Celâl Esat Arseven
Mehmet Celâlettin Arseven[1] (1875, İstanbul - 13 Kasım 1971, İstanbul), Türk ressam, yazar ve milletvekili.
Celâl Esat Arseven | |
|---|---|
| Doğum | Mehmet Celâlettin Arseven 1875 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 13 Kasım 1971 (96 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Sahrayıcedid Mezarlığı |
| Meslek | Ressam, yazar ve milletvekili |
| Ebeveyn(ler) | Ahmed Esad Paşa (babası), Fatma Suzidil (annesi) |
Resimden edebiyata, tiyatrodan sinemaya, mimari ve şehircilikten sanat tarihçiliğine geniş bir alanda ürünler vermiş bir aydındır. Sanat ve mimarlık tarihi, şehircilik gibi disiplinlerle Türkiye’yi tanıştıran ilk kişidir.[2] Sanat tarihi alanındaki çeşitli yayınlarında kendine özgü bir “Türk Sanatı” olduğunu ileri sürmüş ve Türk sanatı kavramının kabul edilmesine öncülük etmiştir.[3] 5 Ciltlik Sanat Ansiklopedisi, en tanınan eseridir.
TBMM 7. dönemde İstanbul, TBMM 8. dönemde Giresun milletvekili olarak görev yapmış bir siyasetçidir.
Yaşamı değiştir
1875'te İstanbul'da dünyaya geldi. Sultan Abdülaziz dönemi sadrazamlarından Ahmed Esad Paşa'nın oğludur. Annesi Fatma Suzidil hanımefendidir.
Babasını henüz bebekken kaybetti. İlköğrenimine Beşiktaş'ta Taşmektep'te başladı. Daha sonra Hamidiye Mektebi’nde, 1888 yılında Galatasaray Mekteb-i Sultânisi’nde ve Beşiktaş Askerî Rüşdiyesi’nde öğrenim gördü. Daha lisede okurken 1889 yılında Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne girdi ve mezun oldu. Güzel Sanatlar Akademisi’nde de okurken II. Abdülhamid'in özel emri ile Harp Okulunun asiller sınıfına alındı. 1894 yılında piyade subayı olarak mezun oldu. Öğrenim yıllarında Hoca Ali Rıza Beyden ve Zonaro'dan sulu boya dersleri aldı.
1908 yılında arkadaşı Selah Cimcoz ile "Kalem" adlı mizah dergisini çıkardı. Aynı yıl Türk ressamlarının eserlerini teşhir etmek ve mabeyn orkestrası ile konserler vermek üzere Harbiye Nezareti tarafından Avrupa'ya gönderildi. Dönüşünde kolağası iken (Kd. yüzbaşı) istifa etti ve kendini tamamiyle sanata verdi.
1910 yılında Selah Cimcoz ile ortakaşa "Selim-i Salis" adlı oyunu yazdı. Büyük ilgi gören oyun 1958’de "III. Selim" adıyla basılmış ve Devlet Tiyatroları'nda da sahnelenmiştir.
I. Dünya Savaşı sırasında Kadıköy Belediye Şube Müdürlüğü, sonra resim sanatçıları için Avrupa'da sergi tertipleme görevlerinde bulundu. Savaş döneminde Almanya'nın film buhranı içinde olduğu yıllarda bu durumdan yararlanarak, arkadaşlarıyla Transorient Film isminde bir şirket kurdu; bu şirkette senaryo yazarı ve yönetmenlik yaptı. 1917'de Goethe'nin Faust isimli eserinin çağdaş bir uyarlamasını Münih'te “Die Tote Wacht” (Ölü Uyanıyor) adıyla çekti.[4]
1921-1941 yılları arasında Güzel Sanatlar Akademisi Mimari Tarihi ve Şehircilik dersleri verdi. Akademideki görevine ek olarak 1923 yılından sonra bir ara Darülbedayi Müdürlüğü yaptı. Ayrıca yine akademideki görevine ek olarak 1925- 1927 yılları arasında, Hermann Jansen’in yanında Ankara kenti İmar Müşavirliği yaptı.
1932 yılında I. Tarih Kongresi'ne katıldı. 1933- 1937 yılları arasında, Kadıköy Halkevi Başkanlığı yaptı.
1942'de İstanbul milletvekili olarak Meclis'e girdi. 1946'da Giresun milletvekili seçildi.
25 Ekim 1971'de 96 yaşında iken kendisine Devlet Kültür Armağanı devrin Kültür Bakanı Talat Halman tarafından kendisine verildi
13 Kasım 1971 tarihinde 96 yaşında iken İstanbul'da öldü. Mezarı Erenköy'deki Sahrayı Cedid mezarlığındadır.
Eserlerinden bazıları değiştir
- Türk Sanatı Tarihi 4 cilt,
- Sanat Ansiklopedisi 5 cilt,
- Mimari Tarihi,
- Kamusu Sanat,
- Türk Sanatı,
- Şehircilik,
- Eski İstanbul Abidat ve Mebanisi,
- Selimi Salis (Salah Cimcoz ile yazdı-tiyatro),
- Saatçı (operet),
- Şaban (Viyana’da temsil edilen ilk Türk operası)
- Sanat ve Siyaset Hatıralarım
Kaynakça değiştir
- ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Şubat 2022.
- ^ "Celal Esat Arseven: 1900'lerde Bilimsel Yöntem Kullanan Türk Araştırmacı, Gazete Kadıköy, 07.04.2011". 29 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2013.
- ^ "Doğan Kuban, Türk Sanatı Kavramı, Arkitekt Dergisi, Yıl: 1969, Sayı:391" (PDF). 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2013.
- ^ "Celal Esad Arseven, Kameraarkasi.org sitesi, Erişim tairhi:13.04.2014". 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2013.