Chan Chan
Güney Amerika'daki Kolomb öncesi çağın en büyük şehri olan Chan Chan,[1] günümüzdeki La Libertad Bölgesi'nde, Peru'daki Trujillo'nun 5 kilometre batısında (3.1 mil) yer alan bir arkeolojik bölgedir.[2]
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 Chan Chan'dan görünüm | |
| Konum |  Peru |
| Kriter | Karma: i, iii |
| Referans | 366 |
| Tescil | 1986 (10. oturum) |
| Tehlike | 1986 — Günümüz |
| Bölge | Latin Amerika ve Karayipler |
Chan Chan, Moche Vadisi'nin ağzında[3] bulunur ve 900'den İnka İmparatorluğu'na yenilip onlara katıldığı tarih olan 1470'e kadar[4] Chimor İmparatorluğu'na başkentlik yapmıştır[5]
Chan Chan, kuzey Peru kıyı çölünün kurak bir kesiminde yer alır.[6] Bu bölgede yağmurun olmaması nedeniyle, Chan Chan'ın ana su kaynağı Andlardan yüzey akışını taşıyan nehirler olmuştur.[5] Bu su akışı, sulama sistemleri vasıtasıyla toprak ve suyun kontrol edilmesini sağlamıştır.
Chan Chan şehri 20 km²lik bir alana yayılmış ve 6 km²'lik yoğun bir kentsel merkeze sahip olmuştur ve bu alanlarda çok yoğun ciudadelalar bulunmaktadır.[3] Ciudadelalar, kraliyet ailesi için kraliyet konutları, depolar ve mezarlık gibi yapıları barındıran büyük mimari yapılardı.[7] Bu ciudadelaların ihtişamı, kraliyet sınıfıyla olan ilişkilerini göstermekteydi.[7] Chan Chan'ın hiyerarşik toplumunun alt sınıfları için konutlar, küçük, düzensiz aglütinasyon odaları (SIAR'lar) olarak bilinirdi.[7] Alt sınıflar, imparatorlukta çoğunlukla zanaat üretmek olan zanaatkarlar olduğundan, bu SIARların birçoğu atölye olarak kullanılmıştır.[7]
28 Kasım 2016 tarihinde, Chan Chan Arkeolojik Alanı UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak ilan edildi.
Tarih değiştir
Chan Chan'ın MS 850 civarında Chimu'lar tarafından inşa edildiğine inanılmaktadır.[8][9] Chimor İmparatorluğu'nun başkentiydi ve 40.000-60.000 kişilik bir nüfusa sahipti.
İnkalar MS 1470 civarında Chimuları fethettikten sonra Chan Chan gerilemeye başladı.[10] İnkalar "mitma etnik yerleşim sistemi" adı verilen ve Chimu sivillerini İnkalar tarafından yakın zamanda fethedilen yerlere bölen bir sistem kullandı. Bundan 60 yıl kadar sonra, MS 1535'te Francisco Pizarro, Chan Chan'ı daha da gölgede bırakan İspanyol şehri Trujillo'yu kurdu.[11] Chan Chan artık kalabalık bir başkent olmasa da, hala muazzam zenginliğiyle tanınıyordu ve sonuç olarak İspanyollar tarafından yağmalandı. Chimu'nun muazzam zenginliğinin bir göstergesi, Chan Chan'daki bir mezardan yağmalanan 16. yüzyıl eşyalarının bir listesinde yer almaktadır; 80.000 peso altına (yaklaşık 5.000.000 ABD doları altın) eşdeğer bir hazine bulunmuştur.[12]
1969 yılında Michael Moseley ve Carol J. McKee, Chan Chan'da kazı çalışmalarına başlamıştır; bugün bu kazılar Peru Ulusal Kültür Enstitüsü'nün himayesinde devam etmektedir.[13]
Galeri değiştir
-
Chan Chan Müzesi -
Chan Chan'da su kaynakları -
Duvarlar -
Bina detayları -
Detaylar -
Pelikan kabartması -
Genel görünüm -
Duvarlar -
Chan Chan -
Chan Chan -
Kabartmalar -
Krallığın başkenti, Chan Chan
Kaynakça değiştir
- ^ Carter, Benjamin (1 Ocak 2008). Technology, Society and Change: Shell Artifact Production Among the Manteno (A.D. 800--1532) of Coastal Ecuador. ProQuest. ISBN 9780549646341. 24 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2017.
