152-mm top-obüs M1937 (ML-20)

152-mm obüs-top model 1937 (ML-20), SSCB tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan hem obüs ve hem de top olarak kullanılabilen bir silahtı. II. Dünya Savaşı boyunca kullanılan top savaşın ardından uzun süre Kızıl Ordu servisinde kaldı ve 20. yüzyılın ortaları ve sonlarına doğru birçok çatışmada kullanıldı.

152-mm top-obüs M1937 (ML-20)
Çeşidi	Obüs
Uyruğu	SSCB
Hizmet geçmişi
Kullanıldığı savaşlar	II. Dünya Savaşı
Üretim tarihi
Üretici	Artillery Factory No. 92
Üretildiği tarih	1937-1947
Üretim adedi	6,884
Özellikler
Ağırlık	7,270 kg taşınma: 7,930 kg
uzunluğu	4,240 mm / 27.9 kalibre tümü: 4,412 m / 29 kalibre (namlu gaz susturucusu hariç)
Yükseklik	-2° ile 65° arası
Namlu Çapı	152,4 mm
Yükseklik	-2° ile 65° arası
Atış hızı	3 – 4 mermi/dk
Azami menzil	17,23 km

Tanımı

ML-20 resmi olarak obüs-top olarak sınıflandırılmıştır. Bunun sebebi silah hem obüs hem de top özelliklerini bir arada taşıyordu. Bu özelliği sayesinde farklı açılardan ateşlenen 13 farklı türde mermiyi atabiliyordu. Topun üzerinde hem direk hem de panoramik dürbün bulunuyordu. Bu sayede hem doğrudan atış hem de destek atışı sağlayabiliyordu. Balistik hesaplamaları ve meteorolojik şartlara göre düzenleyen bir mekanizması vardı. Kısaca meteobalistik toplama adı verilen bu cetvel hava durumuna göre ateşleme açısını veriyordu. II. Dünya Savaşı sonrasında birçok topta bu sistem kullanılmıştır.

Topun namlusu hem bütün hem de parçalı olabiliyordu. Topun yumuşak geri tepmesinin en önemli nedeni namlu ağzındaki gaz susturucusu idi. Güvenlik sisteminden ötürü mermi tam yerleştirilip namlu kundağı kapatılmadan mermi ateşlenemiyordu. Yüksek açılı mermi atışlarında mermiyi yüklemek için yakalayan bir sistem bulunuyordu. Top trigyer kayışı çekilerek ateşleniyordu.

Geri tepme sistemi hidrolik susturucudan oluşuyordu. Sistemde toplamda 22 litre sıvı bulunuyordu. Top ateşlendiğinde geri tepme sistemi 45 Atmosfer basıncı güce ulaşıyordu.

Çatal ayaklı taşıma sehpasının kalkanı ve sabitleme mekanizması bulunuyordu. Makas yaylı süspansiyonun yanında tekerlekleri lastik kaplıydı. Çekilmesi sırasında namlu geriye doğru bakmaktaydı. Namlu öne doğru olarak çekilebiliyordu ama çekme hızı saatte 4–5 km'ye düşüyordu. Normal çekme hızı 20 km/sti. 8 ila 10 dakika içerisinde top atışa hazır hale gelebiliyordu. Taşıma sehpası 52-L-504A ayrıca 122-mm top M1931/37 (A-19) modelinde de kullanılmıştır.

Üretim hikâyesi

Çarlık Rusya'sı Ordusundan Kızıl Orduya kalan topçu sınıfı silahlar içerisinde Schneider firması tarafından geliştirilen 152-mm kuşatma topu M1910 da bulunuyordu. 1930'lu yıllarda iki defa modernize 152-mm top M1910/30 ve 152-mm top M1910/34 adında iki farklı modeli bulunuyordu. Buna rağmen topun hareketlilik, yükselme açısı ve yanal dönüş hızının arttırılması gerekiyordu. 1935 ile 1936 yıllarında Motovilikha bulunan Fabrika No. 172 (bilinen adı Perm Fabrikası) bünyesinde Ana Top Bölümünün isteği üzerinde modernleştirme çalışmasına başlandı.

