New York: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Sayfa içeriği 'Tim ließt diese Seite! Idiot!' ile değiştirildi |
Maderibeyza (mesaj | katkılar) Maderibeyza tarafından yapılan 2010-04-29 10:24:45 tarihli değişiklik geri getirildi. |
||
1. satır:
{{dablink|Bu madde, '''New York şehri''' ile ilgilidir. Bağlı bulunduğu eyalet için: [[New York (eyalet)]].}}
{{Kent bilgi kutusu
| ad = New York Şehri
| yerli_ad =
| resmi_ad =
| diğer_ad =
| takma_ad = Büyük Elma, Gotham
| slogan =
| görüntü = Top of Rock Cropped.jpg
| görüntü_boyutu =
| görüntü_açıklaması=
| harita = Map of New York Highlighting New York City.svg
| harita_boyutu =
| harita_açıklaması =
| bayrak = Flag of New York City.svg
| bayrak_boyutu =
| damga = Seal of New York City.png
| damga_boyutu =
| arma =
| arma_boyutu =
| altbölüm_türü = [[Ülkeler listesi|Ülke]]
| altbölüm_adı = {{bayrak|ABD}} [[Amerika Birleşik Devletleri|Birleşik Devletler]]
| altbölüm_türü2 = [[ABD'nin eyaletleri|Eyalet]]
| altbölüm_adı2 = [[Dosya:Flag of New York.svg|23px]] [[New York (eyalet)|New York]]
| altbölüm_türü3 =
| altbölüm_adı3 =
| kuruluş_sıfatı =
| kuruluş_tarihi = 1898
| önder_türü = Vali
| önder_adı = [[Michael Bloomberg]]
| önder_parti =
| önder_türü1 =
| önder_adı1 =
| önder_parti1 =
| yüz_ölçümü_toplam_km2 = 1214.4
| yüz_ölçümü_su_km2 =
| nüfus_as_of = 1 Temmuz, 2008
| nüfus_not = <ref>[http://www.census.gov/popest/cities/SUB-EST2008.html '''Census.gov''' ''07-02-2009 Tarihli'' Vintage 2008 Nüfus İstatistikleri]</ref>
| nüfus_urban = 18,223,567
| nüfus_toplam = 8,874,527
| nüfus_yoğunluğu_km2 = 10606
| nüfus_yoğunluğu_urban_km2 =
| nüfus_yoğunluğu_metro_km2 =
| nüfus_metro = 19,006,798
| zaman_dilimi = [[Doğu Zaman Dilimi|DZD]]
| utc_offset = -5
| zaman_dilimi_DST= [[Doğu Zaman Dilimi|DZD]]
| utc_offset_DST = -4
| latd=40 | latm=43 | lats= | latNS=N
| longd=74 | longm=00 | longs= | longEW=W
| rakım_m = 10
| posta_kodu =
| alan_kodu = 212, 718, 917, 347, 646
| website = [http://www.nyc.gov/ NYC.gov]
}}
'''New York Şehri''', (İngilizce resmi adı:''The City of New York'') [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nin nüfus bakımından en büyük kenti. Aynı isimli [[New York (eyalet)|New York eyaleti]]'nde yer alır. Yüz yıldan fazladır dünyanın en önemli ticaret ve finans merkezlerinden biridir. Şehir, medya, politika, eğitim, eğlence ve modadaki küresel etkilerinden dolayı bir [[dünya şehri]] olarak kabul edilmektedir. [[Birleşmiş Milletler]] Genel Konseyi binasına ev sahipliği yaptığından dış ilişkiler için de çok önemli bir merkez durumundadır. Fakir semtlerinde ise çok sayıda işsiz ve evsiz yaşar, çok sayıda da gecekondu vardır.
Kent beş bölüme ayrılmıştır: [[Manhattan]], [[Brooklyn]] (Kings County), [[Queens]] (Queens County), [[Bronx]] ve [[Staten Island]] (Richmond). 830 km²'lik bir alanda yaşayan 8,2 milyon nüfusuyla New York, Amerika'da nüfus yoğunluğu en büyük olan şehirdir. Çevre banliyöleriyle birlikte New York metropolitan bölgesi 21 milyonluk nufusa sahiptir ve dünyanın en kalabalık yerleşim bölgelerinden birini oluşturur.
