Manuil (general)
Manuil, yaklaşık 810'dan 838'deki ölümüne kadar görev yapmış önemli bir Ermeni asıllı Bizans generalidir. En yüksek askeri rütbeye eriştikten sonra sarayda aleyhine düzenlenen bir komplo sonucu 829 yılında Abbasilere sığınmak zorunda kaldı. Ertesi sene Bizans hizmetine geri döndü, yeğeni Theodora ile evlenen İmparator Theofilos onu Domestikos ton sholon görevine getirdi. Theofilos'un hükümdarlığında bu görevde kaldı, 838 yılında Dazimon Muharebesi'nde imparatorun hayatını kurtardığı rivayet edilir. Bu anlatıma göre, 27 Temmuz 838 günü muharebede aldığı yaralar yüzünden ölmüştür fakat başka kaynaklar ise bu muharebeden sağ kurtulduğunu, Theofilos'un ölümünden sonra imparatorluğu yöneten naip heyetinde önemli bir rol oynadığını ve 860 civarında öldüğünü kaydederler.
| Manuil | |
|---|---|
| Doğum | 8. yüzyıl sonları Manuil Manastırı, Konstantinapolis |
| Ölüm | 27 Temmuz 838 / yaklaşık 860 |
| Bağlılığı | Bizans İmparatorluğu, Abbâsîler |
| Rütbesi | Protostrator, Anatolikon Theması Stratigos'u, Domestikos ton sholon |
| Çatışma/savaşları | Dazimon Muharebesi |
| Ailesi | |
| Akrabaları | İmparatoriçe Theodora; Bardas; Petronas |
Hayatı değiştir
Manuil, Ermeni kökenlidir ve gelecekte Bizans imparatoriçesi olacak olan Theodora'nın babası Marinos'un kardeşidir.[1][2] Manuil ilk olarak I. Mihail (h. 811-813) hükümdarlığında protostrator (imparatorluk ahırlarının başı) makamında görülür. O zamanlar, muhtemelen yirmili yaşlarında genç olmalıydı. Mihail'i Ermeni Leon ile çatışmaya girmesi için kışkırtmasına rağmen, Mihail'in Leon (h. 813-820) tarafından tahttan indirilmesinin ardından Manuil, patrikios rütbesine yükseltildi ve Armeniakon Theması ya da Anatolikon Theması Stratigos'u görevi emanet edildi.[3][4] Anatolikon Theması'na ait makam, Bizans İmparatorluğu'nun Thema valilerinin en kıdemlisiydi ve Leon'un kendisi, tahta geçmeden önce bu makamda bulunuyordu.[5] Tarihçiler John B. Bury ve Warren Treadgold'a göre, 819 başlarında ve yaklaşık bir yıl boyunca, Leon, Manuil'i, Küçük Asya'nın beş kara temasının olağanüstü monostratigos ("tek genel") olarak atamış gibi görünüyor, ancak askeri yönetimin böyle olağan dışı birleştirmesinin, askeri amaçtan ziyade, Leon'un ikonoklazmı geri getirmesine karşı oluşan ikonofil direncinin daha etkili bir şekilde bastırılmasına yönelikti.[6] Ancak Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit'in editörlerine göre bu atama büyük olasılıkla birincil kaynağın yanlış anlaşılmasıdır.[7] Süryani Mihail'in Vakainame'sine göre, Manuil, aynı zamanda Hürremiyye mültecileri ve Bizans hizmetinde Theofobos olarak vaftiz edilen liderleri Nasr ile müzakerelerden sorumluydu; ancak, Mihail'in bu bölümün kronolojisi karışıktır ve doğruluğu şüphelidir.[8]
Leon'un halefi II. Mihail'in (h. 820-829) hükümdarlığında Manuil'in kariyeri, bu dönemde kaynaklarda belirtilmediğinden, belirsizdir. Kuşkusuz Slav Thomas'ın büyük isyanının başlaması sırasında, Armeniakon Thema'sı isyana katılırken, Stratigos'u Olbianos'du. Ancak Manuil'in kendisi Mihail'e sadık kaldı ve muhtemelen onu magistros rütbesine yükselten Mihail'di.[9] Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit'in editörleri, özellikle Mihail'in oğlu ve varisi Theofilos'in (h. 829-842) ve Manuil'in yeğeni Theodora'nın evliliği, Treadgold tarafından önerildiği 830 civarında değil, E.W. Brooks tarafından önerildiği gibi 821 civarında eğer gerçekleşmiş ise, Manuil'in Mihail tarafından Konstantinopolis'e çağrıldığını öne sürerler.
