İrlanda'nın Normanlar tarafından işgali

İrlanda'nın Normanlar tarafından işgali
	; 1300'de Normanlar ve yerli krallar altında İrlanda
Bölge	Önce Wexford, sonra İrlanda adasının tümü, İrlanda
Sonuç	Normanlar'ın Dublin ve İrlanda'nın büyük kısmını işgali ve İrlanda üzerinde üst-krallık kurmaları
Taraflar
Normanlar; Leinster Krallığı; İngiltere; Flandra Kontluğu; Galler Ülkesi	İrlanda Kralları; Ulster; Munster; Connacht; Vikingler
Komutanlar ve liderler
Dermott MacMurrough; II. Henry; Richard Fitz Gilbert de Clare, Strongbow; Raymond Carew; Richard Fitz Godbert; Petr Hackett; Rhys ap Gruffydd; Maurice Fitz Gerald; Robert Fitz Stephen	Ruaidri O'Connor; Askulf Mac Torkil

İrlanda'nın Normanlar tarafından işgali iki etapta başarılan bir süreçtir. İlk etap 1 Mayıs 1169'da başlamıştır ve bu etapta birbirleriyle o zaman kardar yakın bağlantıları olmayan bir grup Norman şövalye Wexford Kontluğu içinde bulunan "Bannow" mevkine çıkartma yaptılar. Bu çıkartma daha önce "Leinster Kralı" olan ama krallıktan azledilen Dermott MacMurrogh (Diarmait Mac Murchada) ' krallığı tekrar eline geçirmek için Norman şövalyelerden destek istemesi üzerine yapıldı.

İkinci etapta ise İngiliz Kralı II. Henry daha önce çıkartma yapmış olan Norman sövelye güçleri üzerinde olan kontrolünü devam ettirip artırmak hedefiyle daha büyük bir askerî güçle Waterford'a çıkartma yapmasıdır, Bu çıkartmadan sonra II. Henry ordusuyla Dublin üzerine yürüyüp şehri ele geçirdi. Burada 1172'ye kadar İrlanda yerel krallarının ve piskoposlarının o şehre gelip kendine bağlı olduklarını ilan edip ona biat etmelerini organize etmekle uğraştı. Böylece bir "İrlanda Lordluğu" adı verilen ve "Anjular İmparatorluğu"'nun bir parçası olan yeni bir devlet kurdu.

Arka plan değiştir

Tek bir İngiliz asıllı papa olan Papa IV. Adrian, papalığını başlarında 1155'te Laudabiliter adlı bir Papalık Kanunu çıkartarak nispeten bağımsız İrlanda Kilisesi'ni doğrudan doğruya Roma'daki papalığa bağlamak hedefiyle yeniden kurumlaşmasını sağlamak için İngiltere Kralı II. Henry'ye İrlanda'yı istila etme yetkisini vermişti.^[1] Fakat bu papalık kanunu sadece İrlanda üzerinde papanın yetkisini kabul etmekle yetinmemekteydi ve İmparator Konstantin'in Mirası^[2] adlı prensibi kullanarak Avrupa kıtası kıyılarında bulunan tüm adaların (bu arada Britanya adası) üzerinde papalığın politik güçleri ve yetkileri olduğunu iddia etmekteydi.

Bu İngiltere Krallığı için kabul edilir bir prensip olmadığı için bu Laudabiliter adlı Papalık Kanunu hükümdarlar tarafından uygulanmadı ve unutuldu. Buna karşılık İrlanda'nın Normanlar tarafından istilası sırasında papa olan Papa III. Alexander ise 1172'de II. Henry'ye verdiği "İmtiyaz"'da "Laudabiliter" Papalık Kanununu kullanmıştı ve böylece bu kanunun ve içeriğinin tüm Hristiyanlara için geçerli olduğunu zımnen kabul etmişti.

"Laudabiliter" Kilise Kanunu İngiltere'de Rönesans Hümanist hukukçuların araştırmalarının zirveye eriştiği 16. yüzyıl Tudor Hanedanı'nın son dönemlerinde tekrar hukukçuların yazı ve düşünceleri içinde önem kazandı; çünkü bu araştırıcılar Papa'nın dünyasal yetkilerine temel sağlayan "İmparator Konstantin'in Mirası" belgesinin gerçeğe dayanmayan uydurma bir belge olduğunu ortaya çıkartmışlardı. Ama bu uydurma bir belge olsun veya olmasın, zaten 12. yüzyılda Papalık (örneğin 1075-87'de çıkartılan "Dictatüs Papae" adlı Papalık Kanunlarında) prensip olarak diğer bütün krallar ve hükümdarların üstünde politik gücü ve yetkileri olduğunu iddia etmekteydiler.

