Vikipedi

2012 İngilizce Vikipedi karartması

2012 İngilizce Vikipedi karartması, İngilizce Vikipedi'nin 18-19 Ocak 2012 tarihlerinde 24 saatliğine önceden planlanarak[1] erişime kapatılmasıdır. Sitede, maddeler yerine ABD Kongresi'nde oylanan Stop Online Piracy Act (SOPA) ve PROTECT IP Act (PIPA)'ya karşı çıkan bir mesaj görüntülenmiştir.

18 Ocak karartması boyunca İngilizce Vikipedi'ye girenlerin gördüğü sayfa

16 Ocak'ta karartma, 72 saat süren bir topluluk oylamasının ardından Wikimedia kurucusu Jimbo Wales ve Wikimedia Vakfı Yöneticisi Sue Gardner tarafından açıklandı. Bu tarih, Reddit gibi diğer sitelerin de benzer eylemler gerçekleştireceği için seçildi ve karartmanın 18 Ocak'ta 05:00 UTC'de başlamasına karar verildi.[2]

Öncesi değiştir

Ana maddeler: PROTECT IP Act ve Stop Online Piracy Act

Stop Online Piracy Act (SOPA) ve PROTECT IP Act (PIPA), 2011'in son çeyreğinde ABD Temsilciler Meclisi ve ABD Senatosu'na getirilen yasa tasarılarıdır. Bu iki yasa, müzik ve film stüdyoları gibi telif hakkı sahiplerine yasal dayanak sağlamak ve ABD merkezli olmayan websitelerindeki dijital korsanlıkla mücadele etmek için tasarlandı. İki tasarı da daha önce hazırlanan ve içerik sağlayıcılara, İnternet Servis Sağlayıcılara erişim engeli ve sitelerden içerik çıkarılması yaptırımında bulunmasını sağlayan Digital Millennium Copyright Act (DMCA) (Dijital Milenyum Telif Hakkı Sözleşmesi) 'ın genişletilmiş halidir. DMCA, ABD içindeki web sitelerini kontrol etmek için yeterli olurken, yabancı web sitelerindeki ihlaller konusunda yetersiz kaldı.[3] Tasarıların ilk hali, telif hakkı sahiplerine, ISSler ve Google, Bing gibi diğer büyük web sitelerine şikayetlerini iletme, ihlal yaratan sayfaların hostname'lerini Domain name registry (DNS)'lerinden silmelerini sağlama ve arama sonuçlarından çıkarma hakkı veriyordu.

Yasa taslağını destekleyen şirket ve kuruluşların çoğu içerik sağlayıcılardır ve yabancı web sitelerindeki telif hakkı ihlalinden kaynaklı gelir kaybıyla mücadele için bunun bir ihtiyaç olduğunu belirtmişlerdir. Fakat, bazı hukukçular ile çoğu teknoloji ve internet kuruluşları iki taslak için, kapsamlarının çok geniş olduğu hatta sansüre varabileceği konusunda endişelerini dile getirmişlerdir. Google'ın politika yöneticisi Bob Boorstin, YouTube gibi kullanıcı tarafından oluşturulan içerikle desteklenen bir sitenin bu yasayla birlikte derhal kapatılacağını söylemiştir.[3]

Aralık 2011'de SOPA, ABD Yargı Heyeti gündemine alındı.[4] Bu süreç içinde birçok web sitesi bannerlar ve mesajlarla okuyucularına Heyetle iletişime geçip tasarının durdurulmasını isteme çağrısı yaptı ve taslak yasalaşırsa sitelerinin "karartılacağını" söylediler. Yıl sonundaki görüşmeden somut bir sonuç çıkmayınca, sonraki yılda tekrar görüşülmek üzere ertelendi. Bu sırada birçok site, SOPA'nın oylanmasından önce SOPA ve PIPA'yı protesto etmek için toplu bir "İnternet karartması" fikri ortaya attı.[5] Reddit, 18 Ocak'ta gerçekleştirilmek üzere "karartma" kararını ilk açıklayan önemli site oldu. Ardından birçok başka site de aynı günde eylemler planladı.[6] SOPA'nın ana destekleyicisi senator Patrick Leahy'ın, karartma gününde önce DNS ile ilgili tartışmalı kısımların taslaktan çıkarılacağını açıklasa da, karartma planları yapılmaya devam edildi.[7]

Ocak 2012'de, PIPA ve SOPA ile ilgili endişeler üzerine, Beyaz Saray'dan "ifade özgürlüğünü kısıtlayacak, siber güvenlik riskini artıracak ya da dinamik ve değişken küresel interneti sınırlandıracak bir tasarıyı desteklemeyecekleri" açıklaması yapıldı.[8]

