Camo Bey Hacınski
Camo bey Hacınski (tam adı: Camo bey Süleyman bey oğlu Hacınski ; 14 Haziran 1888, Guba - ö. 1942, Sibirya, Vyatka ) - Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin 4. ve 5. hükûmetlerinde Posta ve Telgraf Bakanı ve Halk Cumhuriyeti Cumhuriyet Ulusal Konseyi üyesi, politikacı, devlet adamı, tiyatro ve sanat eleştirmenidir.[1] Bazı kaynaklarda Azerbaycan marşının sözlerinin yazarı olarak geçmektedir.[2]
Hayatı değiştir
Camo bey Süleyman bey oğlu Hacınski, 14 Haziran 1888'de Guba'da doğdu.[3] Sosyo-politik figür Mehdi Bey Hacınski'nin küçük kardeşidir. Küçük yaşta Bakü'ye yerleşen Camo Bey, lise eğitimini burada almıştır. Liseyi bitirdikten sonra 1907 yılında Bakü'de Rusça yayınlanan "Kaspi" gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başladı ve 1915 yılına kadar bu gazeteyle işbirliğini sürdürdü. 1914 yılında St. Petersburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun olan Camo bey Hajinski, daha sonra ekonomist oldu.[1]
Aktivite değiştir
Camo Bey, Aralık 1915'ten Nisan 1917'ye kadar, Birinci Dünya Savaşı kurbanlarına yardım etmek amacıyla Batum Eyaleti'nin Sahil Mahallesi'nde kurulan Müslüman Mülteci Komitesi'nde komiser olarak görev yaptı.Nijat Kültür ve Eğitim Derneği çalışmalarında yer aldı. 1916'da Müslüman Dram Cemiyeti'nin, 1917'de Azerbaycan Arkeoloji Cemiyeti'nin kurucularındandır.
Camo bey Hacınski Nisan 1917'de Rus Geçici Hükûmeti Transkafkasya Komitesi'ne vekil olarak atandı ve bu görevi aynı yılın Temmuz ayına kadar sürdürdü. Temmuz ayında Transkafkasya Köylü Milletvekilleri Yürütme Komitesi Başkan Vekilliğine seçildi ve oradan Transkafkasya Yeni Seçimler Merkez Komisyonu Başkanı olarak Rusya Parlamenterler Meclisine temsilci olarak gönderildi.
1918'de Hacınski, Türk Toprakları Cemiyeti'nde Azerbaycan sanatı üzerine dersler verdi ve basında "Gubali" adı altında makaleler yayınladı. Üzeyir Hacıbeyov'un eserlerinin icraları ile Necef bey Vezirov ve diğerlerinin eserlerinin icrası hakkında makaleler ve incelemeler yazdı. 1919-1920 yıllarında Milli Şarkılar" adlı bir şiir kitabı yayımladı.
Camo bey Hacınski, Şubat 1918'de Transkafkasya Seymi'nin Müslüman fraksiyonuna üye seçildi. Aynı yılın 28 Şubat'ında Seym tarafından onaylanan Müslüman Sosyalist Bloku'nun bir üyesiydi. 26 Mayıs 1918'de Seym'in dağılmasından sonra, 27 Mayıs 1918'de kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Milli Şurası'na üye oldu. Hacınski, 28 Mayıs 1918'de Azerbaycan Milli Konseyi tarafından kabul edilen Bağımsızlık Bildirgesi'ne oy veren 26 milletvekilinden biriydi.[1]
AHC dönemindeki etkinlik değiştir
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin 28 Mayıs 1918'de ilanından sonra, sosyalist Camo bey Hacınski, Fatali Han Hoyski liderliğinde kurulan ilk milli hükümet kabinesinde devlet müfettişi olarak görev yaptı. Aynı yılın 17 Haziran'ında Fatali Han Hoyski'nin ilk hükûmet kabinesi istifa edince Camo bey de istifa etti.