1169'da ilk istila değiştir

Haritada "Bannow Körfezi", ilk çıkartma yapma mevkii

İrlanda Yüksek Kralı olan Tyrone Kralı'nın 1166'da ölmesi ile Leinster Kralı olan Muirchertach "Mac Lochlainn" yeni Yüksek İrlanda Kralı olan Rory O'Connor ve onu tutan diğer İrlanda ileri gelenlerinin kliği desteğiyle, Leinster Krallık tahtından indirildi ve sürgüne gönderildi. McMurrogh önce Bristol'a kaçtı ve oradan da Normandiya'ya geçti. Orada bulunan İngiltere Kralı da olan II. Henry ile görüştü ve ondan Leinster tahtını tekrar elde etmek için İngiltere'de asker toplama imtiyazı aldı. Ancak McMurrogh bu imtiyazı alırken II. Henry'inin kendine üst-hükümdar olduğunu kabul etmek zorunda kaldi ve bunun üzerine yemin etti.

1167'de Macmurrogh İngiltere ve Galler ülkesinde asıl şövalyeler arasından asker toplamaya başladı. İngiltere'de bunlar Norman asıllıydılar. Galler ülkesinden Lanstephan Lordu Maurice Fitz Gerald, Deheubarth Prensi Rhys ap Gruffydd, (Strongbow = "güçlü yay" namlı) 2. Pembroke Kontu Richard de Clare Macmurrogh'nin ordusuna katıldılar.

İrlanda'ya kendi tayfalarıyla ilk çıkan Norman şövalye 1167'de "Richard Fitz Godbert de Roche" oldu. Fakat Norman, Galler Ülkeli ve Flandara'lı asıllı şövalyelerden oluşan kiralık asker ordusunun geri kalanları Wexford'a "Bannow Körfezi" mevkine 1169'da çıktılar. Bu ordu çok geçmeden Leinster Krallığı'nı eline geçirdi ve İrlanda'nın önemli şehirsel merkezleri olan Waterford ve Dublin de Macmurrogh eline geçti. "Strongbow" namlı Richard de Clare, Macmurrogh 'in kızı Eva ile evlendi ve evlenme anlaşmasına göre Leinster Krallığı veliahtı oldu.

Fakat bu İngiltere'nin Norman Kralı olan II. Henry'yi Richard de Clare'in İrlanda'da yeni ve kendine rakip bir Norman İrlanda Krallığı kurması olasılığı dolayısıyla kuşkulandırdı. Bu nedenle II. Henry en uygun bir dönemde İrlanda'yı ziyaret ederek kendi otoritesini orada pekiştirmeye karar verdi.

1171'de İngiltere Kralı II. Henry'nin gelişi değiştir

İngiltere Kralı II. Henry 1171'de büyük bir donanma filosu ile Waterford'a çıktı ve böylece İrlanda adasına ayak basan ilk İngiltere Kralı oldu. Norman şövalyeler tarafından ele geçirilmiş olan Waterford ve Dublin Henry tarafından kraliyet şehirleri olarak ilan edildiler. Kasım'da yerel İrlanda Kralları Dublin'e gelerek orada II. Henry'ye biat ederek onun İrlanda üst-krali olduğunu kabul ettiler. Yörel İrlanda Kralları II. Henry'yi üst-kral olarak kabul etmekten memnun olmuşlardı çünkü bu suretle hem Leinster Krallığı'nın ve hem de onu tahta getiren Norman askerî asillerin daha fazla politik güç ve şahsi iktidar elde etmelerine engel olunmaktaydı.

1172'de II. Henry'nin emirleri ve organizasyonu ile İrlanda'da bulunan kilise piskoposları "Cashel Sinodu" adlı bir toplantı yaptılar ve bu sinodda İrlanda Kilisesi'nin de aynen İngiltere Kilisesi gibi organize ve idare edilmesi kararını aldılar. Roma'da ölen Papa IV. Hadrian yerine papa seçilmiş olan Papa II. Alexander'da selefininin İrlanda'yı II. Henry idaresine vermesini ona bir "İmtiyaz" Beratı vererek resmen teyit etti.

Henry bundan sonra İrlanda'dan ayrıldı. 1170'te Thomas Becket'in öldürülmesi vakasını incelemekte olan papalık temsilcisi ile uğraştı. 1173-1174'te ise Fransa'da II. Henry'ye tabi olan Normandiya topraklarında ortaya çıkan isyanı bastırmak zorunda kaldı.