Fabrika tasarım bölümünün kısa sürede ML-15 ve ML-20 adında iki top geliştirdi. İki topta M1910/34 topuna ait namlu ve geri tepme sistemini kullanıyordu. ML-20 bunların yanında M1910/34 e ait tekerlek, taşıma sehpası ve süspansiyonları kullanıyordu.

ML-15 Nisan 1936 tarihinde başlayan deneme atışları yapılan değişikliklerin ardından Mart 1937 tarihinde yeniden başladı. ML-20 modeli ise Kasım 1936 dan başlayan ve sonraki seneye kadar uzanan denemelere tabi tutuldu. Yapılan elemelerin ardından (en çok da taşıma sehpası ile ilgili sebeplerden) ML-20 modeli seçildi. Üretimi 22 Eylül 1937 tarihinde başlanan topa resmi olarak 152-mm obüs-top model 1937 oldu. (Rusça152-мм гаубица-пушка образца 1937 года (МЛ-20)).

Neden ML-20 modelinin seçildiği tam bilinemiyor. ML-15 daha hafif (500 kg çatışma ve 600 kg taşıma ağırlığı daha azdı.) ve da iyi hareket kabiliyetine sahipti. (azami çekilme hızı 45 km/s). ML-15'in olumsuz tarafı ise karmaşık taşıyıcı sehpasıydı. (bununla beraber ML-20'nin son modellerinde ML-15'e ait sehpanın parçaları kullanıldı). Bazı kaynaklara göre bunun sebebi ML-20'nin daha ucuz olması ve M1910/34 ile benzer özelliklerinden ötürü üretiminin kolay olasıydı.

Üretim tarihi

Top 1937 ile 1946 yılları arasında üretildi. Toplamda 6,884 adet üretilen topun yanından 4,000 adet ML-20S namlu ise SU-152 kundağı motorlu obüste kullanıldı. ML-20 ileride yerini D-20 152 mm topa bıraktı.

Yıllara göre ML-20 üretimi, adet.
Yıl	1937	1938	1939	1940	1941	1942	1943	1944	1945	1946	Total
Üretim, adet	148	500	567	901	1,342	1,809	1,002	275	325	15	6,884

Bazı yıllarda azalan üretimin iki sebebi vardı. İlki bu yıllarda üretilen namlular ML-20S'ti ve araçlarda kullanıldı. Ayrıca Almanların cepheye sürdüğü ağır tanklara karşı ML-20 yerine fabrikalar A-19 122 mm top üretimine ağırlık verdi.

Organizasyon ve kullanımı

ML-20 Poznań Citadel, Polonya.

ML-20 in Hämeenlinna Top Müzesi, Finlandiya

ML-20 in Hämeenlinna Top Müzesi, Finlandiya

ML-20 Batey ha-Osef Müzesi, İsrail

Kızıl Ordu

ML-20'ler kolordu bünyesinde örgütlendi. 122-mm top A-19'lar ile birlikte kullanılan silahlara kısaca "kolordu çifti" adı takıldı. 1940 ile 1941 yıllarında üç tür topçu kolordu alayı düzeni vardı:

• İki tabur ML-20 ve bir A-19 veya 107-mmlik topçu taburu (toplam 24 ML-20s).
• İki tabur ML-20 ve iki adet A-19 veya 107-mmlik topçu taburu (toplam 24 ML-20s).
• Üç tabur ML-20 (toplam 36 ML-20s).

Ancak Büyük Vatanseverlik Savaşının patlak vermesi ile topçu kolorduları dağıtıldı. Bu savaşın ardından tekrar eski hallerine döndüler. Yeni kurulan topçu alaylarında ise 122-mmlik toplar veya 152-mmlik obüsler bulunuyordu. Bazı ML-20 ise aralarında kullanıldı.

1943 yılında ordu bünyesindeki topçu alayları altında organize edildi. Her alayda 18 adet ML-20 bulunuyordu. 1945 yılında savunma ordusu bünyesindeki topçu tugaylarında ise otuz altışar adet ML-20 bulunuyordu.

ML-20ler bunu dışında Genelkurmay Yedek Kuvvetleri bünyesinde topçu alayı (24 adet) ve tugayı (36 adet) şeklinde organize edilmiştir.

