Cumhuriyet Senatosu (Türkiye)
1961–1980 yılları arasında TBMM üst kanadı olarak çalışan parlamento
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Cumhuriyet Senatosu ya da eskiden yaygın bir şekilde kullanılan adıyla Okumuşlar Meclisi, Türkiye'de 1961-1980 yılları arasında çift meclisli sistem yürürlükteyken TBMM'nin üst kanadını oluşturan yasama organı. Alt kanadı ise Millet Meclisi idi.
| Cumhuriyet Senatosu | |
|---|---|
 | |
| Tür | |
| Tür | Türkiye Büyük Millet Meclisinin üst kanadı |
| Tarih | |
| Kuruluş | 20 Temmuz 1961 |
| Dağılış | 12 Eylül 1980 |
| Başkanlık | |
Başkan | |
| Yapı | |
| Sandalye | 165 + Tabii Senatörler |
Siyasi gruplar | |
| Komisyonlar |
|
Ortak komisyonlar |
|
| Seçimler | |
Son seçim | 14 Ekim 1979 |
| Toplantı yeri | |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi Bakanlıklar, Ankara | |
| Anayasa | |
| 9 Temmuz 1961 tarihli ve 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası | |
Tabii üyeler dışında Cumhuriyet Senatosuna aday olabilmek için 40 yaşını doldurmuş olmak ve yükseköğrenim yapmış olmak gerekiyordu. Hükûmet, Cumhuriyet Senatosuna karşı değil, Millet Meclisine karşı sorumluydu. Güven oylaması sadece Millet Meclisinde yapılıyordu. Cumhuriyet Senatosunun gensorusuyla hükûmeti düşürme yetkisi yoktu.
1980 yılından sonra tekrar tek meclisli sisteme geri dönüldü ve senato kurumu 19 yıllık bir çalışma süresinden sonra Türkiye'de yürürlükten kalktı.
Senato salonu, günümüzde iktidar partisinin grup toplantı salonu olarak faaliyet gösteriyor.
Senato üye yapısı değiştir
1961 Anayasası'nda göre Cumhuriyet Senatosu üç çeşit üyeden oluşuyordu.
- 150 adet olan birinci grup üyeler halk tarafından seçiliyordu.
- 15 adet olan ikinci grup üyeler ise Cumhurbaşkanınca seçiliyordu. Bunlar Kontenjan senatörü olarak bilinmektedir.
- "Tabii Senatörlük" kendi içinde iki gruba ayrılıyorlardı. Bunlardan birincisi Millî Birlik Komitesi başkan ve üyeleriydi. İkincisi ise eski cumhurbaşkanlarıydı.
Birinci grup üyelerin görev süresi altı yıldı. Ancak seçimler 2 yılda bir yapılıyordu ve her seçimde üyelerinin sadece üçte biri yenileniyordu. 1961 Anayasası'nın geçici 10. maddesine göre 1961 seçimlerinden iki yıl sonra yapılacak seçimlerle yenilenecek üyeler ile dört yıl sonra yapılacak seçimle yenilenecek olan üyeler ad çekilerek belirlenmiştir. Böylece A, B ve C grubu olmak üzere 3 grup oluşmuştur.
İkinci grup üyelerin görev süresi de altı yıldı.
Üçüncü grup üyeleri ise ömür boyu görev yapıyorlardı.
