Barok: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
78.175.39.11 adlı kullanıcıya ait olan 2010-02-10 20:52:40 tarihli ve 7175622 sayılı sürüm, Gezinti Pencereleri kullanılarak geri getirildi |
||
1. satır:
{{düzenle-tarih|Haziran 2007}}
'''Barok''', Avrupa'da yaygınlaşan sanatta bir anlatım biçimidir. Başlangıcı ve bitişi için kesin bir tarih verilememekle birlikte 16. ve 18. yüzyıllar arasında oluşup şeklini almış bir dönemdir. Mimarlık, müzik, resim ve heykelin etkileyici temalar altında birleştirilmesi amacını güder. Abartılı hareket duygusu ve net gözüken detayları ile dönemin müzik ve edebiyatında da kendini gösterir. Yoğun bir etki bırakan bu anlatım biçimi kendi alanında fazla eser verildiğinden bir dönem adı olarak anılmaya başlanmıştır. 1600'lerde [[Roma]]'da kilise etkisinde doğmuşsa da tüm [[Avrupa]]'ya yayılmıştır.
Mimaride Mimar [[Louis Le Vau]] ve bahçeci [[André Le Nôtre]] tarafından yapılan [[Versailles Sarayı]], Barok mimarisinin en tipik örneklerindendir. Bunun yanında resimde [[Caravaggio]], [[Rembrandt]], [[Rubens]], [[Vermeer]]; heykelde [[Gianlorenzo Bernini]]; müzikte [[Johann Sebastian Bach]], [[Antonio Vivaldi]], [[Domenico Scarlatti]], [[Georg Friedrich Handel]], [[Georg Philipp Telemann]] Barok tarzında eser vermiş kişilere örnek olarak verilebilir.
Ayrıca günümüzde de halen Barok tarzda eserler veren müzisenler vardır. Örnek olarak ünlü gitar virtuözü [[Yngwie J. Malmsteen]] verilebilir. Barok tarzını en çok yansıttığı albümü ise [[Concerto Suite for Electric Guitar and Orchestra]]'dır.
== Barok Felsefe ==
Barok düşüncesinin oluşumunda ve gelişiminde şüphesiz [[Otuz yıl Savaşları]]'nın etkisi büyüktür. Otuz yıl savaşları diye anılan mezhep kavgaları tüm Avrupa'yı etkilemiş ve Barok devrinin belirleyicisi olmuştur. Bu dönemde, [[Rönesans]] devrinde başlayan sosyo-ekonomik gelişmenin yerine duraksamanın ve geri kalmanın hüküm sürdüğü görülmektedir.
Barok çağında [[prensler]] güçlerini din ile birleştirmişler ve bu durum da yeni [[mutlakiyet rejimi]]nin temellerini oluşturmuştur. [[Reform (tarih)|Reformasyon]]'un prenslere ve hükümdarlara kazandırdığı güç, [[Protestanlık]] mezhebinin yapıcılarının himayeleri altına girmelerinin nedenlerindendir. Bu dönemde din ve siyaset eleledir. [[Katolik]] kilisesi de mutlakiyet rejimiyle benzer özelliklere sahiptir. Katolik mezhebi yaptıklarını ve geleneklerini insanların kalple anlamalarını istiyor ve keyfiliğin kiliseye herhangi bir zararının olmayacağını düşünerek düzenleyici akla önem veriyordu. Mutlakiyet rejimi de aynı şekilde uygulamalar içindeydi; sadece farklı olan hedeflerdi. Mutlakiyet bu dünyayla ve devletle ilgileniyordu; öte yandan Katolik mezhebi ise öte dünyayla ilgiliydi ve öte dünyada mutluluk vaad ediyordu. İşte böyle bir mücadele içinde imparator öne çıkıyor, Katolik mezhebinin güçlenmesiyle [[imparatorlar]] da güçleniyor, tüm kudreti kendilerinde görüyorlardı. Barok devri işte böyle bir [[üslub]]a sahipti.