New York, bir göçmen kentidir. Kentte yaklaşık 170 ayrı dil konuşulmaktadır ve her üç kişiden biri ABD dışında bir ülke doğumludur. İngilizce çeşitli aksanlarla konuşulur. İngilizce’nin yanı sıra [[İspanyolca]] da [[İngilizce]] kadar yoğun konuşulmaktadır. Little Italy (Küçük İtalya) semtinde İtalyanca, China Town’da (Çin mahallesi) Çince konuşulur.
New York birçok Amerikan kültürel hareketinin de doğum yeridir. Edebiyat ve görsel sanatlarda [[Harlem Rönesansı]], resimde [[soyut ekspresyonizm]] (New York Ekolü), müzikte [[hip hop]], [[punk]], [[salsa]] ve Tin Pan Alley bu hareketlerden bazılarıdır. 24 saat açık olan metrosu ve yoğun trafiğiyle Hiç Uyumayan Şehir adını almıştır.
[[Özgürlük heykeli]], [[Empire State Binası]], [[Central Park]] ve [[Times Meydanı]], Modern Sanat Müzesi, Guggenheim Müzesi ve Modern Tarih Müzeleri şehrin ilgi çekici mekanlarıdır. Gökdelenleri, caddeleri, lokantaları, alışveriş merkezleri ve insanlarıyla, New York turistleri cezbetmektedir.
== Tarihçesi ==
[[New York City|New York kenti]] [[1615]] yılında [[Hollanda]]lılar tarafından [[Nieuw Amsterdam|New Amsterdam]] adı altında kuruldu. Kent [[1664]] yılında [[Birleşik Krallık|Birleşik Krallığa]] geçti ve '''New York''' adını aldı. [[1778]] yılında kent 2 yıl süreyle yeni kurulan [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nin başkenti oldu. Başkent [[Vaşington, D.C.|Washington]]'a taşındıktan sonra da kentin önemi büyümeye devam etti.
'''New York''' Avrupalılar tarafından 1524 yılında keşfedildiğinde 5,000 kişilik nüfusa sahipti. Fransız Kraliyeti donanmasında bulunan İtalyan kâşif Giovanni Verrazzano şehre [[Nouvelle Angoulême]] [[Yeni Angoulême]] (Fransa’da bir şehir) adını verdi. Daha sonra kürk ticaretine başlayan Hollandalılar tarafından [[Nieuw Amsterdam]] adı verilen şehrin [[Manhattan]] adası Amerika yerlilerinden 1626 yılında bugünün tutarıyla 1000 dolara satın alındı. 1664 yılında İngilizler tarafından fethedilen şehre York ve Albany İngiliz Dükü’ne ithafen '''New York''' adı verildi.
Şehir 19. yüzyılda göç ve açılım hareketi ile dönüşüm geçirdi. [[Central Park]] 1857 yılında Amerika şehirleri arasında peyzaj mimarlığı ile yapılan ilk park olma özelliği taşıyor. 1827 yılında köleler New York’ta tutulurdu fakat 1830’lu yıllardan sonra New York köleliğin kaldırılması eylemlerinin kuzeyde merkezi oldu.
[[Dosya:Mulberry Street NYC c1900 LOC 3g04637u edit.jpg|thumb|200px|[[1900]] yılında New York. İtalyan diasporasının yoğun olarak yaşadığı İtalyan mahallesinde bulunan Mulberry caddesi]]
1904 yılında New York şehir metrosunun açılması yeni şehrin bir araya gelmesini sağladı. New York şehri 20. yüzyılın ilk yarısında dünyanın ticaret, sanayi ve iletişim merkezi haline geldi. Elbette bu gelişmenin bir bedeli vardı. General Slocum adlı buharlı gemide çıkan yangında 1,021 yolcu, 1911 yılında meydana gelen New York şehrinin en büyük sanayi felaketi Triangle Shirtwaist fabrikası yangınında ise 146 konfeksiyon işçisi hayatını kaybetti.
