Emu
Emu (Dromaius novaehollandiae), ratitler içindeki akrabası deve kuşlarından sonra yaşayan en uzun kuş türüdür. Avustralya anakarasında endemiktir ve kıtadaki en büyük yaşayan kuştur. Dromaius cinsinin yaşayan tek üyesidir. Emuların yaşam alanı geçmişte tüm Avustralya ile birlikte güneydeki adalar Tasmanya Adası, Kanguru Adası ve Kral Adası'nı kapsamaktaydı ancak 1788'den sonra adaya gelen Avrupalıların etkisi ile bu adalardaki alt türlerinin soyu tükenmiştir. Taksonomik olarak en yakın akrabaları tepeli devekuşları ile casuariidae familyası içinde ortak olarak bulunurlar.[1] Emulara en yakın tür güney tepeli devekuşudur.[2]
| Emu | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Emu (Elaphurus davidianus) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Dromaius novaehollandiae | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
Emular uzun boyunları ve bacakları olan yumuşak tüylü, kahverengi kuşlardır. Boyları 1,9 metreye kadar ulaşabilirler. Uçamazlar ancak uzun mesafeleri yürüyebilir ve gerektiğinde saatte 50 km hızla koşabilirler. Haftalarca aç kalmaya dayanabilirler ve çeşitli bitkiler ve böceklerle beslenirler. Sık sık su içmezler ancak fırsat bulduklarında bol miktarda su içerler.
Üreme mevsimleri mayıs ve haziran ayları arasındadır. Bu mevsimde dişiler arasında eş için kavgalar görülür. Dişiler bir üreme mevsiminde birden çok çiftleşerek birkaç yumurta bırakabilir. Yuvada erkek emular kuluçkaya yatar ve kuluçka süresinde çok az su ve yiyecek tüketir. Bu sebeple kuluçkaya yatan emular ciddi miktarda zayıflar. Kuluçka 8 hafta sürer ve yavrular yumurtadan çıktıktan sonra erkek emu tarafından beslenir. Yaklaşık altı ay sonra ise yavrular bir yetişkin boyuna ulaşır ancak bir sonraki üreme mevsimine kadar aile ile birlikte yaşar. Emular bölgedeki Avustralya yerlilerinin mitolojilerinde sıklıkla yer almıştır. Modern zamanlarda ise Avustralya'nın önemli bir kültürel sembolüdür. Emu çizimleri çeşitli armalarda, amblemlerde, posta pullarında ve madeni paralarda görülür.
Emu, Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından en az endişe duyulan türler arasında gösterilecek kadar yaygın olsa bile bazı yerel popülasyonlarının nesillerinin tükenme tehlikesi altındadır. Tasmanya emusu gibi alt türlerin soyları 19. yüzyılda insanlar sebebiyle tükenmiştir. Yumurtalarının toplanması, yol ölümleri ve yaşam alanlarının yok edilmesi gibi etkiler popülasyonları üzerinde tehdit oluşturmaktadır.
Etimoloji değiştir
Emu kelimesi yerel aborjin dilline ait değildir ve kelimenin etimolojik kökeni kesin olarak bilinmemektedir. Ancak kelimenin Portekizli kaşiflerin Doğu Endonezya ve Malezya takımadalarına yaptığı keşifler sırasında Arap tüccarlardan öğrendiği tepeli devekuşu benzeri bazı kuşlar için kullanılan ve "büyük kuş" anlamına gelen Arapça neâma kelimesinden geldiği düşünülmektedir. Kelime Portekizliler tarafından söylenişte uma emaya dönüşmüş ve daha sonra Avrupalı kaşifler aracılığı ile Avustralya'ya gelip kullanılmış olabilir.[2] Bir başka teori ise deve kuşu veya turna benzeri büyük bir kuşlar için kullanılan Portekizce "ema" kelimesinin gelebileceği üzerinedir.[3][4] Ancak tarihi bir İngilizce sözlükte geçen bu bilginin doğruluğunu kanıtlayacak bir alıntı gösterilmemiştir. Öte yandan çeşitli Portekizce sözlükler "ema" kelimesini ya "causar" olarak çevirmiştir ya da içerisinde turnanın dahil olmadığı birkaç kuş için kullanılan bir kelime olduğunu belirtmiştir.[3][5]
1576 yılında ise Portekizli bir tarihçi olan Pero de Magalhães de Gandavo tarafından yayınlanan Historia da Provincia Sancta Cruz (Sanca Cruz Tarihi) isimli kitapta Nandu kelimesine karşılık olarak "hema" kelimesini kullanmıştır. Emu benzeri "emia" ve "eme" gibi kelimeler ise 1613 yılında Samuel Purchas tarafından yazılmış Purchas his Pilgrimage'de geçmektedir. Purchas Banda ve çevresindeki adalarda emia ya da eme adını verdiği hayranlık uyandıran bir kuştan bahseder. 17. yüzyılın başında kuşun Banda ada grubunda yaşadığı düşünülmüş olsa da daha sonra tepeli devekuşu gibi büyük bir türün Banda adalarında yaşamayacak kadar büyük olduğu için bu fikrin hatalı olduğu anlaşılmıştır. Bu sebeple bahsedilen bu kuşun Seram Adasında bulunan bir tepeli devekuşu türü, büyük ihtimalle güney tepeli devekuşu, olduğu düşünülür.[5]