Bu dönemde prensler ve [[soylular]] sahip oldukları kudreti ihtişamlı, şatafatlı, şanlarına yakışır bir şekilde göstermek eğiliminde olmuşlardır. Bu şatafatlı, süslü, görkemli görünme isteği tüm sanat dallarında ve tüm devir boyunca kendini göstermiştir. Saraydaki şairler, ressamlar, müzisyenler bağımsız olarak eserlerini icra edemiyorlardı. [[Barok sarayları]], havuzları, süslü ağaçları, insanı büyüler nitelikte ve muazzam şekilde yapılıyordu. Ayrıca görkemli duvar ve tavan işlemeleri, [[Tanrı]] ve [[mitoloji]] konulu resimler kralın şanının ve ihtişamının sanata yansımış şekliydi. Tabiatı örtmek ve onun üstüne yeni bir şeyler inşa etmek hevesi vardı. Süs, gösteriş ve ihtişam kıyafetlere de yansımış, barok devri kıyafetleri zengin etekler, geniş kenarlı şapkalar, uzun peruklar şeklindeydi.
Bu dönemde diğer dönemlerden farklı olarak [[akıl]], duygu, [[din]], korku ve sevinçler bir aradadır. Barok insanı her ne kadar şaşaalı bir görünüme bürünse de onu kötümser ve karşıt düşünceler içinde olan bir devrin insanı olarak görmek ve değerlendirmek yanlış olmaz. Çünkü [[barok insanı]] bitmek bilmeyen mücadele ve savaşların yükünü artık taşıyamamaktaydı. Böyle özelliklere ve karşıtlıklara sahip barok insanı şüphesiz Otuzyıl savaşlarından, [[mezhep]] kavgalarından etkilendiği için bu modele bürünmüştür. Otuz yıl savaşlarının etkisiyle hayatın geçiciliği bilincine varmış ve 11. yüzyıldaki gibi [[“memento mori”]](ölümü hatırla) düşüncesi hayata hakim olmuştur. Diğer yandan içine düşmüş kaosu yeniden düzenlemek amacıyla akıl bu devirde önemli bir yer teşkil etmiştir. [[Paskal]], [[René Descartes|Descartes]], [[Isaac Newton|Newton]] bu devrin önemli bilim adamlarıdır. Dağınık, parçalanmış bir kültür ve dünya görüşüne sahip olan barok insanı hem bu dünya hem de öte dünya inancıyla iç içe yaşamıştır. Bir yandan otuzyıl savaşlarının da etkisiyle dünyanın acılarından ve eziyetlerinden bırakarak dine yönelen insan(memento mori-ölümü hatırla düşüncesi), diğer taraftan da bu dünyanın kötülüklerinden kurtulmaya çalışan, dünyanın tadını çıkaran, gününü gün eden insan ([[carpe diem]]-gününü gün et düşüncesi) bu dönemde iç içedir. Bu döneme özgü eser ve yapıtlarda bu karşıtlığı ve üslubu rahatlıkla fark edebiliriz.
== Barok Sanat ==
17.yüzyılda gelişen yeni sanat üslubu Rönesans devrinden ayrı, hatta ona tümüyle karşıt şekilde gelişmiş bir sanat usulüdür.[[Resim]], [[heykel]], [[mimari]], [[müzik]], [[edebiyat]] gibi sanat dalları içine alan ve yepyeni bir üsluba sahip olan bu yeni oluşuma [[“Barok sanat”]] adı verilmiştir. Barok sanatının keşfedilmesi 20.yüzyılda olmuştur ve bu sanat Katolik ruhunda biçimlendiği için “karşı reformasyon sanatı””Kunst der Gegenreformation” olarak adlandırılmıştır.Barok devri Rönesans devrine karşıt olarak daha açık ve serbest bir üsluba sahiptir. Özellikle edebiyat ve [[plastik sanatlar]]da aşırı süsleme, ölüm korkusu ve [[yaşam sevinci]], bu dünya ve öte dünya düşüncesi gibi antitez, karşıtlık içeren konulara büyük ilgi duyulmaktadır ve bu karşıtlık barok eser ve yapıtlarında kendini göstermektedir. Böyle bir üsluba sahip barok sanatında [[“diyalektik gerilim ilişkileri”]] söz konusudur.
