Vikipedi

Getto: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Manco Capac (mesaj | katkılar)
Devriyeler
19.240 değişiklik
k Poincaré tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, TobeBot tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Ozcelikabdullah (mesaj | katkılar)
1 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır:
Getto kavramının kökeni, kaçıncı yüzyılda kullanılmaya başlandığı ile ilgili farklı bilgiler mevcuttur.
'''Ghetto''' ya da '''getto''', bir kentin herhangi bir azınlıkça yerleşilen bölümüne genel olarak verilen ad. Ortaçağda şehirlerde yabancılar gözlem altında ve hususi mahallerde yaşamak zorundaydılar. Yahudiler gibi gruplar kamusal haklardan mahrum olarak şehrin periferisinde (kenar) yaşıyordu. Esasen Venedik’te baruthanenin bulunduğu Ghetto Yahudilere ayrılan mecburi ikâmet mahallesi olduğundan, bu isim zamanla Bütün Avrupa şehirlerinde Musevi mahalleleri için yaygınlaşan bir deyim oldu. İbranice kökenli bu sözcük özelde [[Almanya]] ve Doğu Avrupa şehirlerinde eskiden Yahudilere ayrılan, sonra da [[Yahudi]] semtlerine verilen bir addır. Genelde kötü koşulların hakim olduğu bölgeler için kullanılır.
 
Kim Pearson gettonun tarihte çeşitli anlamlarda kullanıldığını kelimenin ilk ne için kullanıldığının da belirsiz olduğunu söylemiştir. Kelime yazılı olarak ilk defa İngiliz seyyah ve yazar Thomas Coryat tarafından kullanmıştır. 1611’de yayınlanan Coryat ‘s Crudities: Hastily gobled up in Five Moneth’s travels (Fransa, İtalya, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerine gerçekleştirmiş olduğu seyahatleri içeren bir kitap) adlı kitabında kullanılmıştır. Getto’yu Yahudilerin birlikte ikamet ettiği bölge olarak tanımlamıştır. Getto kavramı Coryat’ın kullanımından 19. yy ‘a kadar çok sık kullanılmamış. 19. yy bazı akademisyenler ve yazarlar toplumsal konularda yazdıkları eserlerde kullanmaya başlamışlar.
Getto, amacı ne olursa olsun, her azınlığın sığınma veya sürülme (örneğin Varşova gettosu) yeridir.
Ayrıca [[II. Dünya Savaşı]] sırasında [[Adolf Hitler]] önderliğinde üstün kabul edilen Aryan ırkını, alt ırk diye tabir edilen Yahudi ırkından ayırmak için tüm Yahudileri ayrı bir küçük mahalleye yerleştirme işidir.
 
Oxford İngilizce Sözlüğünde, şehrin bir kısmında yoksul kesimin yaşadığı azınlık mahallesine getto denmekte olduğunu açıklanıyor. Köken olarak İtalya’daki dökümhaneler için kullanılan bir kelime olduğu ve ordan geleceği ya da İtalyanca “borgo”nun küçüğü olan “borghetto”dan gelmiş olabileceği belirtiliyor. “Borgo”, İngilizce de “borough” kelimesine , Türkçe de kasaba, kaza ve ilçe kelimelerine karşılık geliyor.
Günümüzde ise özellikle ABD'de yine zenci mahallelerinden olusan ayrı bir getto yerleşim alanı vardır.
 
{{politika-taslak}}
İnternette çeşitli kaynaklarda ise şöyle tanımlanıyor; 1516 yılında Venedik’in altı bölgesinden kuzeybatıda bulunanında kurulmuş olan Yahudi Mahallesine, içinde bulunan “dökümhaneye”, Venedik lehçesinde “geto” denmesi nedeniyle verilmiş olan bir isimdir. Eskiden Yahudilerin, günümüzde de göçmen işçilerin ya gönüllü olarak ya da zorlanarak yerleştirildikleri ve ayrı davranış kalıpları oluşturdukları bir yer ya da kent kesimine ya da geniş bir oranda suç eğilimi olan bir bölge ve şehrin bakımsız yerlerine verilen isim olarak farklı sitelerde gettonun tanımlarına rastlamak mümkün.
{{yerleşim-taslak}}
 
Kasım Karaman ise 10. yüzyılda Venedik’te yaşayan Yahudilerin zorunlu olarak ikamete tâbi tutuldukları ve etrafı çevrili, giriş-çıkışları kontrol altında tutulan yerleşim yerlerini ifade etmek için kullanılan bir kavram olarak tanımlıyor. Yahudilerin tecrit edilmiş bu yerleşim yerleri, Macarca “varoş” olarak ifade edilmiştir. Getto, 20. yüzyıl başlarında, Amerika’da Doğu Avrupa Yahudilerinin yerleşim yerlerini ifade etmek için kullanılmaya devam edilirken; zamanla yoksul, ikinci sınıf, dışlanmış diğer dinî, etnik, ırkî azınlık göçmen gruplarının yerleşim yerleri için de kullanılmaya başlanmıştır. Başlangıçta, azınlık alt kültür grupları için bir savunma merkezî durumunda olan gettolar, dışlanma ve toplumdan izole edilme duygularının yıkıcı etkilerine karşı koruyucu bir işleve sahipken; buralarda kalış süresinin uzamasıyla, olumsuz ve istenmeyen etkiler artmakta, sonuçta bir tür toplumdan kaçış gerçekleşmektedir.
 
Yukarıda ki tanımlar dikkate alındığında Getto’nun Yahudilerin sınırlandırıldığı kapalı bölgeleri tanımlamak için kullanıldığını söyleyebiliriz. Ticaret ile uğraşan birçok Yahudi’nin bulunduğu Venedik’te kullanılmaya başlanmıştır. Çünkü Yahudiler Hıristiyan olmayan inanışları yüzünden Rönesans Hıristiyanları tarafından azınlık olarak görülüyorlardı. Çoğu Avrupa şehrinde ağır kurallar altında yaşamaya mahkum edilmişlerdi. Açıkçası gece gezmelerini engellemek için gettolarda yaşamaya mahkum edilmişlerdir. Ayrıca dışarıda tanınmaları için yasalar ile sarı rozet ve sarı bere takmaya zorlanmışlar. 1870’lere gelindiğinde Avrupa da en son getto Roma da bulunuyormuş. Daha sonra Roma da ki bu oluşum ortadan kaldırılınca Rusya ve birçok Müslüman ülkelerinde varlığını devam ettirmeye başlamışlardır. Avrupa da Getto oluşumları ortadan kalkmasına rağmen, getto, o dönemde birçok akademisyen ve yazarlarca kullanılmaya başlanan bir kavram olmuş. Farrar, Edvard Dowden, İngiliz yazar Israel Zangwill son olarakta Jack london kullanmaya başlamış.
 
KAYNAKÇA
 
 
KARAMAN, Kasım. “Türkiye’de Şehirleşme Olgusu ve Gecekondu Sorunu”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları 4; 2003, s.108-117.
 
PEARSON, Kim, “Ghetto”, http://kpearson.faculty.tcnj.edu/Dictionary/ghetto.htm
 
http://mitoloji.info
 
http://sozluk.sourtimes.org
 
http://www.askoxford.com
 
http://www.redhouse.com.tr
 
http://www.urbandictionary.com
 
[[ar:غيتو]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Getto" sayfasından alınmıştır