdi. Gürcü yetkililer daha sonra bir suikast planına ilişkin suçlamalarını ve Rusya'nın desteklediği iddialarını geri çekti.[6][7]

2009 Gürcü İsyanı
Tarih5 Mayıs 2009
Bölge
Gürcistan Gürcistan
Sonuç İsyancılar teslim oldu[1]
Taraflar
Gürcistan ordusu
Gürcistan polisi		 Mukhrovani'den gelen tank taburundan isyancılar
Komutanlar ve liderler
Başkan Mikheil Saakashvili
İçişleri Bakanı Vano Merabishvili
Savunma Bakanı Vasil Sikharulidze		 Yarbay Mamuka Gorgiashvili[2]
Çatışan birlikler
(?) ~500 (?)

İsyan öncesi değiştir

 
Göstericiler, Saakaşvili'nin istifasını talep ederek Gürcistan parlamento binası önünde, 10 Nisan 2009.

Gürcistan, 2008 Güney Osetya Savaşı'ndan bu zamana kadar huzursuzluktan etkilendi.[kaynak belirtilmeli] Nisan 2009'dan bu yana protestolarda Gürcistan Devlet Başkanı Mikheil Saakashvili'nin istifasını istendi.[8] Mart ayında, Demokratik Hareket - Birleşik Gürcistan siyasi partisinin dokuz üyesi, daha fazla hükûmet karşıtı gösteriler öncesinde otomatik silah satın aldıkları iddiasıyla tutuklandı, liderinin iddiasını "saçma" olarak nitelendirdi. Son zamanlarda birkaç üst düzey hükûmet yetkilisi, Saakaşvili'nin Güney Osetya ve Abhazya'nın ayrılıkçı bölgelerini Rus kontrolünde bırakan kazanılamaz bir savaş başlattığını iddia ederek muhalefete sığındı. Mayıs 2009'da Rusya, Güney Osetya'nın Gürcistan ile olan sınırını kontrol altına almaya karar verdi.

İsyan, Gürcistan'da planlanan NATO tatbikatlarından bir gün önce gerçekleşti. NATO tatbikatları, Rusya tarafından "Saakaşvili rejimini neşelendirme girişimi" olarak nitelendirilerek kınandı.[3][5][9]

İsyanın gerçekleşmesi değiştir

İsyan; 5 Mayıs sabahı, Gürcü Ordusu tank taburunun Mukhrovani'de 30 kilometre (19 mi) Gürcü başkenti Tiflis'ten emirlere itaatsizlik edilerek başladı.[5]

İsyancıların yerel medyada dolaşan açıklamasına göre, herhangi bir askerî harekât planlamıyorlardı ve süregelen siyasi kriz sırasında hükûmet ile muhalefet arasında diyalog çağrısı yapıyorlardı. Mukhrovani Tank Taburu Komutanı Albay Mamuka Gorgishvili, "Ülkenin mevcut açmazla parçalanmasını izlemek dayanılmaz. Bu soğukluğun şiddete dönüşme ihtimali var" dedi. Polis, daha sonra, gazetecilerin üsse yaklaşmasını yasakladı.[10]