İngilizce Vikipedi'nin tepkisi değiştir

 
Sue Gardner, Wikimedia Vakfı'nda İngilizce Vikipedi karartmasını tartışıyor, 17 Ocak 2012

Aralık 2011'de İnternet karartmasını öneren ilk seslerin yanında, Wikimedia kurucusu Jimmy Wales, özgür düşünceyi tehlikeye atacağı korkusu yaratan yasa tasarılarına karşı "toplu isyan" çağrısı yaptı.[9]

Bu eylemin mantıklı olup olmadığı hakkında ilk tartışmalar ayrı bir sayfaya taşınmadan önce Wales'in İngilizce Vikipedi'deki mesaj sayfasında yapıldı. Tartışmalar çoğunlukla karartmanın sadece ABD'deki kullanıcıların erişiminin engellenmesi mi yoksa kullanıcıların site içeriğini görmeden önce bir siyah ekranla karşılanması şeklinde mi yapılacağı hakkındaydı. Sonunda, tartışma 18 Ocak'ta 24 saatlik bir karartma ve karartma boyunca normal okuma ve düzenleme fonksiyonlarının engellenmesi şeklinde sonuçlandı. 1,800 civarında kullanıcı bu seçenekten yana oy kullandı.[10] Diğer Wikimedia projelerinden Alman ve İtalyan Vikipedisi ve Wikimedia Commons karartmayı desteklemek için sayfalarına birer banner koyma kararı aldı.[10]

Wikimedia Yöneticisi Sue Gardner, Wikimedia blogunda Vakfın karartma kararına desteği hakkında bir duyuru yayınladı. İleti ilk 24 saatte okuyuculardan 7000 yorum aldı.[11]

Oylamadaki büyük desteğe rağmen, bazı Vikipedi kullanıcıları, eylemlere karşı bir eylem olarak kendi kullanıcı sayfalarını kararttı ya da yönetici haklarından vazgeçti.

18 Ocak'taki eylemin koordinasyonu değiştir

Vikipedi'nin mobil versiyonunun engellenmesine rağmen bir plan olmamasıyla birlikte[12] Almanca Vikipedi, Portekizce Vikipedi ve Wikimedia Commons, tam bir karartmaya gitmeseler de 18 Ocak'ta destek için banner koyacağını açıkladı. Banner'la destek verme niyetinde olan diğer sitelerden biri Google olurken,[13] tamamen bir karartmaya gidecek sitelerden bazıları Reddit, Boing Boing, A Softer World, Cake Wrecks, Destructoid, dotSUB, Free Press, Good.is, Good Old Games, little-apps.org, Mojang, MoveOn.org, Mozilla, Tucows CallAvoiders.com ve TwitPic oldu.[14]

Tepkiler değiştir

Karartma öncesi değiştir

Karartma duyurusu tüm dünyada yapıldı. Duyurudan bahseden medya kuruluşlarından bazıları ABC Australia,[15] CBC,[16] BBC,[17] der Spiegel,[18] le Monde,[19] Fox News,[20] Menafn,[21] News Limited,[22] Sky News,[23] The Age,[24] The Hindu,[25] The Signpost,[26] The New York Times,[27][28] The Washington Post,[29] The Wall Street Journal[30] ve The Times of India.[31] oldu.

The Washington Post, The Guardian ve NPR gibi birçok medya kuruluşu, Vikipedi karartmasına bir çözüm bulmak için, cevap arayan kullanıcıları Twitter'da #altwiki etiketi ile soru sormaya davet etti.[32]

Bir Motion Picture Association of America (MPAA) yöneticisi karartma planını "zımbırtı ve çarpıklık"ın bir örneği olarak göstererek, "İnsanların, asıl sorun olan Amerikalıların emeğini çalan yabancılarla ilgili sıkıntıları çözmekten uzaklaştırıldığı"nı iddia etti.[33] Eski ABD Senatörü ve MPAA yöneticisi Chris Dodd koordineli bir kapamanın "bu şirketlere pazarda verilen özgürlük gücünün kötüye kullanımı" olduğunu söyledi.[34]

Sosyal ağ Twitter'ın CEO'su Dick Costolo, Twitter'ın eylemlere katılması çağrılarını reddederek, "millî siyasetle ilgili bir mesele için küresel çapta bir şirketi kapatmak aptalca" dedi.[35] Daha sonra bu açıklamanın sadece Twitter'ın kapatılmasına ithafen yapıldığı ve Vikipedi'nin karartmasını desteklediğini belirtti.[36]

