|
'''Bilişim''' (İng. informatics) bilgilerin sistematik işleminin bilimidir, bilhassa elektronik araçlar yardımıyla yapılan otomatik işlemin. Tarihi olarak bilişim bir yönüyle [[matematik]]'den ve diğer bir yönü ile elektronik hesaplama makinelerinin gelişimine sebep olan [[elektronik]] ve [[iletişim teknolojisi]]nden gelişmiştir.
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:200px;">
{| style="border:1px solid #ccc;"
|-
| [[Dosya:Utah teapot simple 2.png|94px|alt=Utah teapot representing computer graphics|Computer graphics|link=Computer graphics (computer science)]]
| [[Dosya:Sorting quicksort anim frame.png|94px|alt=Plot of a quicksort algorithm|Computational complexity theory|link=Computational complexity theory]]
|-
| [[Dosya:Lambda lc.svg|94px|alt=large capital lambda|Programming language theory|link=Programming language theory]]
| [[Dosya:3-Tastenmaus Microsoft.jpg|94px|alt=Microsoft Tastenmaus mouse representing human-computer interaction|Human–computer interaction|link=Human–computer interaction]]
|}
<div class="thumbcaption">Bilişim bilimi, hesaplama ve bilginin teorik altyapısı ile onların pratik tekniklerle uygulama ve kurulumu ile uğraşır.</div>
</div>
</div>
'''Bilişim''' [[bilgi]] ve bilginin otomatik olarak işlenmesiyle ilgilenen bir [[yapısal bilimler|yapısal bilim]] dalıdır.
{{bilgisayar-taslak}}
<blockquote>
''Bilişim biliminin bilgisayarla ilgisi, astronominin teleskopla ilgisi kadardır.''
<br /><small>''Informatica gaat net zo min over computers, als astronomie over telescopen''</small>
[[Edsger Wybe Dijkstra|Edsger W. Dijkstra]]</blockquote>
{{Teknoloji}}
== Tanım ==
[[Matematik|Matematiğe]] benzer şekilde{{kaynak göster}} '''Bilişim Bilimi'''(bu terimle ilgili {{kaynak göster}}) (Enformatik) bilginin, özellikle elektronik makineler aracılığıyla, düzenli ve ussal biçimde işlenmesi bilimidir.{{kaynak göster}} Bunun yanı sıra bilişim bilimi bilgi işlemlerinde uygulanabilen (soyut) matematiksel yapıları da inceler.{{kaynak göster}} Amacı ve görevi bir yandan (saf matematiğin alt dalı olarak) temel aksiyomatik matematiksel kuramlar üretmek (Kuramsal Bilişim Bilimi), ikinci olarak -yardımcı bilim şeklinde- tüm diğer uzmanlık dallarının nesnelerini ve süreçlerini çözümleyip soyut matematiksel yapılara ve [[Algoritma]]lara dönüştürmek ([[Bilgisayar Bilimi]]) ve üçüncü olarak [[veri|soyut matematiksel yapıların]] aktarılabileceği, saklanabileceği ve algoritmalarla otomatik olarak işlenebileceği matematiksel makinaları tasarlamaktır (Teknik Bilişim ya da [[Bilgisayar Mühendisliği]]).{{kaynak göster}}
[[Kategori:Bilişim|*]]
== Köken ==
'''Bilişim''' kelimesi bilmek fiilinin bir türevi olan bilişmek fiilinden türetilmiş bir kelimedir ve ilk kez [[Aydın Köksal]] tarafından kullanılmıştır.{{kaynak göster}} Bilişim kelimesinin karşılığı olan ''Informatik'' (alm.), ''informatique'' (fr.) ve bunlardan türetilmiş olan Türkçe ''enformatik'' kelimeleri [[İngilizce]]deki ''computer science'' ve ''information systems'' gibi alanları kapsar.{{kaynak göster}} İskandinav ülkelerinde bilişim biliminin karşılığı olarak ''datalogi'' terimi kullanılmaktadır. {{kaynak göster}}
[[af:Inligting]]
Bilişim biliminin kökleri [[matematik]], [[fizik]] ve [[elekroteknik|elektrotekniktedir]]. Bir [[mühendislik]] alanı olarak bilişim, verileri aktarabilen, depolayabilen ve [[algoritma]]lar yardımıyla verileri işleyebilen [[matematik]]sel makineler tasarlar. Böylelikle bilişim özellikle gerçek süreçlerin [[simulasyon]]unu mümkün kılar. Bir "yardımcı bilim" olarak düşünüldüğünde bilişim diğer bilimlerdeki olguları [[soyutlaştırma|soyutlaştırır]] ve [[algoritma]]lar yardımıyla işler. {{kaynak göster}}
[[an:Información]]
[[ar:معلومة]]
Veri işleme ve bununla ilgili iş alanları için genel bir kavram olarak İngilizce "information technology" (IT) yerine Türkçede [[bilişim teknolojisi]] (BT) kavramı kullanılmaktadır.