Düşman piyadesine karşı dolaylı atış için geliştirilen silah düşman savunma hatlarını parçalamak içinde kullanıldı. Ağır OF-540 yüksek patlayıcılı parçalı mermiler 20–30 mm kalınlığındaki zırhlara karşıda etkiliydi. Kalın zırhlı araçların zırhını delemese bile şasesine zarar veriyor veya araç içerisinde patlamaya sebep oluyordu. Doğrudan yapılan atışlarda tareti orta sınıf tank gövdesinden ayırabildiği gibi ağır tankını da sıkıştırıyordu.

Sahip olduğu zırh delici mermiler ile düşman zırhlılarına karşıda etkili gücü vardı. Ancak büyük yapısı, yavaş yanal dönüş açısı ve düşük atış sıklığından ötürü tanksavar silahı olarak pek de ideal değildi. Ancak 1943 yılında Kızıl Ordu elinde bulunan toplar içerisinde Almanya'nın kompozit zırha sahip ağır zırhlı Tiger I tankına karşı en etkili birkaç toptan birisiydi. Neredeyse bir kilometreden tankı etkisiz kılıyordu.

Kızıl Ordu tarafından Büyük Vatanseverlik Savaşı'nın tüm çatışmalarında etkili olarak kullanılan top Kış Savaşı sırasında Mannerheim Hattı savunmasının aşılmasında çok başarılı oldu.

Mükemmel bir yapıya sahip olan top, buna kolay üretimi de dahil, Kızıl Ordu bünyesinde uzun yıllar hizmet verdi.

Diğer kullanıldığı yerler

Büyük Vatanseverlik Savaşı'nın ilk dönemlerinde yüzlerce ML-20 topu Wehrmacht tarafından ganimet alındı. Bu toplar Almanlar tarafından 15,2 cm KH.433/1(r) adıyla orduya adapte edildi. Şubat 1943 tarihinde Almanlar bu toplar için mühimmat üretmeye başladı.

Finlandiya Ordusu ise 1941 ile 1944 yılları arasında 27 Alman Ordusunda olmak üzere 37 adet top edindi. Bu toplara 152 H/37 adı verildi. Genellikle sevilen bir silah olmasına rağmen Fin ordusunun elinde için bu büyüklükteki topları çekecek araç bulunmuyordu. Sonuçta bu toplar sabit korunaklar içerisinde ve sahil koruma amaçlı kullanıldı. İki tanesi Kızıl Ordu tarafından tekrar geri alındı. Bazı geliştirilmelerden geçirilen toplar hala ordu servisindedir.

Savaştan sonra ML-20'ler geniş bir şekilde Varşova Paktı müttefiklerine, birçok Asya ve Afrika ülkesine ihraç edildi. Mısır ve Suriye ordularında kullanılan toplar Arap İsrail Savaşı sırasında kullanıldı. 2002 yılında gösterilen bir belgeselde SSCB tarafından Muhammed Necibullah döneminde Afganistana sağlanan ML-20lerin Taliban kuvvetlerine hükûmet güçleri tarafından kullanılmasını gösteriyordu.

Modelleri

Namlusu bütün be parçalı olarak iki türü üretildi.

Ana modeli haricinde en çok üretilen namlu ML-20S modeliydi. Bu namlu kundağı motorlu obüslerde kullanıldı.

• ML-20 ve barut torbalı - 1937 yılında Ana Topçu Bölümü ekonomik sebeplerden ötürü orta kalibreli toplarda başlıkların barut torbalı başlıklarla atılmasına karar verdi. Deneme çalışmalarına 1939 yılından başlanan ML-20 başarılı olamadı.
• ML-20SM – Geliştirilmiş ML-20S ile aynı balistiğe sahip. Namlu ağzındaki gaz susturucu çıkartıldı. Top 1945 yılında deneme modeli olarak ISU-152 aracında kullanıldı ve sadece bir adet üretildi.
• BL-20 - ML-20 modelinin kundağı değiştirilmiş tasarımı. 1946 yılında OKB-172 (NKVD bağlı sharashka kamplarında ) geliştirildi.
• ML-20 ile M-46-tipi taşıma sehpası - ML-20 yeni geliştirilmiş taşıma sehpası ile M-46 130 mm topa ait sehpaya benzemektedir. 1950 yılında deneme modeli yapıldı ve denendi.
• 152 H 88-37 – Finler tarafından geliştirilen model