=== Barok müzik ===
Barok dönemde müzik [[kontrast]] (karşıtlık) kavramı içinde gelişir. Bu dönemin müzik eserlerinde aynı tınıdaki çalgılar adeta birbirleriyle savaşırcasına ve karşıtlık oluşturarak kendilerini gösterirler. Karşıtlıklar üzerine kurulan Barok müzikte ritmik yapıda da büyük gelişmeler olur. Vurgular [[Rönesans]] devrinden farklı olarak abartılmıştır. Bu dönemde doğan [[opera]] ve [[kantat]]lar günümüzde de olduğu gibi abartılı bir tarzda seslendirilmiştir.
Barok döneminin en gözde klavyeli çalgıları (kendisinden sonra gelecek çağın gözdesi olacak piyanodakinin aksine nüans olanağı olmayan) [[klavsen]] (cembalo, harpsichord) ve (piyanonun bir önceki basamağı olan) [[klavikord]]lar olmuştur. Ayrıca yaylı çalgı olarak [[viyol]]ler yaygındır [[Viola da gamba]] (bacak viyolü - çello'nun atası) ve viola da braccia (kol viyolü - kemanın atası) en yaygın viyol türleridir.
Dönemin ünlü bestecileri:
*[[Monteverdi]] (Barok dönem'i başlatan [[opera]]sı [[Orfeo]] ile ünlüdür)
*[[:en:Jean-Baptiste Lully|Lully]]
*[[:en:Henry Purcell|Purcell]] (ilk İngiliz operası olan [[Dido and Aeneas]]'ı yazmıştır)
*[[:en:Arcangelo Corelli|Corelli]]
*[[:en:Guiseppe Torelli|Torelli]] (ilk [[konçerto]]yu yazmıştır)
*[[Scarlatti]] (555 klavsen [[sonat]]ı yazmasıyla ünlüdür)
*[[Vivaldi]] ([[:en:The Four Seasons (Vivaldi)|Dört Mevsim]]) keman konçertoları ile ünlüdür)
*[[:en:Tartini|Tartini]] ([[Şeytan Trili]] isimli keman sonatıyla ünlüdür)
*[[:en:Jean-Philippe Rameau|Rameau]]
*[[:en:Couperin Couperin|Couperin]]
*[[Telemann]] (Tafelmusik - Sofra Müziği isimli süitleri ile ünlüdür)
*[[Bach]] ([[Brandenburg konçertoları]] ile ünlüdür)
*[[Handel]] ([[Messiah]] [[oratoryo]]suyla ünlüdür)
=== Barok mimari ===
[[Dosya:Cathedrale saint louis versailles quart.jpg|thumb|[[Versailles Sarayı]]]]
[[Dosya:Wien Schoenbrunn Rueckseite.jpg|thumb|Schönbrunn Sarayı, [[Viyana]]]]
Barok döneminde [[Paris]]’in [[kraliyet]] gücünü temsil eden [[Versailles Sarayı]] her prensin örnek aldığı bir yapı olarak göze çarpar.Barok devri yapıları prenslerin sahip oldukları kudreti gösterirler. Prenslerin bu yüzden malikanelerine verdikleri önem ve onlara harcadıkları para muazzamdı. Aynı zamanda bu dönemin binaları yaratıcının sanatsal gücünün ve mimari anlayışının da bir göstergesiydi.Bu dönemde [[sanat]] doğayı taklit etme değil, aksine onu biçimlendirme olarak anlaşılmıştır.Bu dönemde yapılan [[barok sarayları]], fıskiyeli havuzları, görkemli heykelleri, bahçeleri, süslü ve muazzam salonları, duvar işlemeleri, tanrı ve [[mitoloji]] konulu resimleri bu dönemin mimarisinde yer alan temel unsurlardı. Bu dönemin şaşaalı görünüşü Barok mimarisinde kendini net olarak belli eder. [[Viyana]], [[Potsdam]], [[Dresden]], [[Würzburg]], [[Salzburg]] gelişmelerini bu dönemin prenslerinin mutlakiyetçi rejimlerine borçludur. Parklar içine kurulan görkemli [[şato]]lara halkın değil girmesi yaklaşması bile yasaktı. Kim saraya dahil değilse tebaa(kul) sayılıyordu. Bu göz kamaştırıcı ve süslü yapılar bu dönemden başka hiçbir dönemde bu kadar zerafete ve görkeme sahip olmamıştır.Bu dönem mimar ve yapıları şöyledir:
[[Carlo Maderno]], [[Francesco Borromini]], [[Gian Lorenzo Bernini]]: [[Palazzo Barberini]], Roma; 1625-1633.