New York şehri 1920’li yıllardaki Büyük Göç sırasında Güney Amerika’daki Afrikalı Amerikalılar için başlıca istikametlerden biriydi. 1916 yılında New York şehri Kuzey Amerika’nın en büyük kentsel Afrikalı diasporasına sahip şehriydi. New York şehri 1920’lerde Londra’yı geride bırakarak en kalabalık şehir konumuna geldi ve Metropolitan Bölgesi 1930’ların başında 10 milyon puanı aşarak insanlık tarihindeki ilk mega şehir oldu.
[[Büyük Buhran]]’ın zor yıllarında reformcu [[Fiorello La Guardia]]’nın [[New York Belediye Başkanlığı]]na seçilmesi [[Tammany Hall]]’un 80 yıl boyunca kurduğu siyasi hakimiyete son verdi. [[İkinci Dünya Savaşı]]’ndan dönen gaziler ve [[Avrupa]]’dan gelen göçmenler doğu [[Queens]]’te geniş yerleşim yerleri oluşturdular. '''New York''' savaştan burnu kanamamış bir şekilde çıktı ve [[Amerika Birleşik Devletleri]]’nın dünya üzerindeki hakim ekonomik gücünün yükselmekte olan [[Wall Street]]’i ile dünyaya yön veren bir şehir haline geldi. 1950 yılında tamamlanan [[Birleşmiş Milletler Genel Merkezi]] '''New York'''’un politika üzerindeki etkisini açık bir şekilde simgelemektedir. '''New York''' 1960’lı yıllarda ekonomik problemler, artan suç oranları ve ırklar arası gerginlik 1970’lerde zirveye ulaştı. 1980 yılında finans sektöründe meydana gelen yeniden güçlenme ile şehrin kamu maliyesi düzeldi. 1990’lı yıllarda şehirde görülen ırkçı gerginlik duruldu, suç oranları önemli ölçüde azaldı ve [[Asya]] ile [[Latin Amerika]]’dan akın akın insan '''New York'''’a göç etti.
[[11 Eylül]] [[2001]] tarihinde kent [[Amerika Birleşik Devletleri|Amerika]] tarihinin en büyük terör olayına tanık oldu. [[11 Eylül 2001 Saldırısı]] olarak bilinen bu olay sırasında, kaçırdıkları uçaklarla '''New York''''un en yüksek gökdelenleri olan [[Dünya Ticaret Merkezi]] binalarına (İkiz Kuleler) çarpan teröristler 3000'e yakın insanın ölümüne neden oldular. [[İkiz Kuleler]]in olduğu bölgede [[Özgürlük Kulesi]] ve anıtı ile üç ofis kulesi inşa edilecek ve bu binaların tamamlanması 2013 yılını bulacak.
== Kentin önemi ==
[[Dosya:Chinatown-manhattan-2004.jpg|thumb|left|150px| Çinli nüfusun yaşadığı bölgeden bir görünüm.(Mott Caddesi,[[Manhattan]])]]
Finans dünyasinin kalbinin attığı [[Wall Street]] caddesi, New York'un [[Manhattan]] bölümünde yer alır. New York borsası (New York Stock Exchange) burada bulunmaktadır. [[Özgürlük Heykeli]] (Statue of Liberty) New York limanındaki küçük bir adadadır. Tiyatro ve müzikaller [[Broadway]] caddesinin etrafında toplanmıştır. [[John F. Kennedy Uluslararası Havaalanı]] dünyanın en çok yolcu trafiği taşıyan havaalanlarından biridir. Metropolitan Museum of Art, Modern Sanat Müzesi, Guggenheim Müzesi gibi müzeleri dünyanın en değerli sanat kolleksiyonlarına sahiptir. Şehrin gazetelerinden [[New York Times]] dünyanın en saygın gazetelerinden biridir. Amerika'nın üç büyük televizyon kanalı olan [[ABC (TV kanalı)|ABC]], [[CBS (TV kanalı)|CBS]] ve [[NBC]]'nin merkezleri New York'ta yer alır.