Sonuç

ML-20 topu Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan en başarılı topçu silahıdır. Silah klasik kısa menzilli havan topu ile uzun menzilli top özelliklerini aynı ayda taşıyordu. Eski toplar ile kıyaslandığında ML-20 daha iyi atış menzili (Alman yapımı 15 cm sFH 18 topunun 13.3 km menzili vardı), sayesinde düşman topçu ateşine maruz kalmadan karşı tarafa atış yapabiliyordu. Hareket yetersizliğine üretim adeti azlığına rağmen ağırlık bakımından avantajlı idi. Örneğin Laman yapımı 15 cm K.18 topunun 24.8 km menzili vardı ancak ağırlığı 12.5 tondu ve sadece 101 adet üretildi. Mükemmel denebilecek 17 cm K.18 Mrs.Laf (23,4 ton, 29,6 km) 338 adet üretildi. Daha hafif olan 10,5 cm K.18 topu (5,6 ton, 19,1 km) ise ML-20'ye en yakın 2,135 adet üretildi. Atabildiği 15 kg mermiler ML-20'nin attığı 44 kg mermiler yanında az tesirli kalıyordu. Almanların Shell ML-20 benzeri bir top yapma çalışmalar başarısızlıkla sonuçlandı. 15 cm s.F.H.40 tasarımı yapım hatalarından ötürü asla seri üretime geçemedi. 15 cm s.F.H.42 menzili kısa olduğundan sadece 46 adet üretildi. 1943 ve 1944'te Wehrmacht 15 santimetre çaplı obüs ihtiyacı olduğunu açıkladı ancak hiçbir tasarım üretilemedi.

Bu topa benzer özelliklerdeki Fransız yapımı 155 mm top model 1917 ve 1918 modelleri uzun menzilliydi ancak ML-20 ye göre 3.5 ton daha ağırdı. Çek yapımı K4 obüsü ise (Almanlar 15 cm s.F.H.37(t) adı altında kullandı) ML-20 ye nazaran 2 ton hafifti ancak menzili 2 km daha kısaydı. Sadece 178 adet üretilebildi. İngiliz yapımı BL 5.5 inç (140 mm) top aynı şekilde kısa menzile sahipti.

ML-20'nin ana eksikliği ağırlığı ve hareket yetersizliğiydi. ML-15 tasarımı bundan ötürü hafif yapılmış ve bu sayede daha kolay taşınabiliyordu. Namlu ağzında kullanılan gaz susturucu ise topun geri tepmesini azaltıyor ve daha hafif taşıma sehpası kullanımına imkân veriyorsa da atış anında çıkan gazların toprağı kaldırmasından ötürü topun yerini belli ediyordu. Ama ML-20'nin böyle tasarlandığı zamanlarda zaten aynı sınıfa ait tüm toplarda bundan kullanılıyordu.

Mühimmatı

Kullanılan mühimmat
Türü	Modeli	Ağırlığı, kg	Patlayıcı ağırlığı, kg	Namlu ilk çıkış hızı, m/s	Menzil,m
Zırh delici mermi
ZDYP	BR-540	48,8	0,66	600	4,000
ZDBS (1944 yılı sonları)	BR-540B	46,5	0,48	600	4,000
Yarı ZD (Deniz)	model 1915/28	51,07	3,2	573
YP Tanksavar	BP-540	27,44		680	3,000
Beton Delici
Beton delici (havan)	G-530 / G-530Sh	40,0	5,1
Beton delici (top)	G-545	56,0	4,2
Yüksek Pat. ve Parçalı
Top mermileri
YP parçalı demir	OF-540	43,6	5,9-6,25	655	17,230
YP parçalı çelik	OF-540Zh	43,6	5,9-6,25
YP, eski	F-542	38,1	5,86
YP, eski	F-542G	38,52	5,83
YP, eski	F-542ShG	41,0	5,93
YP, eski	F-542Sh	40,6	6,06
YP, eski	F-542ShU	40,86	5,96
YP, eski	F-542U	38,36	5,77
Obüs memrileri
YP parça tesirli çelik	OF-530	40,0	5,47-6,86
YP parça tesirli demir-çelik	OF-530A	40,0	5,66
YP, eski	F-533	40,41	8,0
YP, eski	F-533K	40,68	7,3
YP, eski	F-533N	41,0	7,3
YP, eski	F-533U	40,8	8,8
YP, demir çelik Fransız	F-534F	41,1	3,9
YP 152-mm obüs model 1931	F-521	41,7	7,7
YP, İngiliz,Vickers 152-mm obüs	F-531	44,91	5,7
Şarapnel mermileri
Şarapnel 45 sn. tüp	Sh-501	41,16-41,83	0,5 (680—690 parça)
Şarapnel T-6 tüp	Sh-501T	41,16	0,5 (680—690 parça)
Aydınlatma fişeği
Aydınlatma, 40 sn	S 1	40,2
Kimyasal mermiler
Parçalı kimyasal top	OH-540
Kimyasal obüs	HS-530	38,8
Kimyasal obüs	HN-530	39,1
Kimyasal (savaş sonrası)	ZHZ