Savunma Bakanı Vasil Sikharulidze'ye göre, komplocuların hedefi Mayıs 2009'da başlayan NATO askeri tatbikatlarını baltalamaktı. Sikharulidze ayrıca Rustavi 2 televizyonuna isyanın aynı zamanda "askeri bir darbe girişimi" olduğunu da belirtti.[11] İsyana karşılık Gürcü Ordusu, üsse bazıları zırhlı araçlarla donatılmış Gürcü Polis birimlerinin yanı sıra birlikler, askeri polis, helikopterler ve 30 tank ve zırhlı araç konuşlandırdı.[12] Gürcistan Cumhurbaşkanı televizyonda yayımlanan bir konuşmasında, isyancılara teslim olmaları için bir süre verildiğini söyledi. Son teslim tarihinin ne zaman dolacağını belirtmemekle birlikte, müzakerelerin başarısız olması hâlinde kolluk kuvvetlerine "uygun şekilde hareket etme" emri verildiğini söylendi. Cumhurbaşkanı Saakashvili ayrıca, isyanın, Gürcistan'da 6 Mayıs'ta başlaması planlanan NATO askeri tatbikatlarını "Cooperative Longbow - Cooperative Lancer 09" ve Gürcistan'ın AB'nin Doğu Ortaklığına katılmasını kesintiye uğratmak için Rusya tarafından yönetilen daha geniş bir planın parçası olduğunu ileri sürdü.[13] Mukhrovani'deki askerler, Saakaşvili'nin isyancılarla pazarlık yapmak için ağır silahlı korumalar eşliğinde üsse girmesinin ardından hızla teslim oldu.[14] Teslim olduktan sonra isyancılar silahsızlandırıldı ve Gürcü askeri polisi isyancıları otobüslerle üssünden aldı.[15] Yaklaşık 36 isyancı tutuklandı ve bazı haberlere göre yakınları gözaltına alındı ve işkence gördü.[16] Ancak, ayaklanmayı düzenleyenlerden üçü kaçarak bir insan avına yol açtı. 21 Mayıs'ta şüpheliler Tiflis'ten bir minibüste ayrılan Polis tarafından bulundu. Biri vurularak öldürüldü, diğer ikisi yaralandı ve tutuklandı. Gürcü makamlarına göre, zanlılar polisin durdurma emirlerini dikkate almadılar ve ateş etmeye başladılar, bu da polis memurlarının ateşe karşılık vermesine neden oldu.[17]

İsyancılardan 21'i yargılandı. Duruşma 11 Ocak 2010'da sonuçlandı. Albay Koba Otanadze'ye 29 yıl hapis cezası verilirken, Rangers Tabur Komutanı Levan Amiridze'ye 28 yıl, Tank Taburu Komutanı Shota Gorgiashvili'ye 19 yıl hapis cezası verildi. Üçü de hükûmeti devirmeye çalışmaktan suçlandı. Ulusal Muhafız Komutanı Koba Kobaladze, yasa dışı silah satın alma ve bulundurma suçlarından sekiz ay altı gün hapis cezasına çarptırıldı. Geri kalan sanıklar itaatsizlik ve yas adışı silah bulundurma gibi çeşitli suçlardan yargılandı ve üç yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına çarptırıldı.[18]

Askeri darbe girişimi şüphesi değiştir

Gürcistan İçişleri Bakanlığı, Gürcistan Ordusu'nda Rusya ile koordinasyon hâlinde olan bazı eski askeri yetkililer tarafından planlanacak büyük çaplı bir askeri isyan hakkındaki endişelerini dile getirdi. Gürcistan İçişleri Bakanlığı Bilgi ve Analiz Dairesi Başkanı Shota Utiashvili, isyanın Rusya ile koordine edildiğini ve NATO askeri tatbikatlarını en aza indirmeyi ve ve ülkedeki tam ölçekli askeri isyanı en üst düzeye çıkarmayı amaçladığını söyledi.[2] Gürcü yetkililer, daha sonra, Rusya'nın desteğiyle ilgili suçlamaları geri çekti.[6]

İsyan sonrası değiştir

5 Mayıs 2009'da Gürcistan İçişleri Bakanlığı, operasyonun vücuda takılan gizli bir kamerayla kaydedildiği ve emekli binbaşı Gia Gvaladze olduğu iddia edilen bir adamı gösteren, yüzleri bantla silinmiş birkaç kişiyle konuşan ve birkaç eski ismini veren video görüntüleri yayımladı. Planlanan isyanda David Tevzadze, Jemal Gakhokidze, Koba Kobaladze ve Gia Karkarashvili gibi üst düzey askeri ve güvenlik yetkilileri vardı. Kobaladze, Gvaladze ve Mukhrovani taburu komutanı Yarbay Mamuka Gorgiashvili'nin yanı sıra düzinelerce askerî personel ve sivil polis tarafından "Mukhrovani olayıyla bağlantılı olarak" tutuklandı.[19] Kharkharashvili ve Tevzadze, isyanla ilgili suçlamaları reddetti.[20] Diğer ordu eski subayları (Koba Otanadze ve Zaza Mushkudiani) aranmaktadır.[21]