[[Dosya:Liberty-statue-with-manhattan.jpg||thumb|240px|Şehrin önemli sembollerinden Özgürlük Heykeli]]
== Turizm ==
Kenti yılda yaklaşık 40 milyon turist ziyaret eder. Genellikle gidilen yerler [[Empire State Building]], [[Times Square]], [[Brooklyn Köprüsü]], [[Broadway]], [[Metropolitan Museum of Art]], [[Modern Museum of Art|MoMa]], [[Bronx]] Hayvanat Bahçesi ve [[Madison Avenue]]'da bulunan alışveriş merkezleridir. Ayrıca [[Halloween Parade]] ve [[Tribeca Film Festivali]] turistlerin ve [[Amerikalı]]ların ilgisini çeken kültür olaylarıdır.
[[Central Park]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin en çok ziyaret edilen parkıdır.
'''New York''''un yemek kültürü çok geniştir. Özellikle [[bagel]] ve New York stili pizza en ünlü yiyecekleridir.{{fact}} [[Orta Doğu]] yemeklerini bulmak da oldukça kolaydır.
== Bölgeler ==
[[Dosya:5_Boroughs_Labels_New_York_City_Map_Julius_Schorzman.png|thumb|left|280px|Beş bölge: '''<span style="color: #2a3d94">1: Manhattan</span>''', '''<span style="color: #f4cc0b">2: Brooklyn</span>''', <br />'''<span style="color: ef7b2c">3: Queens</span>''', '''<span style="color: #dc382c">4: Bronx</span>''', '''<span style="color: #8a3687">5: Staten Island</span>''']]
New York, her birine "borough" denilen beş bölgeden oluşur. Bunlardan [[Manhattan]] kendi başına bir adadır ve şehrin merkezini oluşturur. Manhattan'dan East River (Doğu Nehri) ile ayrılan [[Brooklyn]] ve Queens bölgeleri Long Island adasının batı ucunu oluşturur. Harlem nehri, [[Manhattan]] ve Bronx bölgelerini ayırır. Bronx, bir ada üzerinde bulunmayan tek bölgedir ve Kuzey Amerika anakarası üzerindedir. Şehrin beşinci ve son bölgesi New York koyunun karşı tarafında, yine yekpare bir adadan oluşan Staten Island’dır. [[Manhattan]], [[Brooklyn]]’e üç köprüyle (Brooklyn, Manhattan ve Williamsburg köprüleri); Queens’e bir köprü (59.uncu cadde köprüsü) ve bir tünelle (Midtown-Ortaşehir tüneli) bağlıdır. Bronx ve [[Manhattan]] arasında Harlem nehrini geçen köprüler bağlantı kurar. Manhattan’ın doğrudan bağlantısı olmayan tek bölge olan Staten Island, Brooklyn’e Verrazano asma köprüsü ile bağlanır.
[[Bronx]] '''New York''' Şehrinin en kuzeyinde yer alan bölgesidir.[[Yankee Stadyumu]] ve [[New York Yankee]]leri'nin merkezi buradadır.Ayrıca [[Marble Tepesi]]'nin küçük bir kısmı buradadır.
[[Dosya:New York Midtown Skyline at night - Jan 2006 edit1.jpg|700px|thumb|Manhattan'da bulunan gökdelenler.]]