[[az:İnformasiya]]
[[be-x-old:Інфармацыя]]
Bilişim kısaca "Thales" tarafından ortaya çıkmıştır.{{kaynak göster}}
[[bg:Информация]]
[[bn:তথ্য]]
== Bilişimin Çağdaş Yaşamdaki Önemi ==
[[bs:Informacija]]
Bilişim çağdaş yaşamın her alanında kendine yer edinmiş durumdadır.{{kaynak göster}} [[İnternet]]in yoğun kullanımı bu gelişmeyi güçlendirmiştir. [[Bilgisayar]]ların dünya çapında ağlaşması firmaların iletişiminde, [[lojistik]]te, medyada, ev yaşamında ve daha birçok başka alanda devrim niteliğinde değişimler yaratmıştır. Bilişim, farkedilmese de çamaşır makinesi, fotoğraf makinesi, müzik sistemleri gibi pek çok aygıttaki gömülü sistemler (ing.: ''embedded systems'') vasıtasıyla günlük yaşamın bir parçası haline gelmiştir.
[[ca:Informació]]
[[ckb:زانیاری]]
Bilgisayarlar büyük veri yığınlarını kısa sürede yönetebilir, depolayabilir, paylaşabilir ya da işleyebilirler. Bunu sağlayabilmek için karmaşık [[donanım]] ve [[yazılım]] sistemleri gereklidir. Bu sistemlerin tasarimi ve geliştirilmesi de bilişim biliminin araştırma alanına girer. Vikipedi'nin kendisi bu tip karmaşık bir sisteme örnek verilebilir.
[[cs:Informace]]
[[cy:Gwybodaeth]]
Bilgisayar sistemlerinin sağladığı fayda algoritmik işlemleri büyük veri yığınlarına yüksek bir hızda uygulayabilmeleridir. İnsan zekası buna karşılık bilişsel (ing.: ''cognitive'') algılama (örneğin eksik bilgi ile karar alabilme, şekil, yüz vb. tanıma) bakımından bilgisayarlara göre çok daha üstündür. Buna benzer konular [[yapay zeka]] alanında araştırılmaktadır. Bu araştırma alanlarının bazılarında önemli sonuçlar elde edilmiş olsa da henüz insan zekasının tam bir simulasyonundan söz etmeye imkân yoktur.{{kaynak göster}}
[[da:Information]]
[[de:Information]]
== Bilişim bilimi ve bilgisayar mühendisliği kavramları ==
[[el:Πληροφορία]]
[[en:Information]]
'''Bilişim bilimi''' genel olarak her tür mekanik hesap ve bilgi işlevleri inceleyen bir bilimdir. Önemli olan kuramsal bolümlerinden bazıları bunlardır:
[[eo:Informo]]
* [[Bilgisayar programcılığı]]
[[es:Información]]
* [[Hesap kuramı]]
[[et:Informatsioon]]
* [[Biçimsel dil kuramı]] ve [[Otomat kuramı]]
[[eu:Informazio]]
[[fa:اطلاعات]]
Bilgisayar bilimine bazen [[bilgisayar mühendisliği]] denilir ki, bunlar aynı değildir. Bilgisayar bilimi, diğer dillerde kullanılan "computer science" ya da "Informatik" ([[Enformatik|Bilişim]]) sözcüklerin manasına daha yakındır ve bilim olarak, mühendislikten genelde daha soyut konuları inceler.{{kaynak göster}}
[[fi:Informaatio]]
[[fr:Information]]
Bilişim bilimi hesaplama, bilgi verme ve yazılım ve donanım üzerindeki işlemler üzerine çalışmaktadır. Pratikte bilgisayarlarla ilgili konuları kapsar. Algoritmalar, formül yapıları, bilgisayar dilleri, yazılım ve bilgisayar donanımları bu konulardan belli başlı olanlarıdır.