Halifeliğe kaçışı değiştir
Mihail'in ölümü ve Theofilos'un tahta çıkışından hemen önce (Oi meta Theofanin, izleyen E.W. Brooks ve Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit ile diğerlerine göre) ya da hemen sonra (Simeon Metafrastis, kabul eden Treadgold, Oxford Dictionary of Byzantium ve diğerlerine göre) Manuil sarayda yapılan entrikalar sonucunda Abbâsîler'e kaçtı: Logothetis tu dromu (dışişleri bakanı) Myron, onu tahtı ele geçirmek için yeni imparatora komplo kurmakla suçladı.[10][11][12] İmparatorluk makamının arabalarını kullanarak aceleyle Küçük Asya'ya geçti ve İslam'a geçmek şartıyla Halife Memûn'un (h. 813-833) hizmetine girdi.[11] 13. yüzyıl tarihçisi Vardan Areveltsi'ye göre, Memûn'un bu ilticadaki sevinci o kadar büyüktü ki, Manuil'e günlük 1.306 gümüş dirhem maaş ile sürekli hediyeler verdi.[13]
Buna karşılık Theofilos, suçlamalara inanmakta tereddüt etti ve sonunda protovestiarios (saray nazırı) Leon Hamodrakon ve Sinkellos Gramerci İoannis, generalin masumiyetine ikna ettiler.[11] Bu nedenle İmparator, Manuil'in geri dönmesini sağlamak için Gramerci İoannis'i 829/830 kışında diplomatik bir görevle, görünüşte tahta çıkışını duyurmak için Bağdat'a gönderdi. İoannis gerçekten Manuel'i özel olarak görebildi ve ona Manuil'in kabul eder göründüğü İmparatorun affını teklif etti, ancak Manuil şimdilik Abbâsîler'e sadık kalmaya devam etti.[12][14]
830 yazında, Manuil yanında Bizans esirlerinden oluşan birlik ile Güney Azerbaycan'da Babek Hürremi'nin Hürremiyye isyanına karşı Abbâsî seferine katıldı. Seferi, ismen Halife Memûn'un oğlu el-Abbas komuta ediyordu ama Treadgold'a göre, muhtemelen daha deneyimli Manuil gerçek komutandı, Arapça ve Süryanice kaynaklar "Arap ve Pers ordusu" komutanı olduğunu kaydeder. Birkaç mütevazı başarı kazandıktan sonra ordu güneye döndü. O zamana kadar Arap düşünürlerinin güvenini kazanmış olan Manuil, kendisi ve Abbas ordunun bir parçasını aldılar ve Bizans Kapadokya'ya açılan Hadath boğazına baskın düzenlediklerini söylenir. Dağları geçtikleri zaman, diğer Bizans esirleri el-Abbas'ı ve himayesini etkisiz hale getirip ve kaçtılar. el-Abbas ve yanındakiler, arkada bırakılıp ve Abbâsî topraklarına dönmelerine izin verildi.[13][15][16]
Domestikos ton sholon değiştir
Theofilos, Manuil'i kollarını açarak karşıladı ve ona Domestikos ton sholon, Scholae'nin seçkin tagma komutanı ve de facto tüm ordunun baş komutanı olarak atadı. Manuil, Theophilos'un hükümdarlığının geri kalanında önde gelen general olarak kaldı. Ayrıca, Theofilos'un karısı, İmparatoriçe Theodora'nın amcası olarak, İmparator'un daha sonra Manuil'in çocuklarının vaftiz babası olmasının gösterildiği gibi, saraydaki pozisyonu artık tartışma götürmezdi.[12][17][18] Süryani kaynaklar Theofilos'un Manuil'i İmparatorluğun "iç bölgelerinin" valisi yaptığını bile yazar.[9]
831 yılında, Manuil, Kilikya Araplarının yaptığı bir akınına karşı bir seferde Theofilos'a eşlik etti. Bizanslılar, Harsianon kalesinin yakınında Araplar ile mücadeleye girişip 1.600 askeri öldürüp ve 7.000 askeri esir alıp, zafer kazandılar.[19] Manuil, 837 yılında Zapetra ve Arsamosata'nın yağmalanmasına yol açan kuzey Mezopotamya'nın Arap şehirlerine karşı büyük seferinde Theofilos'a eşlik ettiği kaydedilmiştir.[12][9][20]
Kaynakça değiştir
- Özel
- ^ Treadgold 1988, s. 269.
- ^ PmbZ, s. 136.
- ^ PmbZ, ss. 136, 140.
- ^ Treadgold 1988, s. 198.
- ^ ODB, "Anatolikon" (C. Foss), pp. 89–90.
- ^ Treadgold 1988, s. 222.
- ^ PmbZ, s. 140.
- ^ PmbZ, ss. 136-137.
- ^ a b c PmbZ, s. 137.
- ^ PmbZ, ss. 137, 138 (not 6).
- ^ a b c Treadgold 1988, s. 267.
- ^ a b c d ODB, "Manuel" (P. A. Hollingsworth), p. 1289.
- ^ a b Vasiliev 1935, s. 103.
- ^ Treadgold 1988, ss. 267-268.
- ^ Treadgold 1988, ss. 272-273.
- ^ PmbZ, ss. 137, 138-139 (not 8).
- ^ Treadgold 1988, s. 273.
- ^ PmbZ, ss. 137, 139 (note 10).
- ^ Treadgold 1988, s. 275.
- ^ Treadgold 1988, ss. 293ff..
- Genel
- Guilland, Rodolphe (1967). Recherches sur les institutions byzantines [Bizans Kurumları Üzerine Çalışmalar]. Berliner byzantinische Arbeiten 35 (Fransızca). I. Berlin ve Amsterdam: Akademie-Verlag & Adolf M. Hakkert. OCLC 878894516.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2000). "Manuel (# 4707)". Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit: 1. Abteilung (641–867), Band 3: Leon (# 4271) – Placentius (# 6265) (Almanca). Berlin ve Boston: De Gruyter. ss. 136–141. ISBN 978-3-11-016673-6.
- Treadgold, Warren (1979). "The Chronological Accuracy of the "Chronicle" of Symeon the Logothete for the Years 813–845". Dumbarton Oaks Papers (İngilizce). Cilt 33. Washington, DC: Dumbarton Oaks. ss. 157-197. JSTOR 1291437.
- Treadgold, Warren (1988). The Byzantine Revival, 780-842 (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-1462-4.
- van Millingen, Alexander (1912). Byzantine Churches of Constantinople (İngilizce). Londra: MacMillan & Company.
- Vasiliev, Alexander A. (1935). Byzance et les Arabes, Tome I: La dynastie d'Amorium (820–867). Corpus Bruxellense Historiae Byzantinae (Fransızca). Fransızca edisyon: Henri Grégoire, Marius Canard. Brüksel: Éditions de l'Institut de philologie et d'histoire orientales. OCLC 181731396.