Bu arada Leinster Kralı olan MacMurrough 1171'de öldü ve ona varis olan damadı Norman asıllı "Strongbow" Pembroke Kontu Raymond Carew ise de 1176'da öldü. Bundan sonra II. Henry'nin İrlanda ile ilgilenmesi, Norman istilasından önce son İrlanda Yüksek Kralı olan "Rory O'Connor" ile 1175'te imzaladığı "Windsor Antlaşması" ile oldu.^[3]

Fakat II. Henry uzakta, İngiltere'de olduğu için İrlanda'da bulunan Norman asiller, Windsor Antlaşması'nı hiçe sayark, kendi menfaatlerine en uygun gelen politikaları uygulamaya başladılar. "Raymond Fitz Gerald (lakabı Raymond le Gros)" zaten bu antlaşmadan önce Limerick şehrini ve "Munster" krallığına ait olan "Thomond" adıyla anılan Kuzey Münster arazilerini kendi eline geçirmişti. "John de Courcy" 1177'de doğu Ulster'e hücum edip buraları kendi arazisine kattı. Diğer Norman asıllardan "Prendergast", "Fitz-Stephen", "Fitz-Gerald", "Fitz-Henry" ve "le Poer" aileleri de kendileri lehine eski yerel krallık arazilerine benzer büyüklüklükte şahsi araziler işgal etmeye başladılar.

1185'te II. Henry İrlanda adasında efeektif devlet idaresi başına o zaman 18 yaşında olan en küçük oğlu John'u getirdi ve ona "Dominus Hiberniae (İrlanda Lordu)" unvanını verdi. Böylelikle küçük oğluna bir kirallık verme planlamaktaydı. Fakat hiç beklenmedik olarak John, III. Haçlı Seferi'ne giden büyük kardeşi I. Richard (veya Aslan Yürekli Richard) yerine 1199'da İngiltere Kralı olmasından sonra "İrlanda Lordluğu" unvanı İngiltere Krallığı kralının bir unvanı oldu.

Sonraki istilalar değiştir

Ana Norman istilasının merkezi Leinster'dı, ama diğer İrlandalı krallar Norman istilası olmadan II. Henry'yi üst-hükümdar olarak kabul edip ona biat ettiler. Fakat İrlanda'ya ilk iki asker çıkartma yanında diğer Norman asıl şövalyeler de diğer İrlanda mevkilerine kendi tayfalarıyla asker çıkartıp istilaya geçtiler. Bunlar:

1175'te ve 1200-1200'de "William de Burgh" komutasında "Connaught" istilaları;
1177'de Raymond le Gros komutasında "Munster" istilası;
1177'de John de Courcy komutasında "Doğu Ulster" istilası.

Bu asker çıkartıp arazi istilaları İngiltere Krallından özel izin ve kabul istenmeden planlanıp gerçekleştirildi. Ama İlk etap "Strongbow" istilası gibi sonradan II. Henry'in kurmuş olduğu "İrlanda Lordluğu" devleti içine kabul edildiler.

Kaynakça değiştir

^ Austin Lane Poole (1993), From Domesday book to Magna Carta, 1087-1216, Oxford:Oxford University Press say.303,304 Google books: [1]^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Bu belgenin birçok yazma nushasinda, elde bulunan 9. yuzyila ait olan en eski yazma nusha dahil) bu belgenin ismi Constitutum domini Constantini imperatoris olarak gecmektedir. "Donation of Constantine". (1913) Catholic Encyclopedia, New York:Robert Appleton Company.
^ "A. M. Sullivan, (1900), Atlas and Cyclopedia of Ireland Bölüm 20." 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.

Ayrıca bakınız değiştir

Dış bağlantılar değiştir

"Your İrish" websitesinde İrlanda Tarihi24 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Richard Roache (1998) The Norman Invasion of Ireland . (İngilizce)
History of the Norman Conquest, Cilt: III, IV, V , (Oxford, 1870-76) (İngilizce)

[1] Austin Lane Poole (1993), From Domesday book to Magna Carta, 1087-1216, Oxford:Oxford University Press say.303,304 Google books: [1]^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] Bu belgenin birçok yazma nushasinda, elde bulunan 9. yuzyila ait olan en eski yazma nusha dahil) bu belgenin ismi Constitutum domini Constantini imperatoris olarak gecmektedir. "Donation of Constantine". (1913) Catholic Encyclopedia, New York:Robert Appleton Company.

[3] "A. M. Sullivan, (1900), Atlas and Cyclopedia of Ireland Bölüm 20." 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.

[1]

[2]

[3]