İsyanın ilerleyen saatlerinde Gia Karkarashvili, kendisini isyana katılmaya ikna etmeye çalıştığı iddia edilen Koba Melikidze ile konuşurken gösteren bir video görüntüsü yayımladı. Gürcistan İçişleri Bakanlığı, Melikidze'nin tutuklanmasına ve Vano Merabishvili'ye suikast girişiminin önlenmesine yardımcı olduğu için sağladığı bilgiler için Karkarashvili'ye şükranlarını dile getirdi.[22]

6 Mayıs'ta Gürcü yetkililer, Mikheil Saakashvili'ye yönelik bir suikast planı ve isyana Rusya'nın destek verdiği iddialarından geri adım attı. Bu aşamada Gürcü yetkililer, ordu isyanının esas olarak 6 Mayıs 2009'dan itibaren NATO tatbikatlarını aksatmayı amaçladığını iddia etti. Saakashvili'nin resmî internet sitesinde, isyanın bir grup hoşnutsuz Gürcü subayından ilham aldığını belirtti.[6]

Baş şüpheliler -Gia Krialashvili, Koba Otanadze ve Levan Amiridze- Mukhrovani olayından sonra serbest kaldı. 20 Mayıs 2009'da Krialashvili öldürüldü; Otanadze ve Amiridze yaralandı ve Tiflis'in eteklerinde polisle yapılan bir çatışmada hastaneye kaldırıldı.[23]

İsyana tepkiler değiştir

Politikacılar değiştir

  • Gürcü muhalefeti, isyan geçmişleri ve gerçekte olup bitenler hakkındaki şüphelerini dile getirdi. Muhalefet liderlerinden David Gamkrelidze, olayın Gürcistan'daki hükûmet karşıtı protestolardan dikkati başka yöne çekmek için Gürcü yetkililerin içeriden bir işi olabileceğini iddia etti.[24] Muhalefetteki Gürcistan İttifakı lideri Irakli Alasania, bilgi eksikliği nedeniyle herhangi bir siyasi değerlendirme yapmayacağını söyledi.[25]
  • Mayıs 2009'da, iktidardaki Birleşik Ulusal Hareket Partisi için Gürcistan Parlamentosu'nun tecrübeli üyesi Givi Targamadze, Gürcü kökenli bir Rus kralı olan Alexander Ebralidze'yi, "Gürcistan'da huzursuzluğu tetiklemek" ve "Rus işgal güçlerinin Tiflis'e girişinin önünü açmak" amacıyla 2009 Gürcü isyan girişiminin arkasında olmakla suçladı.[26]
  • Askeri uzmanlarlar, Tiflis'i durdurma girişimi sırasında muhalefet barikatlarını sona erdirmek için asker kullanma planlarıyla bağlantılı olabilir ve bazı memurlar katılmayı reddeder. Üst düzey bir Batılı diplomat, bu versiyonun askeri kaynaklarla ilgili bilgilerle "çınladığını" doğruladı.[27]