Tasarının sponsoru, temsilci Lamar S. Smith, karartmayı bir "reklam hilesi" olarak nitelendirerek "kendini bilginin yaygınlaştırılmasına adamış bir web sitesinin Stop Online Piracy Act hakkında yanlış bilgiler yayması ironik bir durum." açıklaması yaptı.[37]

Karartma sırasında değiştir

Wikimedia Vakfı, 24 saat boyunca 162 milyondan fazla insanın karartılmış Vikipedi'yi ziyaret ettiğini ve en az 4 milyonunun kendi ABD Kongresi temsilcisinin iletişim bilgilerine erişmek için siteyi kullandığını açıkladı.[38] Google tarafından oluşturulan bir dilekçede 4.5 milyon imza toplandı ve Electronic Frontier Foundation karartma boyunca siteleri üzerinden kongre üyelerine 1 milyondan fazla e-mail gönderildiğini açıkladı.[39]

18 Ocak'ta gün içinde tasarının sponsorlarından altısı, Marco Rubio, PIPA'nın sponsorlarından Orin Hatch, Kelly Ayotte, Roy Blunt, John Boozman ve Mark Kirk tasarıya desteklerini geri çektiklerini açıkladı.[40] Birçok kongre üyesi de tasarıların güncel halini eleştiren açıklamalar yaptı.[41][42]

Karartma sonrası değiştir

Kongredeki bir olay üzerine teknoloji şirketlerinin ortak bir amaç etrafında toplanmasının etkisi büyük oldu. Berkman Center for Internet & Society'den Yochai Benkler 18 Ocak karartması hakkında, "geçmişte sadece içerik endüstrisini etkileyen kurallar sistemi olarak görülen şeyin bundan fazlası olduğunu gösteren bir toplu gösteri" dedi ve ekledi: "Eyleme geçecek kadar endişelenmiş milyonlarca vatandaşınız var. Bu önemsiz bir olay değil."[43] Kaliforniya Meclisi üyesi Darrell Issa bu toplu çabayı üzücü bir gizli lobi faaliyeti olarak gördüğünü söyledi.[44] Bir Silikon Vadisi lobicisi içerik endüstrisinin "öğrenecek çok şeyi" olduğunu söyledi ve tabandan destek aldıklarını belirterek: "PIPA ve SOPA hakkında kongre üyenizi desteklemeniz için çağrı yapan hiç Facebook sayfası yok." dedi.[45]

Gazete editörlerininse değişik görüşleri bulunuyor. Boston Herald, protestoları bir "İnternetin etkin güçleri"nin bir "öfke patlaması" olarak niteleyerek, "online protestoların ilk saatlerinde, bu siber zorbaların ne kadar güçlü olabileceğini kanıtlarcasına, tasarının politik destekçileri... sinekler gibi düşmeye başladı." açıklaması yaptı.[46]

Karartma, Britanya gazetesi Daily Telegraph'da Matt Pritchett'den bir karikatür tepkisi de aldı.[47]