7 Aralık 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu Bakü'de törenle açıldı. O zaman, Camo bey Hacınski, Azerbaycan Milli Meclisinin 19 Kasım 1918 tarihli Azerbaycan Meclis-Mahkumunun Kurulması Hakkında Kanun uyarınca Meclis'e girdi. Camo Bey, Parlamento'nun 4. Sosyalist Fraksiyonunda temsil edildi. Hizip 13 kişiden oluşuyordu. Camo bey Hajinski, Meclis'te Malzeme Tedarik Komisyonu üyesiydi. Kural olarak, Parlamentonun ilk oturumlarından itibaren sunulan yasa tasarılarının müzakerelerinde aktif, katılımcı bir milletvekili olarak kendini gösterdi. Örneğin 1918 yılında TBMM'nin ikinci toplantısında disiplini ihlal eden milletvekilleri hakkında şöyle bir öneride bulunmuştur. :
| “ | .... Meclis oturumuna katılmayan milletvekillerine o gün maaş ödenmemelidir. | ” |
Hacınski, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk kabinesinde devlet müfettişi olarak görev yaptı.[3] 14 Mart 1919'da Azerbaycan Cumhuriyeti 4. Hükûmet Kabinesi kuruldu. Aslan bey Safikurdski'nin bu kabinede Adalet ve Çalışma Bakanı olarak seçilmesine bağlı olarak, Parlamento'daki Sosyalist Fraksiyon üyesi olan Camo bey Hajinski Posta ve Telgraf Bakanı olarak atandı. Hacınski, Nasib bey Yusifbeyli'nin 5. hükûmet kabinesinde Posta ve Telgraf Nazırlığı görevini yürütmüş ve 9 Nisan 1920'ye kadar bu görevi sürdürmüştür.
Nisan 1920'deki hükûmet krizi sırasında, Nasib bey Yusifbeyli'nin 5. Kabinesi üyelerinin istifa etmesinden sonra Meclis, yeni hükûmeti kurma görevini Muhammed Hasan Hacınski'ye verdi. O sıralarda, " Sosyalist fraksiyon " Camo bey Hacınski'yi yeni hükûmette İçişleri Bakanlığı görevine aday gösterdi.[1]
Tutuklu olduğu süre değiştir
27-28 Nisan 1920 olaylarından sonra, Camo bey Hacınski, Azerbaycan SSC Halk Komiserliği İdari ve Mali Dairesi başkanlığına atandı (başlangıçta Sovyet hükûmetinin Camo bey gibi personele büyük ihtiyacı vardı). Hajinski bir süre bu pozisyonda çalıştı ve dokunulmazlık kazandı. Camo bey Hacınski bu görevdeyken kültür ve eğitim alanındaki faaliyetlerine de devam etti. Azerbaycan Uygulamalı Bilimler Cemiyeti'nin çalışmalarıyla yakından ilgilendi ve aynı zamanda eski kültür anıtlarının korunmasıyla da ilgilendi. Geçmişi ile suçlanan Camo Bey, 7 Nisan 1922'de Azerbaycan FC kadrosunun bir grup sosyalist işçi üzerinde düzenlediği özel operasyon sonucunda tutuklandı. Azerbaycan SSC Acil Durum Komisyonunun faal bölümünün bir çalışanı olan Moroz tarafından imzalanan bilgilerde şunlar belirtildi:
| “ | 7-8 Nisan gecesi Bakü'de 51, Bakü dışında 17 kişi tutuklandı. Gözaltına alınanlardan 15'i tutuklandı... | ” |
İlk sorgulananlar arasında Camo bey Hajinski de vardı. 29 Mayıs 1922'de Azerbaycan FC Komiseri Valik onu tekrar sorguya çekti.
10 Aralık 1922'de Camo bey Hacınski ve meslektaşı sosyalist Aslan bey Safikurdski 3 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Moskova'daki Butyrsky ve Chelyabinsk toplama kamplarında üç yıl kaldıktan sonra, kuzey SSCB'nin Arkhangelsk bölgesindeki Beyaz Deniz'deki Solevetsky'ye (1919'da kurulan, dünyanın ilk toplama kamplarından biri) gönderildi. Camo Bey Hajinski, Solevetsky toplama kampındaki ilk mahkumlardan biri olarak kabul edilebilir.[1]
Tutuklama sonrası faaliyetler değiştir
Haziran 1928'de serbest bırakılan Camo Bey Bakü'ye döndü ve o yılın Temmuz ayından itibaren Azerbaycan Tarım İşbirliği Birliği'nin (Göybirliği) Planlama Dairesi Başkanlığı'nın ilk sekreteri ve ardından yönetici oldu. 1938 sonbaharına kadar, Camo bey Hacınski, 1 Kasım 1933'ten itibaren "Azerittifak" gibi başka görevlerde bulundu. 6 Kasım 1934'te Sanayi İşbirliği'nde Baş Müşavir olarak atandı. 7 Ocak 1937 tarihine kadar bu görevde kaldı. O tarihten itibaren bu makam kaldırıldığından J. Hajinski işsiz kaldı. 1937-1938 ülke genelinde bir baskı dönemiydi[1]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f İltifat Əliyarlı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə rabitənin inkişafı. "Mütərcim nəşriyyat", Bakı-2009 səh. 85–90
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022.
- ^ a b H. Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 337–338.