Diğer değiştir

  •   Rusya - Rusya Dışişleri Bakanlığı, Gürcistan'ın Gürcistan'ın içişlerine karıştığı yönündeki suçlamalarının ardından Rusya'nın herhangi bir müdahalesi olduğunu reddetti.[28] Rusya Federasyonu’nun NATO elçisi Dmitry Rogozin, Moskova’nın Gürcistan’dan saçma suçlamalara alıştığını söyledi.[29]
    • Rus özel servisleri - Rusya özel servislerinde adı belirtilmeyen kaynak, ITAR-TASS haber ajansı tarafından alıntılandı ve Rusya'nın dâhil olduğu iddialarını "Saakaşvili rejiminin hezeyanı ve ızdırabı" olarak nitelendirdi.[30]
  •   ABD - Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı, Gürcistan'da 5 Mayıs'ta daha önce yaşanan durumun muhtemelen münferit bir olay olduğunu açıkladı. Pentagon'un basın sekreteri Bryan Whitman, ABD'nin durumu analiz ettiğini söyledi. Ayrıca isyana Rusya'nın karıştığı konusunda herhangi bir bilgisi olmadığını belirtti.[31][32]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ Kask, Kalev; Erik Rand (5 Mayıs 2009), Gruusia sõdurid hakkasid võimude vastu mässama (Estonca), epl.ee, 7 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  2. ^ a b Officials Say Russian-Backed Mutiny Thwarted, Civil Georgia, 5 Mayıs 2009, 19 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  3. ^ a b Chance (5 Mayıs 2009), Georgian troops mutiny ahead of NATO exercises, edition.cnn.com, 9 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  4. ^ MoD Says Military Unit Mutinies, civil.ge, 5 Mayıs 2009, 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  5. ^ a b c Georgian troop rebellion 'over' 7 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC News. May 5, 2009
  6. ^ a b c Georgia Says It Halts Army Mutiny To Disrupt NATO, National Public Radio (USA), 6 Mayıs 2009, 10 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 6 Mayıs 2009 
  7. ^ Georgia puts down mutiny attempt at military base, Japan Today (Japan), 6 Mayıs 2009, 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 6 Mayıs 2009 
  8. ^ Parfitt (5 Mayıs 2009), Army mutiny in Georgia denounced as 'Russian-backed attempted coup', The Guardian, 9 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  9. ^ "NATO drills may spark Georgian aggression | Politics from 2009-04-16 | RT". russiatoday.ru. 20 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  11. ^ Mchedlishvili (5 Mayıs 2009), Georgia says soldiers rebel, accuses Russia, reuters.com, 8 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  12. ^ May 5, 2009 report 6 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by RT
  13. ^ Mutineers Given Deadline to Surrender, civil.ge, 5 Mayıs 2009, 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  14. ^ Blomfield (5 Mayıs 2009), Georgia accuses Russia of supporting coup attempt, telegraph.co.uk, 11 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  15. ^ Georgian mutiny quelled, RT, 06 May, 2009, archived link
  16. ^ Georgian police rampant after military mutiny, RT, 24 May 2009, archived link
  17. ^ Georgian mutiny suspect killed, two arrested, RT, 21 May 2009, archived link
  18. ^ Georgian Court Hands Down Heavy Sentences In Mutiny Trial 8 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe/Radio Liberty, January 11, 2010
  19. ^ Police: 13 Civilians Arrested over Mukhrovani Mutiny 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Civil Georgia. May 5, 2009
  20. ^ Former Commander of National Guard Arrested 30 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Civil Georgia. May 5, 2009
  21. ^ On the Failed Military Mutiny 29 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ministry of Internal Affairs of Georgia. May 5, 2009
  22. ^ Statement of Ministry Of Internal AffairsOn the Failed Military Mutiny 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ministry of Internal Affairs of Georgia. May 5, 2009
  23. ^ One Mutineer Suspect Killed, Two Injured 30 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Civil Georgia. May 21, 2009
  24. ^ Georgian opposition not convinced on the backgrounds of the mutiny (Estonca), postimees.ee, 5 Mayıs 2009, 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  25. ^ Officials Say Russian-Backed Mutiny Thwarted, civil.ge, 5 Mayıs 2009, 19 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  26. ^ Senior MP Claims Russian Link to Mukhrovani Mutiny 30 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Civil Georgia. May 23, 2009
  27. ^ "Georgian mutiny put down as President Saakashvili accuses Russia | ONE NEWS". tvnz.co.nz. 10 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009. 
  28. ^ Moscow: Georgian authorities in an illusion (Estonca), defli.ee, 5 Mayıs 2009, 11 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
  29. ^ "Russia ridicules Georgia's coup claims". Australian Broadcasting Corporation. 5 Mayıs 2009. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  30. ^ "Georgian mutiny quelled | Top Stories from 2009-05-06 | RT". www.russiatoday.com. 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009. 
  31. ^ "Pentagon cautiously responds to Georgia mutiny plot - People's Daily Online". english.people.com.cn. 11 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009. 
  32. ^ Pentagon: mäss Gruusias näib üksiku juhtumina (Estonca), postimees.ee, 5 Mayıs 2009, 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gürcü_isyanı_(2009)&oldid=32533785" sayfasından alınmıştır