Kaynakça değiştir

  1. ^ English Wikipedia anti-SOPA blackout 17 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Wikimedia Foundation, 17 Ocak 2012'de erişilmiştir.
  2. ^ "Wikipedia blackout in anti-piracy law protest". Sky News. 17 Ocak 2012. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. [ölü/kırık bağlantı]
  3. ^ a b Pepitone, Julianne (17 Ocak 2012). "SOPA explained: What it is and why it matters". CNNMoney. 20 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  4. ^ Gross, Grant (12 Aralık 2011). "House Panel to Move Forward on Stop Online Piracy Act". PC World. 11 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  5. ^ Guy, Hugo (30 Aralık 2011). "Top web firms set to impose a blackout in protest against 'Big Brother' online piracy bill". Daily Mail. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  6. ^ Cheredar, Tom (10 Ocak 2012). "Reddit goes black Jan. 18 to protest SOPA & PIPA — Who else will join?". 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  7. ^ Kravets, David (12 Ocak 2012). "Leahy Offers to Remove Net-Altering DNS Redirects in Anti-Piracy Bill". Wired. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  8. ^ "Rupert Murdoch Sopa attack rebuffed by Google". BBC News. 16 Ocak 2012. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  9. ^ Taylor, Jerome (17 Ocak 2012). "Why I want to bring down the internet – for a day". The Independent. 18 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  10. ^ a b Sutter, John (17 Ocak 2012). "Why Wikipedia is going down at midnight". CNN. 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  11. ^ Wikipedia’s community calls for anti-SOPA blackout 18 Ocak 19 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikimedia Foundation Erişim: 17 Ocak 2012
  12. ^ Emily Steel (17 Ocak 2012), Need Wikipedia Wednesday? Here’s How to Access It 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Wall Street Journal Technology Blog
  13. ^ Sandoval, Greg; McCullagh, Declan (17 Ocak 2012). "Google plans to use home page to protest SOPA". CNet. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  14. ^ "Web Goes On Strike". Sopastrike. 31 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2011. 
  15. ^ "Wikipedia to go dark in piracy protest". ABC Australia. 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  16. ^ "Wikipedia to go dark tonight protesting anti-piracy act". CBC. 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  17. ^ "Wikipedia joins web blackout in Sopa Act protest". BBC. 8 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  18. ^ "Wikipedia schaltet ab - aus Protest". spiegel.de. 2 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  19. ^ "Loi antipiratage : Wikipedia va fermer pendant 24 heures". lemonde.fr. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  20. ^ "Wikipedia to go Dark 24 Hours". Fox News. 17 Ocak 2012. 21 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  21. ^ "Wikipedia to shut down in censorship row". Menafn.com. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  22. ^ "Wikipedia will black out for a whole day.... Oh, the horror". News Limited. 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  23. ^ "Wikipedia Blackout In Anti-Piracy Law Protest". Sky News. 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  24. ^ Wilkins, Georgia. "Anti-piracy protest triggers Wikipedia shutdown". The Age. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  25. ^ "Wikipedia to go dark against U.S. anti-piracy bill". The Hindu. 25 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  26. ^ SMasters (16 Ocak 2012). "English Wikipedia to go dark on January 18 ". 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  27. ^ Wortham, Jenna. "Wikipedia to Go Dark on Wednesday to Protest Bills on Web Piracy". The New York Times. 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  28. ^ Wortham, Jenna (17 Ocak 2012). "Protest on Web Uses Shutdown to Take On Two Piracy Bills". NYTimes. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  29. ^ Bell, Melissa. "Wikipedia blackout coming Jan. 18, says co-founder Jimmy Wales". The Washington Post. 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  30. ^ "Wikipedia Plans Blackout Over Piracy Bill - WSJ.com". The Wall Street Journal. New York: Dow Jones. 17 Ocak 2012. ISSN 0099-9660. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  31. ^ "Wikipedia to shut down for 24 hours - The Times of India". 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  32. ^ David Beard (17 Ocak 2012), Wikipedia Blackout: An #altwiki Band-Aid 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Washington Post
  33. ^ James Rainey, (16 Ocak 2012) Wikipedia to go offline to protest anti-piracy legislation 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Los Angeles Times
  34. ^ MPAA's Chris Dodd takes aim at SOPA strike 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Los Angeles Times 17 Ocak 2012
  35. ^ Rushe, Dominic (17 Ocak 2012). "Twitter boss slams Wikipedia's 'silly' Sopa protest". The Guardian. 10 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  36. ^ "Wikipedia's blackout looms | Technology | The Guardian". 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  37. ^ Sasso, Brendan (17 Ocak 2012). "Sponsor of online piracy bill calls Wikipedia blackout a 'publicity stunt'". The Hill. 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012. 
  38. ^ Wortham, Jenna (18 Ocak 2012). "With Twitter, Blackouts and Demonstrations, Web Flexes Its Muscle". New York Times. 29 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  39. ^ McSherry, Corynne; Samuels, Julie (18 Ocak 2012). "Thank You, Internet! And the Fight Continues". Electronic Frontier Foundation. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  40. ^ Greenberg, Andy (18 Ocak 2012). "Amidst SOPA Blackout, Senate Copyright Bill Loses Key Supporters". Forbes. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  41. ^ McCullagh, Declan; Mills, Elinor (18 Ocak 2012). "Protests lead to weakening support for Protect IP, SOPA". CNet. 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  42. ^ "Sopa: US backers end support for anti-piracy bill". BBC News Online. 1 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  43. ^ "Internet's dark day: Anti-piracy bills take a beating". Seattle Times. 18 Ocak 2012. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  44. ^ Engleman, Eric (18 Ocak 2012). "Google Protest of Anti-Piracy Bills Upends Traditional Lobbying". Bloomberg. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012. 
  45. ^ Anna Palmer ve Jonathan Allen (18 Ocak 2012), "SOPA: Libertarians, tech titans poke old-school GOPers" 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Politico
  46. ^ "A halt to online theft" 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Boston Herald 18 Ocak 2012
  47. ^ Matt'ın karikatürü 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Daily Telegraph 19 Ocak 2012


Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2012_İngilizce_Vikipedi_karartması&oldid=30732878" sayfasından alınmıştır