Müneccimbaşı Ahmed Dede: Revizyonlar arasındaki fark

 

'''Müneccimbaşı Ahmed Dede''' (1631, [[Selanik]] - 1702, [[Mekke]]) 17. yüzyıl Osmanlı tarihçisi. Çeşitli konularda çok sayıda eser vermiş olmakla birlikte, en tanınmış kitabı Osmanlı tarihinin önemli kaynaklarından biri olma konumunu günümüzde de sürdüren ve Arapça yazdığı ''Sahaifü'l-Ahbâr'' adlı eseridir. Aslında bir dünya tarihi olan sözkonusu eser bu özelliği nedeniyle sonradan pek çok kaynakta ''"Câmiü’d-Düvel"'' adı ile anılagelmiştir. ''"Müneccimbaşı Tarihi"'' şeklinde de anılır.

 

 

1668'de Müneccimbaşı Mehmet Efendi’nin vefatı üzerine Şeyhülislamın da onayıyla Saray’a [[müneccimbaşı]] olarak tayin edildi ve kısa zamanda padişah IV. Mehmed'in musahipleri arasına girdi. "Avcı" IV. Mehmed’in av partilerinden önce padişaha verdiği tüyolarla saray erkânının gözünde müstesna bir yer edindi. [[Kemer, Biga|Kemer]] ve [[Biga, Çanakkale|Biga]] kazaları kendisine [[arpalık]] olarak verildi. <ref> ''Padişah-ı âlem-penâh hazretleri, fende mahir ve istihrac-ı ahkâm-ı nücumiyyede kemâli zahir olan Müneccimbaşı Ahmed Efendi'yi huzur-u hümâyunlarına davet buyurup, Mevlâna-yı müşarün ileyh-i imtihan içün, Enderun ağalarından biri yerinde, bir kıt'a billûr pinhan kıldıktan sonra, Mevlâna'ya teklif-i temyiz ve beyan olundukta, derhâl âlât-ı nücumiyye i'maliyle evsafından haber verip, fen-ni merkumda kemal-i istihdam ve zayirçe bast ittiği kâğıda nazar esnasında, bazı düyunu zahrında muharrer olduğuna nazar-ı hümayun müsadif olıcak, işinde cem'iyyet-i hatırına tefrika verecek halet kalmasın deyu latifeler ile mecmu' düyunun eda idecek akçe ihsan buyruldu.'' ([[Mehmed Raşid|Raşid]] Tarihi) </ref>

IV. Mehmed'in tahttan indirilmesi ile gözden düşen Ahmed Dede, 1687 yılında müneccimbaşılık ve diğer resmi görevlerinden azledilerek [[Mısır]]’a sürgün edildi. Mısır'a vezir tayin edilen manevi oğlu [[Moralı Hasan Paşa]] ile önce Mısır’a, sonra Mekke’ye (1690), ardından [[Medine]]’ye (1690) geçen Ahmed Dede, burada tefsir, hadis gibi dersler okuttuktan sonra Mekke’ye giderek Mekke Mevlevihanesi’ne şeyh oldu (1700) ve 1702 yılında burada vefat etti.

 

11 ayrı sahada 20’den fazla eseri bulunan Ahmet Dede’nin en önemli eseri "Câmiü’d-Düvel"’dir. Müneccimbaşı'nın [[Arapça]] yazdığı ve dünyanın kuruluşu ile ilgili efsanevi anlatılardan IV. Mehmed saltanatına kadarki dönemi ele alan bu eser 18. yüzyıl başlarında [[Lale Devri]] padişahı [[III. Ahmed]] tarafından kurulan ve şair [[Nedim]]'in başkanlık ettiği bir heyet tarafından ilk defa olarak Türkçe'ye çevrilmiş ve 1867'de İstanbul'da üç cilt halinde yayınlanmıştır. Bizzat Nedim'in "ağdalı kısımlarını biraz çıkardığını" belirtmiş olduğu gibi eksikleri bulunan bu çeviriden günümüzde sadece dönemin Türkçesinin yansıtılması amacıyla yararlanılmakta olup, kitabın bölümlerinin yakın geçmişte yayınlanmış diğer Türkçe çevirileri esas alınmaktadır.

 

Müneccimbaşı Ahmed Dede'nin kendi gözlemlerini bizzat aktarması, bir kısmı günümüze kadar ulaşmamış olan ve aralarında Batı kaynakları da bulunan toplam 72 kaynaktan yararlanması, eserinde nakilci değil tenkitçi bir yaklaşım sergilemesi, 1673'e kadar gözlemlediği tarihi açık bir üslûpla ortaya koyması ve ayrıntılardan kaçınmaması, her bir padişahı ayrı ayrı ele alması "Câmiü’d-Düvel"in günümüzde de Osmanlı tarihinin en önemli kaynaklarından biri olma özelliğini sürdürmesini sağlamıştır.

 

{{Commonscat|Astronomy in Turkey}}

* [[Müneccimbaşı]]

 

{{reflist}}

 

<div class="references-small">

* {{cite web|url=http://www.bisav.org.tr/yayinlar/bulten_makale_detay.cfm?makaleId=671&yayin_sayi=54 Kitap eleştirisi:|başlık=Bir 17. yy. Tarihçisi Olarak Müneccimbaşı ve Camiü’d-Düvel |yayımcı = Müneccimbaşı Ahmed Dede, Hatice Arslan Sözüdoğru|yayımcı = [[Bilim ve Sanat Vakfı]]|tarih = 2009-05-16|dil=İngilizce}}

</div>

 

[[Kategori:Türk yazarlar]]

[[Kategori:Selanikliler]]

 

[[ro:Ahmed Dede Müneccimbaşi]]