[[gl:Información]]
[[he:מידע]]
== Yazılım elemanları ==
[[hi:सूचना]]
* [[Oyun Yazılımları]]
[[hr:Informacija]]
* Sistem Yazılımları
[[hu:Információ]]
* Programlama Dilleri
[[ia:Information]]
* Ofis Uygulamaları
[[id:Informasi]]
* İş (Sektörel) Uygulamalar
[[io:Informo]]
* Cihaz Taklitçileri (Emulatörler)
[[is:Upplýsingar]]
* Ortam ilişkili Yazılımlar
[[it:Informazione]]
* Cihaz ilişkili Yazılımlar
[[ja:情報]]
* Yardımcı Yazılımlar ve birçok alanda geliştirilebilecek yazılımlar
[[ka:ინფორმაცია]]
[[kk:Ақпарат]]
== Donanım elemanları ==
[[ko:정보]]
* Bilgisayar
[[lb:Informatioun]]
* Anakart
[[lt:Informacija]]
* Sabit Disk
[[lv:Informācija]]
* Klavye
[[mhr:Информаций]]
* Fare
[[mk:Информација]]
* İşlemci
[[ml:ഇൻഫർമേഷൻ]]
* Çıkarılabilir Diskler
[[mn:Мэдээлэл]]
* Ekran Kartı
[[ms:Maklumat]]
* Ağ Kartı
[[new:जानकरी]]
* Yazıcı
[[nl:Informatie]]
* Tarayıcı
[[nn:Informasjon]]
* Sayısallaştırıcı
[[no:Informasjon]]
* Ağ Elemanları
[[pl:Informacja]]
* Yönlendirici
[[pt:Informação]]
* Modem
[[qu:Willa]]
* Dial-Up Modem
[[ro:Informație]]
* ADSL Modem
[[ru:Информация]]
* Kablo Modem
[[sah:Иһитиннэрии]]
[[scn:Nfurmazzioni]]
Ve belirtilenlerin dışında birçok bileşen ile doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili olan bilimdir.{{kaynak göster}}
[[si:සිංහල]]
[[simple:Information]]
== Bilgisayar Bilimi Alanları ==
[[sk:Informácia]]
=== Matematiksel temeller ===
[[sl:Informacija]]
[[sq:Informacioni]]
* [[Boole cebiri]]
[[sr:Информација]]
* [[Çizge kuramı]]
* [[Bilgi kuramısu:Informasi]]
[[sv:Information]]
* [[Mantık]]
[[ta:தகவல்]]
* [[Kümeler Kuramı]]
[[tg:Иттиолот]]
* [[Olasılık]] ve [[İstatistik]]
[[th:สารสนเทศ]]
* [[Ayrık Matematik]]
[[uk:Інформація]]
[[vi:Thông tin]]
=== Kuramsal Bilgisayar Bilimi ===
[[war:Impormasyon]]
* [[Algoritmik bilgi kuramı]]
[[wo:Xibaar]]
* [[Hesaplanabilme kuramı]]
[[yi:אינפארמאציע]]
* [[Kriptografi]]
[[zh:信息]]
* [[Biçimsel anlambilim]]
[[zh-yue:資訊]]
* [[Bilgisayar kuramı]]
** [[Algoritma]] analizi [[Karmaşıklık kuramı]]
** Mantık ve programların anlamları
=== Donanım ===
(Ayrıca bkz: [[elektronik mühendisliği]] ve [[bilgisayar mühendisliği]])
* [[Denetim yapıları]] ve [[Mikroprogramlama]]
* [[Cebir]] ve [[veri yapıları|mantik yapıları]]
* [[Bilgisayar hafıza yapıları]]
* [[Girdi/Çıktı]] ve [[Veri iletişimi]]
* [[Mantık]] Tasarımı
* [[Entegre devreler]]