== Kardeş kentler ==
{|
Aşağıdaki kentlerle kardeş kentlerdir <ref>http://www.sister-cities.org/</ref>
| valign="top" |
* {{bayrak|Birleşik Krallık}} '''[[Londra]]''' [[Birleşik Krallık]]
* {{bayrak|Japonya}} '''[[Tokyo]]''' [[Japonya]]
* {{bayrak|Çin}} '''[[Pekin]]''' [[Çin Halk Cumhuriyeti]]
* {{bayrak|İspanya}} '''[[Madrid]]''' [[İspanya]]
* {{bayrak|Macaristan}} '''[[Budapeşte]]''' [[Macaristan]]
* {{bayrak|Mısır}} '''[[Kahire]]''' [[Mısır]]
* {{bayrak|Güney Afrika}} '''[[Johannesburg]]''' [[Güney Afrika]]
* {{bayrak|Dominik Cumhuriyeti}} '''[[Santo Domingo]]''' [[Dominik Cumhuriyeti]]
* {{bayrak|İtalya}} '''[[Roma]]''' [[İtalya]]
* {{bayrak|Türkiye}} '''[[İstanbul]] '''[[Türkiye]]
|}
== Resimler ==
<gallery>
Dosya:Castelloplan.jpg|<center>1660 yılında bugunki New York olan New Amsterdam şehri</center>
Dosya:New York City Midtown from Rockefeller Center NIH.jpg|<center/>1932 yılında New York</center>
Dosya:Manhattan from helicopter.jpg|<center>2001 yılında New York</center>
Dosya:NewYork'dan.jpg|New York'tan bir görünüm
Dosya:A man from New York View.jpg|New York'tan bir görünüm(1)
Dosya:New York'dan(3).jpg|New York'tan bir görünüm(2)
Dosya:New York'dan(4).jpg|New York'tan bir görünüm(3)
Dosya:Lake in New York.jpg|New York'tan bir görünüm(4)
Dosya:New York City at night HDR.jpg|New York'tan bir görünüm (5)
</gallery>
[[Dosya:NYC Top of the Rock Pano.jpg|thumb|center|800px|[[New York City]] akşamları. [[Rockefeller Merkezi]]'nin 'Top of the Rock" kattından 'nin şehir merkezinin panoramik görünümü. Soldan sağa doğru [[Chrysler Binası]], [[Manhattan Köprüsü]], [[Brooklyn Köprüsü]], [[Verrazano-Narrows Köprüsü]], [[MetLife Tower]], [[Empire State Binası]] ve [[Condé Nast Binası]] görülmektedir.]]
[[Dosya:NYC Panorama edit2.jpg|thumb|center|800px|New York City'nin beş boroughdan biri [[Manhattan]] borough'unun [[New Jersey]] eyaletinin [[Hoboken, New Jersey|Hoboken]] şehrinden panoramik görünümü. [[Hudson Nehri]]'nin sol köşesinde [[George Washington Köprüsü]], sağ köşesinde [[Verrazano-Narrows Köprüsü]] görülmektedir.]]
{{CommonsKat|New York}}
== Dış bağlantılar ==
* {{Resmî site|www.nyc.gov}}
* [http://madeinatlantis.com/new_york/new_york_city_points_interest.htm New York City]
{{ABD'nin en büyük şehirleri}}
{{Dünyanın en kalabalık yerleri}}
{{T. C. Merkez Bankası şubeleri}}
== Kaynaklar ==
{{kaynakça}}
[[Kategori:New York| ]]
{{Link SM|de}}
{{Link SM|en}}
{{Link SM|es}}
{{Link SM|fr}}
{{Link SM|ka}}
{{Link SM|nl}}
[[af:New York Stad]]
[[als:New York City]]
[[an:Nueva York]]
[[ang:Nīƿeoforƿīcburg]]
[[ar:نيويورك (مدينة)]]
[[arc:ܢܝܘ ܝܘܪܟ (ܡܕܝܢܬܐ)]]
[[arz:نيو يورك]]
[[ast:Nueva York]]
[[az:Nyu-York]]
[[ba:Нью-Йорк]]
[[bar:New York City]]
[[bat-smg:Niojuorks]]