Güney batı Avustralya'daki Victoria bölgesinde emu için Djadjawurrung dilinde barrimal, Gunai dilinde myoure ve Wemba Wemba dilinde courn kelimeleri kullanılmıştır.[6] Ayrıca murawung ve birabayin kelimeleri Sidney havzasındaki yerlilerin kullandığı diğer isimlerdendir.[7]
Tarih değiştir
Emular Avrupalılar tarafından ilk kez 1696 yılında Avustalya'nın batısına Hollandalı kaptan Willem de Vlamingh tarafından bölgede 2 yıl kaybolmuş bir keşif gemisinden kurtulanları aramak üzere yapılan bir deniz seferi sırasında görüldü.[8] Avrupalılar 1788'de doğu kıyısına yerleşmeye başladığında emular biliniyordu.[3] Kuşlardan ilk kez "New Holland cassowary" (Yeni Hollanda tepeli devekuşu) ismi ile Arthur Philip'in 1789 yılında yayınladığı Voyage to Botany Bay kitabında şu şekilde bahsedildi:[9][10]
Bu tür pek çok özellik açısından genel olarak bilinenlerden farklıdır. Daha büyüktür bir kuştur. Bacakları üstünde daha yüksekte durur ve boynu normalden daha uzundur. Uzunluğu toplamda yedi fit iki inçtir. Gagası tepeli deve kuşunun gagasından çok farklı değildir ancak tepesinde bir çıkıntı ya da şapka bulunmaz. Boğazı haricinde kafasının ve boynunun her yeri tüylerle kaplıdır. Tepeli deve kuşlarında ise bu kısımlar tüysüzdür ve hindilerdeki gibi ibiklidir. Tüyleri genel olarak gri ve kahverengi karışımından oluşur ve tüyler doğal biçimde biraz kıvrılmış ve bükülmüştür. Kanatları uçmak için tamamen yetersiz kalacak kadar kısadır ve biraz önde durmasaydı tüyler arasında neredeyse ayırt edilemez olurdu. Sıradan kanatlarda görülen uzun tüyler bu türde bulunmaz ya da görünmez durumdadır. Bacakları kalındır ve arka kısmının tırtıklı yapısı dışında galeated tepeli deve kuşundaki gibidir.
Kaynakça değiştir
| Wikimedia Commons'ta Emu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ "PBDB". paleobiodb.org. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ a b "Emu" (İngilizce). The Australian Museum. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.
- ^ a b c Eastman, p. 5.
- ^ "emu | Origin and meaning of emu by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com (İngilizce). 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.
- ^ a b "James R. McClymont's Essay: The Etymology Of The Name 'Emu'". 21 Nisan 2015. 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.
- ^ Mathew, John (1899). Eaglehawk and crow a study of the Australian aborigines including an inquiry into their origin and a survey of Australian languages (İngilizce). Рипол Классик. ISBN 978-5-87986-358-1. 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.
- ^ Troy, Jakelin (1994). The Sydney language. Shirley Troy. Flynn, A.C.T.: J. Troy. ISBN 0-646-11015-2. OCLC 38318900.
- ^ Robert, Willem Carel Hendrik (1972). The explorations, 1696-1697, of Australia by Willem De Vlamingh. Amsterdam,: Philo Press. ISBN 90-6022-501-5. OCLC 648743.
- ^ Gould, John (1865). Handbook to The birds of Australia. Smithsonian Libraries. London Pub. by the Author.
- ^ Phillip, Arthur; Ball, Henry Lidjbird; Shortland, John; Auchmutty, James; Watts, John; Marshall, Capt (1789). The voyage of Governor Phillip to Botany Bay : with an account of the establishment of the colonies of Port Jackson & Norfolk Island; compiled from authentic papers which have been obtained from the several departments, to which are added the journals of Lieuts. Shortland, Watts, Ball, & Capt. Marshall; with an account of their new discoveries. London Natural History Museum Library. London : Printed for John Stockdale.