Gökküre

Gökküre, Gökbilim ve seyrüseferde, Dünya'yla eşmerkezli ve eşeksenli, devasa çaplı varsayımsal bir küredir. Gökyüzündeki tüm cisimlerin iç yüzeyinde yer aldığı bir küre şeklinde düşünülebilir. Gök ekvatoru yer ekvatoruyla, gök kutupları da yerin kutup noktalarıyla aynı doğrultuda çakışıktır. Gökküre yansıtması gökcisimlerinin konumlarının belirlenmesi için çok pratik bir yöntemdir.

Gökküre şeması

Aristocu ve Batlamyuscu modellerde gökküre, varsayımsal bir geometrik yansıtmadan farklı olarak fiziksel bir gerçeklik gibi düşünülmüştür.

Dünya kendi ekseni etrafında batıdan doğuya bir defada 23 saat 56 dakikada döner. Gök küre ve üzerindeki bütün objeler Göksel Kutup etrafında aynı zamanda doğudan batıya dönüş yönünde görülür. Bu günlük bir harekettir. Bu nedenle yıldızlar doğudan doğar. Kuzey-Güney hattında (meridyen) zirvesine ulaşır. Batı'da da batar.

Sonraki gecede özel bir yıldız doğudan tekrar yükselir fakat bizim normal saatimiz 24 saat 0 dakika döngüsüyle çalışır. O bunu 4 dakika daha erken yapar. Sonraki geceye kadar fark 8 dakika olacaktır. Böylece takip eden her gece(ya da gündüz)ile ileride olacaktır. Saatlerimizin ayarlanmamış açık görünen nedeniyle Güneş hala gökyüzünde durmuyordur. Yıldızların yaptığı gibi,yaklaşık 1°doğu tarafına doğru hareket eder. Çünkü 1° lik açı zamanda 4 dakikaya uymaktadır (360°=24 saat). Bu nedenle biz güneşi tekrar merdiyenin arkasında görebilmek için 4 dakikalık bir extra zamana ihtiyaç duyarız. Bu nedenle normal saatler, Güneş'e ait zamanı gösterir. Yıldız hareketlerini çalışan Astronomlar saatlerinin yıldızlarla hesaplanan ve 23 saat 56 dakikalık bir dönemde çalışan zamanı göstermesini isteyebilirler.

Günlük hareket

Yıldızlar axis merkez etrafında dönüyor. Merkez yanındaki parlak yıldız Polaris görüldüğü gibi hemen hemen sabit.

Gökyüzüne yerleşmiş olan yıldızların topluca yaptığı dönme hareketidir. Her gün yıldızlar doğmakta, ortak bir eksene göre çember yayı çizmekte ve sonra da batmaktadırlar. Yıldızlar birbirleri ile ilgili pozisyonlarını aynı tutmaktadırlar. Dünya'nın dönmesi tek bir eksen etrafında olmaktadır. Bu eksenin Yer küresini deldiği noktaya "Yer Kutupları", Göğü deldiği noktaya "Gök Kutupları" denir. Bu noktaya çok yakın olan orta parlaklıkta bir yıldız vardır. Bunun adı Polaris'dir. " Demir-kazık " anlamına gelen Kuzey yarım kürenin bütün yldızları Polaris'in çevresinde dönerler.

Dönme eksenine dik olan büyük çembere "Gök Ekvatoru", düzlemine de "Ekvator düzlemi" denir. Bu düzlemin Yer küresi ile arakesitine ise "Yer Ekvatoru" kısaca Ekvator denir. Ufuk ile Gök ekvatorunun kesim noktaları gözlemcinin doğu ve batı noktalarıdır. Günlük hareket yönünde (saat yönü) alttan üste geçerken rastlanan nokta budur.O halde tam Ekvator üzerinde bulunan bir yıldızın doğduğu ve battığı noktalar o yerin doğu ve batı noktalarıdır. Güneş 21 Mart ve 23 Eylül de Ekvator üzerinde bulunur. Batı ve doğu noktaları Güneş'in 21 Mart ve 23 Eylül de battığı ya da doğduğu noktalardır.

Coğrafik konum

Gökyüzünde bir cisim ile Dünya'nın merkezinden geçen doğrunun Dünya yüzeyini kestiği noktaya cismin coğrafik pozisyonu (CP) denir. Eğer bu cismin yüksekliği (altitude)90° ise, o cisim için Zenit uzaklığı sıfırdır.

Gökyüzündeki bir cismin pozisyonu (görünür=apparent) "Koordinatların Ufuk Sistemi" adlı bir sistemde tanımlanır. Buna göre gözlem yapan kişi Ufuk Çizgisinin ikiye böldüğü sonsuz yarı çaplı hayali bir kürenin merkezinde bulunur. Gözlemi yapılan cismin ufuk cizgisinden yüksekliği altitude olarak ifade edilir ve derece cinsinden söylenir. Eğer altitude 0° ile +90° arasında ise cisim ufuk çizgisinin üzerindedir ve görünüyordur. Eğer 0° ile -90° arasında ise cisim ufuk çizgisinin altındadır ve görünmez. Zenit uzaklığı, gözlemcinin tam tepesindeki noktadan cismin açısal uzaklığıdır. Zenit'in tam karşısındaki nokta ise Nadir olarak isimlendirilir.

Ayrıca bakınız

• Ekinoks
• Geosantrizm
• Gündönümü
• Zodyak

Dış bağlantılar

• SkyChart13 Haziran 2005 tarihinde Library of Congress sitesinde arşivlendi
• skymaps for every location on Earth
• The octant project 20 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.