De Bunsen Komitesi
De Bunsen Komitesi, Britanyalı hükûmeti tarafından, I. Dünya Savaşı esnasında ve savaş sonrasında, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı izlenecek politikaları belirlemek üzere, 8 Nisan 1915 tarihinde İngiltere Başbakanı H. H. Asquith tarafından ihdas edilen ve Sir Maurice de Bunsen tarafından başkanlığı yürütülen ilk komitedir. Birleşik Krallık'ın Orta Doğu politikaları bu komitenin yazdığı raporlarla şekillendirilmiştir.
Komite, Fransa'nın bölgedeki girişimlerine karşı, savaş sonrasında, bölgedeki (Ortadoğu) İngiliz çıkarlarını korumak ve İngiliz hükûmetinin emellerini gerçekleştirecek hedefleri ve programı ortaya koymak üzere kurulmuştu. Osmanlı İmparatorluğu'nun paylaşılması konusunda Rusya, Fransa ve İtalya ile yapılan pazarlık ve görüşmelerde, İngiliz İmparatorluğu'nun talep ve iddiaları bu komitenin raporlarıyla şekillendirilmekteydi.[1]
Komite üyeleri değiştir
Komite şu üyelerden oluşmaktaydı:[2]
- Sir Maurice de Bunsen, Başkan
- Koloniler Bürosu'nu temsilen G.R Clark,
- Hindistan Bürosu'nu temsilen Thomas Holderness,
- Donanmayı temsilen Amiral Henry Jackson,
- Savaş Bürosu'nu temsilen C.E. Callwell,
- Board of Trade'i temsilen Llewellyn-Smith,
- Savaş Bakanı Lord Kitchener'i temsilen Mark Sykes
Bölgeyi ziyaret etmiş, Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili olarak ilk elden konuşabilecek tek üye olan Mark Sykes'ın, komite üzerindeki etkisi çok büyük olmuştu.[2]
Komite çalışmaları değiştir
Sykes, Komitede görüşülen konularla ilgili olarak Savaş Bakanı Kitchener'in yakın arkadaşı ve yardımcısı Albay Oswald Fitzgerald'a düzenli bilgi aktarıyordu. Fitzgerald da ona, Kitchener'in bir sonraki toplantıda neler söylemesi gerektiğini bildiriyordu. Komitedeki diğer üyeler en baştan beri Sykes'ın Lord Kitchener'in tam yekili temsilcisi olarak konuştuklarını kabul etmişlerdi.
Komite olasılıkları değerlendirirken, Osmanlı İmparatorluğu'nu bölmek istedikleri çeşitli bölgelere isim vermek zorundaydı. Bu bölümlemeyi yaparken İmparatorluğun vilayetler biçimindeki yapılanmasını hiç dikkate almadan, Ortadoğu'yu uygun gördükleri gibi biçimlendireceklerini zannetmeleri, üyelerin bilgisizliğini ve görevlerini nasıl bir anlayışla yürüttüklerinin göstergesiydi. Üyelerin neredeyse tamamının Osmanlı Devleti ve Ortadoğu toprakları konusunda bildikleri, okudukları Latin ve Yunan klasikleriyle yönlendirilmekteydi. İki bin yıl önceki Yunan coğrafyacıların terimlerini kullanıyor, Arabistan'ın kuzeyindeki toprakların Arapça konuşulan kısmının doğusundan Mezopotamya batısından da Suriye olarak bahsediliyordu. Üstelik bu bu bölgelerin kapsayacağı alanlar da belli değildi. Suriye olarak adlandırılan bölgeye Filistin denildi. Gerçekte Filistin Hristiyan Batı Dünyası'nın kutsal toprakları tanımlamak üzere kullandığı bir terimdi ve asla siyasi bir arazi parçasına işaret etmemekteydi.
Komitenin raporu değiştir
De Bunsen Komitesi dört olası çözümü tartıştı;
- Osmanlı Devleti'nin bölünmesi ve Anadolu'da küçük bir devlet olarak bırakılması,
- Osmanlı Devleti'ni, büyük devletlerin politik ve ticari nüfus bölgelerine ayırmak şeklinde bir taksimat,
- Osmanlı Devleti'ni olduğu gibi muhafaza etmek
- Merkezi otoriteden yoksun, federal bir Osmanlı devleti kurmak ve ülkeyi beş vilayete ayırmak.[3]
- Suriye
- Filistin
- Ermenistan
- Anadolu
- Cezire ve Irak (Mezopotamya'nın kuzey ve güneyi)
"Emperyal çıkarların korunması için oluşturulan komitenin raporu: Asyatik Türkiye" ismiyle 30 Haziran 1915 tarihinde yayınlanan raporda,[4] belki de en kolay yol olduğu için son seçeneğin, İmparatorluk savunması için en yararlı seçenek olduğu bildirilmişti.[5]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ The Middle East and North Africa in World Politics: A Documentary Record, by J. C. Hurewitz, 1979, Yale University Press; 2 edition, ISBN 0-300-02203-4, page 26
- ^ a b "In the Anglo-Arab Labyrinth: The McMahon-Husayn Correspondence and Its Interpretations 1914-1939, Elie Kedourie". 1 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.
- ^ David Fromkin, Barışa Son Veren Barış' (Sabah Kitapları),sayfa 140
- ^ National Archives, CAB 42/3/12
- ^ "The Sykes-Picot agreement and the roots of imperialist domination of the Middle East". 8 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.