** [[Geniş boyutlu entegrasyon]]
* [[Performans ayarlama]] ve güvenilirlik
* [[Bilgisayar Mimarisi]]
* [[Bilgisayar Ağları]]
* [[Dağıtımlı Bilgisayar Ağları]]
=== Yazılım ===
* [[Bilgisayar Programlama]]
** [[Paralel Programlama]]
** [[Program tanımlama]]
** [[Program doğrulama]]
* [[Programlama teknikleri]]
* [[Yazılım Mühendisliği]]
** [[Yazılım optimizasyonu]]
** [[Yazılım ölçümleri]]
** [[Konfigürasyon yönetimi]]
** [[Yapısal programlama]]
** [[Nesne tabanlı Programlama]]
** [[Tasarım örüntüleri]]
** [[Yazılım Belgeleme]]
* [[Programlama Dilleri]]
* [[İşletim Sistemleri]]
* [[Derleyiciler]]
** [[Şözdizimsel analiz]]
** [[Öğelere ayırmak]]
=== Veri ve bilgi sistemleri ===
* [[Veri yapıları]]
* [[Veri deposu temsili]]
* [[Veri şifreleme]]
* [[Veri sıkıştırma]]
* [[Veri kurtarma]]
* [[Bilgisayar Programlama]] ve [[Bilgi kuramı]]
* [[Bilgisayar dosyaları]]
** [[Dosya biçimleri]]
* [[Bilgi Sistemleri]]
** [[Veri tabanları]]
** [[Bilgi alma yöntemleri]]
** [[Bilgi arayüzler ve temsilleri]]
* [[Bilgi sistemleri ve geliştirme]]
** [[Bilgi sistemleri ve geliştirme yöntemleri]]
** [[Sistem Analizi]]
** [[Bilgi sistemleri ve geliştirme araçları]]
** [[Bilgi sistemleri proje yonetimi]]
=== Bilişim yöntemleri ===
* [[Sembolik ve Cebirsel işleme]]
* [[Yapay zeka]]
* [[Bilgisayar grafikleri]]
* [[Resim işleme]] ve [[Bilgisayar görüşü]]
* [[Örüntü tanıma]]
** [[Konuşma tanıma]]
* [[Simulasyon]] ve [[Modelleme]]
* [[Belge]] ve [[Kelime işleme|Metin işleme]]
* [[Dijital sinyal işleme]]
=== Bilişim uygulamaları ===
* Yönetimsel veri işleme
** [[İşletme kaynak planlaması]]
** [[Müşteri hizmetleri yönetim sistemleri]]
** [[İnsan kaynakları yönetim sistemleri]]
* Matematiksel yazılım
** [[Sayısal analiz]]
** [[Otmatik kuram ispatlama]]
** [[Bilgisayar cebir sistemleri]]
* [[Fiziksel Bilim]] ve [[Mühendislik]]
** [[Bilişel kimya]]
** [[Bilişel fizik]]
** [[Bilişel biyoloji]]
** [[Bilişel tıp]]
* [[Sosyal bilimler]] ve [[Davranışsal bilimler]]
* [[Robotlar]]
* [[Bilgisayar insan etkileşimi]]
** [[Konuşma analizi]]
** [[Kullanılabilirlik Mühendisliği]]
* [[Telekomunikasyon]]
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.tbd.org.tr Türkiye Bilişim Derneği]
* [http://www.tbv.org.tr Türkiye Bilişim Vakfı]
{{Yapısal bilimler altbilgisi}}
{{Bilim-taslak}}
{{Bilgisayar-taslak}}
[[Kategori:Bilişim bilimi|*]]
[[af:Rekenaarwetenskap]]