Senato seçimleri değiştir
| Seçim tarihi | Seçim türü[2] |
|---|---|
| 15 Ekim 1961 | Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu genel seçimi |
| 7 Haziran 1964 | Cumhuriyet Senatosu C Grubu yenileme seçimi. Cumhuriyet Senatosu ara seçimi |
| 5 Haziran 1966 | Cumhuriyet Senatosu B Grubu yenileme seçimi. Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi ara seçimi |
| 2 Haziran 1968 | Cumhuriyet Senatosu A Grubu yenileme seçimi. Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi ara seçimi |
| 14 Ekim 1973 | Millet Meclisi genel ve Cumhuriyet Senatosu C Grubu yenileme seçimi, Cumhuriyet Senatosu ara seçimi |
| 12 Ekim 1975 | Cumhuriyet Senatosu B Grubu yenileme seçimi. Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi ara seçimi |
| 5 Haziran 1977 | Millet Meclisi genel ve Cumhuriyet Senatosu A Grubu yenileme seçimi |
| 14 Ekim 1979 | Cumhuriyet Senatosu C Grubu yenileme seçimi. Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi ara seçimi |
Senato başkanları değiştir
| No. | İsim | Resim | Göreve Başlama | Görevden Ayrılma | Parti |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Suat Hayri Ürgüplü |  |
28 Ekim 1961 | 6 Kasım 1963 | Adalet Partisi |
| 2 | Enver Aka |  |
6 Kasım 1963 | 2 Aralık 1965 | |
| 3 | İbrahim Şevki Atasagun | |
2 Aralık 1965 | 19 Kasım 1970 | |
| 4 | Tekin Arıburun |  |
19 Kasım 1970 | 14 Haziran 1977 | |
| 5 | Sırrı Atalay | |
16 Haziran 1977 | 6 Kasım 1979 | Cumhuriyet Halk Partisi |
| 6 | İhsan Sabri Çağlayangil | .jpg) |
6 Kasım 1979 | 12 Eylül 1980 | Adalet Partisi |
Cumhuriyet Senatosu Başkanvekilleri listesi değiştir
| Dönem | Başkanvekili | Görev başlangıcı | Görev bitişi | Parti |
|---|---|---|---|---|
| 1.Dönem | İbrahim Şevki Atasağun | 28 Ekim 1961 | 25 Ekim 1962 | Adalet Partisi |
| Sırrı Atalay | 28 Ekim 1961 | 25 Ekim 1962 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| İhsan Hamit Tiğrel | 28 Ekim 1961 | 25 Ekim 1962 | Yeni Türkiye Partisi | |
| 2.Dönem | Turhan Kapanlı | 2 Kasım 1962 | 25 Ekim 1963 | Adalet Partisi |
| Sırrı Atalay | 2 Kasım 1962 | 25 Ekim 1963 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| İhsan Hamit Tiğrel | 2 Kasım 1962 | 25 Ekim 1963 | Yeni Türkiye Partisi | |
| 3.Dönem | Hâzım Dağlı | 6 Kasım 1963 | 10 Eylül 1964 | Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi |
| Sırrı Atalay | 6 Kasım 1963 | 10 Eylül 1964 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| İhsan Hamit Tiğrel | 6 Kasım 1963 | 10 Eylül 1964 | Yeni Türkiye Partisi | |
| 4.Dönem | Fikret Turhangil | 2 Kasım 1964 | 27 Ekim 1965 | Adalet Partisi |
| Muhittin Kılıç | 2 Kasım 1964 | 27 Ekim 1965 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| İhsan Hamit Tiğrel | 2 Kasım 1964 | 27 Ekim 1965 | Yeni Türkiye Partisi | |
| 5.Dönem | Fikret Turhangil | 2 Aralık 1965 | 4 Ağustos 1966 | Adalet Partisi |
| Sırrı Atalay | 7 Aralık 1965 | 4 Ağustos 1966 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| Kadri Kaplan | 7 Aralık 1965 | 4 Ağustos 1966 | Tabii Üye | |
| 6.Dönem | Fikret Turhangil | 1 Kasım 1966 | 28 Temmuz 1967 | Adalet Partisi |
| Sırrı Atalay | 1 Kasım 1966 | 28 Temmuz 1967 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1966 | 28 Temmuz 1967 | Tabii Üye | |
| 7.Dönem | Fikret Turhangil | 1 Kasım 1967 | 10 Haziran 1968 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 10 Haziran 1968 | 23 Ekim 1968 | Adalet Partisi | |
| Sırrı Atalay | 1 Kasım 1967 | 23 Ekim 1968 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| Macit Zeren | 1 Kasım 1967 | 23 Ekim 1968 | Adalet Partisi | |
| 8.Dönem | Lütfi Tokoğlu | 1 Kasım 1968 | 27 Ekim 1969 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1968 | 27 Ekim 1969 | Adalet Partisi | |