[[Francesco Borromini]]: [[San Carlo alle Quattro Fontane]],Roma; 1634-1667
[[Baldassare Longhena]]: [[Palazzo Pesaro]] ,[[Venedig]]; 1650
[[Louis Le Vau]], [[Charles Lebrun]], [[Jules Hardouin]]-Mansart: [[Versailles Sarayı]], [[Versailles]]; 1678-1684
[[Salomon de Brosse]]:[[Palais du Luxembourg]] , Paris; 1621-1662
[[Jules Hardouin-Mansart]]: [[Dôme des Invalides]] , Paris; 1676-1706
[[Elias Holl]]: [[Augsburger Rathaus]]; 1615-1620
[[Johann Lucas von Hildebrandt]]: [[Belvedere Sarayı]], Viyana
=== Barok resim ===
[[Dosya:Bartolomeo_Altomonte_001.jpg|thumb|]] Barok dönemi [[resim sanatı]] hem duvar hem de [[tuval]] üzerine yapılan resimleriyle Rönesans döneminden farklılık gösterir. Barok resimlerinde de tavan resimlerinde [[mimari]] çizimler boy gösterir. Rönesans dönemi resimlerindeki açıklık, düzlük, algılanabilirlik yerini duvar yüzeyinin görünmez şekilde işlenişine, derinlik etkisi uyandıracak şekilde çizilmesine bırakmıştır. [[Roma]]’daki San [[Ignazio Kilisesi]] tavanı böyle derinlik uyandıran bir çalışmaya örnek olarak verilebilir.
Barok dönemi ünlü ressamlarından olan [[Tintoretto]] [[Maniyerist]] bir sanatçıdır ve resimlerinde [[Maniyerizm]]’den etkilendiği açıkça görülür. Barok dönemi resimlerinde Maniyerizm’in katkısının olduğunu söylemek aslında yanlış olmaz.Tintoretto’nun resimlerinde [[diyogonal]] bir düzenleme söz konusudur.Böyle bu sayede günümüz [[İsa]]’nın ışıldayan o haleli başına doğru kayar ve gerilere gider.
Öte yandan Barok devri resim sanatının babası olarak görülen [[Caravaggio]] bu dönemde önemli ve değerli eserler bırakmıştır. .Isa’nın Mezara Konuluşu [[(Vatikan)]] adlı yapıtında sağda ellerini acıyla kaldırmış azizeden başlayarak sola doğru kademeli olarak sıralanıp eğilen figürlerin hareketi, ısa’nın sarkan koluyla mezar taşına ulaşmaktadır. Hareket hem acıyı hem mezara konuluşu ifade etmekte, gerek ortadaki kırmızı şal gerek ustalıklı gölge-ışık kullanımı dramatik bir etki oluşturmaktadır. Caravaggio gerçekçi bir ressamdır. Çoğu birer işçi olan azizleri nasırlı ellerle ve çamurlu ayaklarla resimlemekten çekinmemiştir. Bu yüzden kiliseyle sık sık anlaşmazlığa düştüğü bilinir. Sanatçı [[Golyat]]’ın [[Başını Kesen Genç Davud]] ([[Gallerie Borghese]], Roma) adlı resminde ise uyumlu hareketler, etkileyici yüz ifadeleri ve başarılı gölge-ışık kullanımıyla seyirciyi ürperten güçlü bir dramatik görünüm yaratmayı başarmıştır.
17.yüzyılın Barok dönemin [[İspanya]]’da boy gösteren bir diğer ünlü Barok ressamı da [[Valezquez]]’dir. Velázquez bir saray ressamıydı ve çağdaşları tarafından [[“büyücü”]] diye adlandırılan sanatçının tablolarına yakından bakınca kalın renk lekelerinden başka bir şey görülmüyordu. Ama tablodan üç adım uzaklaşıldığı zaman her şey anlaşılıyordu, [[figür]] bu teknikle sağlanan büyüleyici bir renk ve ışık titreşimiyle canlanıyor, sanki soluk almaya başlıyordu. Bu özelliği en iyi gösteren örneklerden biri de [[Kraliçe Mariana’]] nın Portresi’dir ([[Louvre]], Paris).