[[bcl:Nueva York]]
[[be:Горад Нью-Йорк]]
[[be-x-old:Нью-Ёрк]]
[[bg:Ню Йорк]]
[[bn:নিউ ইয়র্ক]]
[[bo:ནེའུ་ཡོར་ཀ།]]
[[br:New York]]
[[bs:New York City]]
[[ca:Nova York]]
[[ceb:Dakbayan sa New York]]
[[co:New York]]
[[cs:New York]]
[[cv:Çĕнĕ Йорк]]
[[cy:Dinas Efrog Newydd]]
[[da:New York]]
[[de:New York City]]
[[diq:New York City]]
[[el:Νέα Υόρκη]]
[[en:New York City]]
[[eo:Novjorko]]
[[es:Nueva York]]
[[et:New York]]
[[eu:New York]]
[[ext:Nueva York]]
[[fa:نیویورک]]
[[fi:New York]]
[[fiu-vro:New York]]
[[fo:New York City]]
[[fr:New York]]
[[frp:New York]]
[[fy:New York City]]
[[ga:Nua-Eabhrac (cathair)]]
[[gan:紐約]]
[[gd:Eabhraig Nuadh (baile)]]
[[gl:Nova York - New York]]
[[gn:Táva Nueva York]]
[[gv:York Noa (balley)]]
[[he:ניו יורק]]
[[hi:न्यूयॉर्क नगर]]
[[hif:New York City]]
[[hr:New York City, New York]]
[[hsb:New York City]]
[[ht:Nouyòk]]
[[hu:New York]]
[[hy:Նյու Յորք]]
[[ia:New York (citate)]]
[[id:New York City]]
[[ik:Tchiaq York Iniqpak]]
[[io:New York]]
[[is:New York-borg]]
[[it:New York]]
[[ja:ニューヨーク]]
[[jbo:niuiork. zei tcadu]]
[[jv:New York]]
[[ka:ნიუ-იორკი]]
[[kk:Нью-Йорк]]
[[kn:ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]]
[[ko:뉴욕]]
[[ksh:New York (Shtadt)]]
[[ku:New York City]]
[[kw:Evrek Nowydh]]
[[la:Urbs Novum Eboracum]]
[[lb:New York City]]
[[li:New York City]]
[[lij:Neuva York (çittæ)]]
[[lt:Niujorkas]]
[[lv:Ņujorka]]
[[mg:New York]]
[[mk:Њујорк]]
[[ml:ന്യൂയോർക്ക് നഗരം]]
[[mn:Нью-Йорк хот]]
[[mr:न्यूयॉर्क शहर]]
[[ms:Bandar raya New York]]
[[mwl:Nuoba Iorque]]
[[nah:Āltepētl Yancuīc York]]
[[nap:Nova York]]
[[nds:New York]]
[[nds-nl:Niej-York]]
[[nl:New York City]]
[[nn:Byen New York]]
[[no:New York]]
[[nrm:Nouvieau York]]
[[oc:Nòva York]]
[[os:Нью-Йорк]]
[[pa:ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ]]
[[pam:New York Lakanbalen]]
[[pdc:Nei Yarrick Schtadt]]
[[pl:Nowy Jork]]
[[pms:New York]]
[[pnb:نیو یارک شہر]]
[[pt:Nova Iorque]]
[[qu:New York]]
[[rm:New York]]
[[ro:New York (oraş)]]
[[ru:Нью-Йорк]]
[[sah:Нью Йорк]]
[[sc:New York]]
[[scn:Nova York]]
[[sco:New York Ceety]]
[[sh:New York]]
[[simple:New York City]]
[[sk:New York (mesto)]]
[[sl:New York]]
[[sq:New York City]]
[[sr:Њујорк]]
[[stq:New York City]]
[[sv:New York]]
[[sw:New York]]
[[szl:Nowy Jork]]
[[ta:நியூயார்க் நகரம்]]
[[te:న్యూయార్క్]]
[[tg:Ню-Йорк]]
[[th:นครนิวยอร์ก]]
[[tl:Lungsod ng Bagong York]]
[[tt:Нью-Йорк]]
[[ug:Nyu York Shehiri]]
[[uk:Нью-Йорк]]
[[ur:نیویارک شہر]]
[[uz:Nyu York]]
[[vec:New York]]
[[vi:Thành phố New York]]
[[vo:New York (zif)]]
[[war:Syudad han New York]]
[[wuu:纽约市]]
[[xal:Нью Йорк балһсн]]
[[yi:ניו יארק (שטאט)]]
[[yo:New York]]
[[za:New York]]
[[zh:纽约]]
[[zh-classical:紐約市]]
[[zh-min-nan:New York City]]
[[zh-yue:紐約市]]
| |||