- ^ The Smithonian Staff (Mart 2010), 12"10 Must-See Endangered Cultural Treasures", Smithsonian, 39, s. 35, 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 4 Ekim 2020 - Chan Chan, Peru, End of an Empire by Bruce Hathaway
- ^ a b Moseley, Michael (24 Ocak 1975). "Chan Chan: Andean Alternative of the Preindustrial City". Science. JSTOR 1739056.
- ^ Rowe, John (1948). "The Kingdom of Chimor". Acta Americana.
- ^ a b Smailes, Richard (Mart 2011). "Building Chan Chan: A Project Management Perspective". Latin American Antiquity. JSTOR 23072515.
- ^ Otto Holstein (1927). Chan-Chan: Capital of the Great Chimu 20 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Geographical Review 17 (1, January 1927): 36–61. DOI:10.2307/208132
- ^ a b c d Moore, Jerry (2002). Encyclopedia of Prehistory. Human Relations Area Files, Inc.
- ^ "Chan Chan: Huge Desert Fortress of the Chimu". www.historicmysteries.com. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "Chan Chan – The Capital of the Chimú Kingdom". www.heritagedaily.com. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "Chan Chan". www.britannica.com. 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "Biography of Francisco Pizarro, Spanish Conqueror of the Inca". www.thoughtco.com. 14 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "Encyclopedia of Prehistory: Volume 7: South America". books.google.com. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "The Chan Chan adobe city ruins near Huanchaco in Peru". histotravel.com. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
Kaynakça değiştir
- Carter, Benjamin. (2008-01-01). Technology, Society and Change: Shell Artifact Production Among the Manteno (A.D. 800--1532) of Coastal Ecuador. 24 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ProQuest. ISBN 9780549646341
- D'Altroy, Terence. (2002). The Incas. Malden, MA: Blackwell Publishing. p. 41. ISBN 978-0-631-17677-0.
- Hathaway, Bruce. (March 2010). "10 Must-See Endangered Cultural Treasures: Chan Chan, Peru, End of an Empire." Smithsonian 39 (12): 35.
- Holstein, Otto. (1 January 1927). "Chan-Chan: Capital of the Great Chimu 20 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Geographical Review 17: 36-61. doi: 10.2307/208132.
- Keatinge, Richard W and Day, Kent C. (1973). Socio-Economic Organization of the Moche Valley, Peru, during the Chimu Occupation of Chan Chan 14 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Journal of Anthropological Research 29 (4, Winter 1973): 275–295. DOI:10.2307/3629879
- Kubler, George. (1962). The Art and Architecture of Ancient America, Ringwood: Penguin Books Australia Ltd., pp. 247–274.
- Minelli, Laura Laurencich. 2000. The Inca World: The Development of Pre-Columbian Peru, A.D. 1000-1534, Parts 1000-1534. University of Oklahoma Press.
- Moore, Jerry. (2002). Encyclopedia of Prehistory. Human Relations Area Files, Inc.
- Moseley, Michael. (24 January 1975). "Chan Chan: Andean Alternative of the Preindustrial City 14 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Science 187 (4173).
- Murray, T. (2001). "Chan Chan." Encyclopedia of Archaeology: History and discoveries.
- Rowe, John. (1948). "The Kingdom of Chimor." Acta Americana.
- Smailes, Richard. (2011). Building Chan Chan: a project management perspective 14 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Latin American Antiquity 22 (1, March 2011): 37–63. DOI:10.2307/23072515
- Topic, John R and Moseley, Michael. (1983). Chan Chan: a case study of urban change in Peru 25 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ñawpa Pacha: Journal of Andean Archaeology 21: 153–182. DOI:10.2307/3629879
- West, Michael. (1970). Community Settlement Patterns at Chan Chan, Peru 24 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. American Antiquity 35 (1, January 1970): 74–86. DOI:10.2307/278179
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Chan Chan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- UNESCO World Heritage Center: Chan Chan 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chan Chan bilgi 23 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chan Chan - Chimuların Çöl Şehri (Flash) 25 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kuzey Peru'daki Antik Şehirlerin Aşırı Yağıştan Etkilenmesi 21 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chan Chan'da restorasyon 7 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.