== Barok edebiyat ==
=== Barok dönemi Alman edebiyatı ===
1600’lü yıllarda Almanya’da edebiyat konu ve üslup yönünden karışıklık içindedir. Bununla bağıntılı olarak da bu durumu ortadan kaldırıp düzene sokmak çabaları vardır. Bu dönemde Barok edebiyatçıları bu bağlamda büyük uğraş vermişlerdir. Özellikle özgün yapıtlar ortaya çıkarmak, Almanca’yı edebi bir dil boyutuna getirmek, taklitçiliğin dışına çıkarak özgün eserler verebilmek için çaba harcamışlardır.Bu edebiyatçıların başında [[Martin Opitz]] gelir ki [[Almanya’da Barok devri]] asıl olarak onunla başlar diyebiliriz. Barok devri kendinden önce dine kendinden sonra ise [[felsefe]]ye dayalı, reformasyon ve [[aydınlanma]] arasında gelişmiş bir devirdir. Edebiyatta ağırlık [[nazım]] ve [[dram]]dadır. Barok devrinde [[nazımda]]([[lirik]]) genel olarak konu ölüm düşüncesidir. Bu döneme göre ölüm kaçınılmazdır ve hayat [[fanilik]]ten ibarettir. [[Sone]] bu dönemde etkin olan lirik biçimidir. Özellikle bu alanda [[Andrea Gryphius]] ve İtalyan [[Petrus de Vinea]] Barok dönemi sonesinin belirleyici isimleridir. Andrea Gryphius’un sone tarzındaki eserleri kaydadeğerdir. Dinsel boyutta çok fazla sayıda eseri vardır ve bunları “[[Sonn- und Feiertagsonette]]” adlı kitabında toplamıştır. Şiirlerinin çoğu da yine dini boyuttadır ve duayı andırırlar. Gryphius eserlerini genelde dini [[mistik]] bir tarzda ve ölüm korkusu, öte dünya konularını ele alarak işler.
[[Roman]] ise daha çok [[burjuva]] konularına yönelen [[humarist roman]] doğrultusunda ilerler. Özellikle romanda epik kahramanlar yerini, kendisi, hayat tarzı ve dünya hakkında düşünen onları alaya alan bir anlatıcıya bırakır. Bu bağlamda İspanyol edebiyatında ün salmış olan komik roman([[Schelmenroman]]) [[Cervantes]]’in [[Don Quijote]]’u Alman romanına örnek olur.
=== Dil cemiyetleri ===
Öte yandan Barok devrinde Almanca’yı yabancı dillerin etkisinden ([[İspanyolca]], [[Fransızca]], [[Latince]]…) kurtarmak için seferberlik başlatıldı.Bu bağlantıda [[Almanca]] yazmak ve Almanca!yı arılaştırmak düşüncesiyle hareket edildi. Bu amaca yönelik olarak [[dil cemiyetleri]] kuruldu. 1617’de kurulan “[[Die Fruchtbringende Gesellschaft]]”,”[[Palmenarden]]”, 1644’de kurulan “[[Pegnitzschäfer]]” ve “ [[Gekränte Blumenorden]]” bunlara örnek olarak verilebilir. Bunların içinden önemli olarak bahsedebileceğimiz “[[Die Fruchtbringende Gesellschaft]]” üyelerini asillerden ve burjuvalardan almıştır. [[Palmenarden dil kurumu]] Almanca’nın Fransızca etkisinden kurtulmasını, onu arı bir dil sayesinde [[kültür dili]] seviyesine yükseltmek niyetindeydi. 