 

Zırh delme tablosu
Yüksek patlayıcılı anti personel BR-540
Mesafe, m	Çarpma açısı 60°, mm	Çarpma açısı 90°, mm
500	105	125
1000	95	115
1500	85	105
2000	75	90
Zırh delici balistik sert BR-540B
Mesafe, m	Çarpma açısı 60°, mm	Çarpma açısı 90°, mm
500	105	130
1000	100	120
1500	95	115
2000	85	105
Yarı zırh delici model 1915/28 (Deniz K.)
Mesafe, m	Çarpma açısı 60°, mm	Çarpma açısı 90°, mm
100	110	136
500	104	128
1000	97	119
1500	91	111
2000	85	105
Bu bilgiler Sovyet yöntemleri ilie elde edilmiştir. (zırh geçebilme özelikleri 75% eşdeğerdir). Aynı tür batı tarzı mühimmat ile kıyaslanamaz.

ML-20 ile ilgili ilginç bilgiler

• 2 Ağustos 1944 tarihinde No. 3922 numaralı ML-20 obüs-topu Büyük Vatanseverlik Savaşı'nın ikinci yarısında Nazi Almanyası topraklarına ilk mermi atan silah oldu.
• ML-20'ye ait yükleyici tek başına 40 kg mermiyi yükleyebiliyordu.
• 41'inci topçu alayı - ML-20'ler ile ilk donatılan alay - daha sonra Rus füze ve topçu güçlerinin eğitildiği eğitim merkezi olmuştur. Bahçesindeki anıtta hala ML-20'ler sergilenmektedir.
• Az sayıdaki ML-20 obüs-topu hala Rus Ordusuna ait ordonat depolarında bulunmaktadır.
• 152 mm yüksek patlayıcılı parçalı mermi OF-540, hala Rus Ordusu tarafından kullanılmaktadır. Ve günümüzün 152 mm'lik topları ile ateşlenebilmektedir.

Kaynakça

• Shirokorad A. B. - Encyclopedia of the Soviet Artillery - Mn. Harvest, 2000 (Широкорад А. Б. Энциклопедия отечественной артиллерии. — Мн.: Харвест, 2000., ISBN 985-433-703-0)
• Shirokorad A. B. - The God of War of The Third Reich - M. AST, 2002 (Широкорад А. Б. - Бог войны Третьего рейха. — М.,ООО Издательство АСТ, 2002., ISBN 5-17-015302-3)
• Ivanov A. - Artillery of the USSR in Second World War - SPb Neva, 2003 (Иванов А. Артиллерия СССР во Второй Мировой войне. — СПб., Издательский дом Нева, 2003., ISBN 5-7654-2731-6)
• Shunkov V. N. - The Weapons of the Red Army, Mn. Harvest, 1999 (Шунков В. Н. - Оружие Красной Армии. — Мн.: Харвест, 1999.) ISBN 985-433-469-4
• Zheltov I. G., Pavlov I. V., Pavlov M. V., Solyankin A. G. - Soviet Medium Self-propelled Artillery 1941-1945 - M. Exprint, 2005 (Желтов И. Г., Павлов И. В., Павлов М. В., Солянкин А. Г. - Советские средние самоходные артиллерийские установки 1941—1945 гг. — М.: ООО Издательский центр «Экспринт», 2005. — 48 с. ISBN 5-94038-079-4)
  • A chapter on ISU-1526 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

• Finnish Army 1918-45: Heavy Howitzers at Jaegerplatoon.net28 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Weltkrieg.ru29 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)