[[als:Informatik]]
[[am:የኮምፒውተር፡ጥናት]]
[[an:Informatica]]
[[ar:علم الحاسوب]]
[[ast:Informática]]
[[bat-smg:Infuormatėka]]
[[be-x-old:Інфарматыка]]
[[bg:Информатика]]
[[bn:কম্পিউটার বিজ্ঞান]]
[[br:Urzhiataerezh]]
[[bs:Informatika]]
[[ca:Informàtica]]
[[cs:Informatika (počítačová věda)]]
[[csb:Infòrmatika]]
[[da:Datalogi]]
[[de:Informatik]]
[[el:Επιστήμη υπολογιστών]]
[[eml:Informàtica]]
[[en:Computer science]]
[[eo:Komputado]]
[[es:Ciencias de la computación]]
[[et:Informaatika]]
[[eu:Informatika]]
[[ext:Enhormática]]
[[fa:علوم رایانه]]
[[fi:Tietojenkäsittelytiede]]
[[fiu-vro:Informaatiga]]
[[fo:Teldufrøði]]
[[fr:Informatique]]
[[frr:Informaatik]]
[[fur:Informatiche]]
[[fy:Ynformatika]]
[[ga:Ríomheolaíocht]]
[[gl:Informática]]
[[gv:Sheanse co-earrooagh]]
[[he:מדעי המחשב]]
[[hi:संगणक विज्ञान]]
[[hr:Računarstvo]]
[[ht:Enfòmatik]]
[[hu:Számítástechnika]]
[[hy:Ինֆորմատիկա]]
[[ia:Informatica]]
[[id:Ilmu komputer]]
[[ie:Informatica]]
[[io:Informatiko]]
[[is:Tölvunarfræði]]
[[it:Informatica]]
[[iu:ᑐᓴᐅᒪᖃᑦᑕᐅᑎᔾᔪᑎᓂᒃ ᐊᐅᓚᑦᑎᔩᑦ/tusaumaqattautijjutinik aulattijiit]]
[[ja:計算機科学]]
[[jbo:samske]]
[[ka:საინფორმაციო მეცნიერება]]
[[kn:ಗಣಕ ವಿಜ್ಞಾನ]]
[[ko:컴퓨터 과학]]
[[la:Informatica]]
[[lad:Informatika]]
[[lb:Informatik]]
[[li:Informatica]]
[[lt:Informatika]]
[[lv:Datorzinātne]]
[[mg:Informatika]]
[[mk:Информатика]]
[[ml:കമ്പ്യൂട്ടർ ശാസ്ത്രം]]
[[mn:Компьютерийн шинжлэх ухаан]]
[[ms:Sains komputer]]
[[nds-nl:Infermatika]]
[[ne:कम्प्युटर विज्ञान]]
[[new:कम्प्युटर विज्ञान]]
[[nl:Informatica]]
[[nn:Informatikk]]
[[no:Informatikk]]
[[nov:Informatike]]
[[oc:Informatica]]
[[pl:Informatyka]]
[[pms:Anformàtica]]
[[ps:سولګرپوهنه]]
[[pt:Ciência da computação]]
[[ro:Informatică]]
[[ru:Информатика]]
[[rue:Інформатіка]]
[[scn:Nfurmàtica]]
[[sh:Informatika]]
[[si:පරිගණක විද්යාව]]
[[simple:Computer science]]
[[sk:Veda o počítačoch]]
[[sl:Računalništvo]]
[[sq:Shkenca kompjuterike]]
[[sr:Рачунарство]]
[[sv:Datavetenskap]]
[[ta:கணினியியல்]]
[[tg:Информатика]]
[[th:วิทยาการคอมพิวเตอร์]]
[[tk:Informatika]]
[[tl:Agham pangkompyuter]]
[[tt:Санак белеме]]
[[ug:بیلگیسايار مۈھەندیسلیغی]]
[[uk:Інформатика]]
[[ur:شمارندیات]]
[[vec:Computer Science]]
[[vi:Khoa học máy tính]]
[[wa:Infôrmatike]]
[[war:Siyensya han komputasyon]]
[[wo:Xam-xamu nosukaay]]
[[wuu:计算机科学]]
[[yo:Informatics (Ifitonileti)]]
[[zh:计算机科学]]
[[zh-min-nan:Tiān-náu kho-ha̍k]]
[[zh-yue:電算]]
| 