1642 yılında “[[Deutschgesinnte Genossenschaft]]” dil cemiyetinin kurucusu olan [[Zesen]] [[Yunan Tanrıça]] adlarına Almanca adlar verdi. Bundan başka Martin Opitz ise bu konuda bir de kuramsal kitap yazarak edebi dilin Almanca olması için uğraşlar verdi. BU devirde Almanca edebi duygudan yoksundu ve çoğu edebi eserler taklitten ibaretti, ilkel ve çocuksu eserler ortaya konuluyordu. Bu dil çalışmalarıyla birlikte özgün eserler verilmeye çalışıldı. Bu dönemde yapılan [[poetik]] çalışmaları barok devrinde kaydadeğer çalışmalardı. Bu çalışmalarda edebiyatın tekniğini saptamış ve bunları bire ders kitabı olarak hizmete sunmuş önemli poetikçiler vardır. Bunlar:
[[Martn Opitz]]-“[[Buch von der deutschen Poeterei]]”
[[Harsdörfer]]-“[[Poetischer Trichter]]”
[[Zesen]]-“[[Hochdeutscher helikon]]"
[[Buchner]]-“[[Verskunst]]”
[[Schottel]]-“[[Teutsche Sprachkunst]]"
== Barok dönemi sanatçıları ve önemli eserleri ==
* [[Martin Opitz]] - [[Buch von der deutschen Poeterei]]
* [[Jacob Böhme]]
* [[Johann Rist]]
* [[Andreas Gryphius]] - [[Catharina von Georgien]]
* [[Shakespeare]] - [[Hamlet]], [[Romeo ve Jüliet]], [[Tamerlano]]
* [[Claudio Monteverdi]] - [[Orfeo]] ([[Opera]])
* [[Antonio Vivaldi]] - [[Dört Mevsim]] [[keman]] [[konçerto]]ları
* [[Johann Sebastian Bach]] - Brandenburg [[Margrav]]ı için 6 [[konçerto grosso]] ([[Brandenburg konçertoları]])
* [[George Frederic Handel]] - [[Messiah]] ([[Oratoryo]])
* [[Harsdörfer]] - [[Poetischer Trichter]]
* [[Zesen]] - [[Hochdeutscher helikon]]
* [[Tintoretto]]
* [[Buchner]] - [[Verskunst]]
* [[Valezquez]]
* [[Paul Fleming]]
* [[Jacob Ayrer]] - [[Mohamet 2]]
* [[Schottel]] - [[Teutsche Sprachkunst]]
* [[Daniel Casper von Lohenstein]] - [[Ibrahim Bassa]], [[Cleopatra]]
{{Ülkeye göre batı sanat hareketleri}}
[[Kategori:Barok|*]]
[[af:Barok]]
[[an:Barroco]]
[[ar:باروكية]]
[[bar:Barock]]
[[be:Барока]]
[[be-x-old:Барока]]
[[bg:Барок]]
[[bs:Barok]]
[[ca:Barroc]]
[[cs:Baroko]]
[[cy:Baróc]]
[[da:Barokken]]
[[de:Barock]]
[[el:Μπαρόκ]]
[[en:Baroque]]
[[eo:Baroko]]
[[es:Barroco]]
[[et:Barokk]]
[[eu:Barrokoa]]
[[ext:Barrocu]]
[[fa:باروک]]
[[fi:Barokki]]
[[fo:Barokkur]]
[[fr:Baroque]]
[[fy:Barok (stylperioade)]]
[[gan:巴洛克式]]
[[gl:Barroco]]
[[he:בארוק]]
[[hr:Barok]]
[[hu:Barokk]]
[[id:Barok]]
[[is:Barokk]]
[[it:Barocco]]
[[ja:バロック]]
[[ka:ბაროკო]]
[[ko:바로크]]
[[ku:Barok]]
[[la:Barocus]]
[[lb:Barock]]
[[li:Barok]]
[[lt:Barokas]]
[[lv:Baroks]]
[[mk:Барок]]
[[ms:Baroque]]
[[nds:Barock]]
[[nds-nl:Barok]]
[[nl:Barok (stijlperiode)]]
[[nn:Barokken]]
[[no:Barokken]]
[[oc:Barròc]]
[[pl:Barok]]
[[pt:Barroco]]
[[ro:Baroc]]
[[ru:Барокко]]
[[scn:Baroccu]]
[[sh:Barok]]
[[simple:Baroque]]
[[sk:Barok]] {{Link SM|sk}}
[[sl:Barok]]
[[sr:Барок]]
[[stq:Barock]]
[[sv:Barocken]]
[[th:ศิลปะบาโรก]]
[[uk:Бароко]]
[[vi:Baroque]]
[[vls:Barok]]
[[zh:巴洛克艺术]]
[[zh-min-nan:Baroque]]
|