| Sırrı Atalay | 1 Kasım 1968 | 27 Ekim 1969 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 9.Dönem | Lütfi Tokoğlu | 1 Kasım 1969 | 3 Ağustos 1970 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1969 | 3 Ağustos 1970 | Adalet Partisi | |
| Sırrı Atalay | 1 Kasım 1969 | 3 Ağustos 1970 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 10.Dönem | Macit Zeren | 19 Kasım 1970 | 26 Ekim 1971 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 19 Kasım 1970 | 26 Ekim 1971 | Adalet Partisi | |
| Hayri Mumcuoğlu | 19 Kasım 1970 | 26 Ekim 1971 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 11.Dönem | İskender Cenap Ege | 1 Kasım 1971 | 26 Ekim 1972 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1971 | 26 Ekim 1972 | Adalet Partisi | |
| Hayri Mumcuoğlu | 1 Kasım 1971 | 26 Ekim 1972 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 12.Dönem | Macit Zeren | 1 Kasım 1972 | 24 Ekim 1973 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1972 | 24 Ekim 1973 | Adalet Partisi | |
| Sırrı Atalay | 1 Kasım 1972 | 8 Mayıs 1973 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| Necip Mirkelâmoğlu | 8 Mayıs 1973 | 24 Ekim 1973 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 13.Dönem | İskender Cenap Ege | 20 Kasım 1973 | 21 Şubat 1974 | Adalet Partisi |
| Necip Mirkelâmoğlu | 21 Şubat 1974 | 20 Temmuz 1974 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| Mehmet Ünaldı | 20 Kasım 1973 | 20 Temmuz 1974 | Adalet Partisi | |
| Zihni Betil | 19 Şubat 1974 | 20 Temmuz 1974 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 14.Dönem | Necip Mirkelâmoğlu | 1 Kasım 1974 | 17 Temmuz 1975 | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1974 | 17 Temmuz 1975 | Adalet Partisi | |
| Zihni Betil | 1 Kasım 1974 | 17 Temmuz 1975 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 15.Dönem | Kâzım Kangal | 25 Aralık 1975 | 14 Ekim 1976 | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Macit Zeren | 25 Aralık 1975 | 14 Ekim 1976 | Adalet Partisi | |
| Rahmi Erdem | 25 Aralık 1975 | 14 Ekim 1976 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 16.Dönem | Ergün Ertem | 1 Kasım 1976 | 12 Temmuz 1977 | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Osman Salihoğlu | 12 Temmuz 1977 | 27 Ekim 1977 | Adalet Partisi | |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1976 | 27 Ekim 1977 | Adalet Partisi | |
| Rahmi Erdem | 1 Kasım 1976 | 27 Ekim 1977 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 17.Dönem | Osman Salihoğlu | 8 Kasım 1977 | 30 Ekim 1978 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 8 Kasım 1977 | 30 Ekim 1978 | Adalet Partisi | |
| Rahmi Erdem | 1 Kasım 1977 | 9 Mayıs 1978 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| Fevzi Hakkı Esatoğlu | 9 Mayıs 1978 | 30 Ekim 1978 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 18.Dönem | Osman Salihoğlu | 1 Kasım 1978 | 23 Ekim 1979 | Adalet Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 1 Kasım 1978 | 23 Ekim 1979 | Adalet Partisi | |
| Cengizhan Yorulmaz | 2 Kasım 1978 | 23 Ekim 1979 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 19.Dönem | Rahmi Erdem | 06 Kasım 1979 | 12 Eylül 1980 | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Mehmet Ünaldı | 06 Kasım 1979 | 12 Eylül 1980 | Adalet Partisi | |
| Cengizhan Yorulmaz | 06 Kasım 1979 | 12 Eylül 1980 | Cumhuriyet Halk Partisi |
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016.
- ^ http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1981-38-01-04/AUHF-1981-38-01-04-Turk.pdf 4 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Açık Parlamento Üyeliklerinin Ara Seçimler Yoluyla Ya da Yedeklerle Doldurulması Doç. Dr. Hikmet Sami Türk