Medler: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok
Taqabeg (mesaj | katkılar)
Kullanıcı:Takabeg sayfasına yönlendirildi
1. satır:
#REDIRECT [[Kullanıcı:Takabeg]]
{{Bilgi kutusu tarihi ülke
|_noautocat=yes
|native_name = مادها<br />Μῆδοι
|conventional_long_name = Medya
|common_name =
|
|continent = Asya
|region = <!--- Reserved for generating categories on subregions of continents --->
|country = <!--- The country, to which this historic entity belongs today --->
|era =
|status =
|status_text= <!--- A free text to describe status and empire at the top of the infobox like: "State of the Holy Roman Empire" --->
|empire = <!--- The empire or country to which the entity was in a state of dependency --->
|government_type = Monarşi
|
|<!--- Rise and fall, events, years and dates --->
|<!-- only fill in the start/end event entry if a specific article exists. Don't just say "abolition" or "declaration"-->
|
|year_start = M.Ö. 625
|year_end = M.Ö. 549
|
|event_end =
|date_end =
|
|event1 =
|date_event1 =
|event2 =
|date_event2 =
|
|event_pre =
|date_pre =
|event_post =
|date_post =
|
|<!--- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 --->
|p1 =
|flag_p1 =
|image_p1 =
|p2 =
|flag_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|p5 =
|flag_p5 =
|s1 =
|flag_s1 =
|image_s1 =
|s2 =
|flag_s2 =
|s3 =
|flag_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|s5 =
|flag_s5 =
|
|image_flag =
|flag =
|flag_type =
|image_coat =
|symbol =
|symbol_type =
|
|image_map = Median Empire.svg
|image_map_caption = M.Ö. 600'de Medya İmparatorluğu
|
|başkent = [[Ekbatana]]
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
|
|slogan =
|milli_marş =
|resmi_dili = '''Kürtçe'''
|dini = [[Zerdüştçülük]]
|etnik_gruplar =
|para_birimi =
|
|leader1 = Siyaksares
|leader2 = Büyük Kiros
|leader3 =
|leader4 =
|year_leader1 =
|year_leader2 = M.Ö. 559 - 530
|year_leader3 =
|year_leader4 =
|title_leader =
|
|<!--- Area and population of a given year --->
|stat_year1 =
|stat_area1 =
|stat_pop1 =
|footnotes =
}}
'''Medler''' ({{Dil-fa|مادها}} - ''Mādḥā'') günümüzdeki [[İran]]'ın Kuzeybatı ve günümüzdeki [[Azerbaycan]]'ın Güney ve Güneydoğu kesimlerinde yaşamış eski bir [[İranî halklar|İranî]] halktır. [[Yunanlar]] bu halkın yaşadığı bölgeye '''Medya''' ({{Dil-yu|Μηδία}}) adını vermişler. Medler ilk kes Asur kralı [[III. Salmaneser]]'in dönemindeki (M.Ö. 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler<ref name="britannica">{{cite web
| url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media
| başlık = Media
| erişimtarihi = 2009-08-27
| erişimsaati =
| iş =
| dil = İngilizce
| yayımcı= Encyclopedia Britannica Online
| tarih = 2009
}}
</ref>.
 
[[Yeni Babil İmparatorluğu|Yeni Babillilerle]] birleşerek [[Asurlular|Asur Krallığı]]'nı yıkan Medler, M.Ö. 6. yüzyılda [[Anadolu]]'dan [[Afganistan]]'a kadar büyük bir arazide imparatorluk kurmuşlardır.
 
[[M.Ö. 550]] yılında, Med-kökenli [[Büyük Kiros]]'un büyükbabası Med kralı [[Astiages]]'i yenmesi sonucunda, Medya [[Ahameniş İmparatorluğu]]'na birleştirilmiştir<ref name="britannica" />.
 
[[M.Ö. 330]] yılında [[Ahameniş İmparatorluğu|Ahamenişleri]] yenerek Medya'yı zapteden [[Büyük İskender]], bölgeyi Makedonyalı komutan Peyton'un yönettiği Güney ve eski Ahameniş komutanı [[Atropat]]'ın yönettiği Kuzey kesimlere bölmüştür. İskender'in ölümünden sonra, Güney Medya [[Selevkos İmparatorluğu]]'na birleştirilirken, Atropat Kuzey Medya'da bağımsız [[Atropatena]] devletinin temelini koymuştur<ref name="britannica" />.
 
{{Kaynaksız}}
 
Medler [[İran]]'ın bir imparatorluk ve bir millet olarak kurulmasına, ve altın çağına [[Büyük erush]] döneminde ulaşan, ilk birleşik [[Pers]] / [[Med İmparatorluğu]]'nun oluşmasına önayak olmuşlardır. Bu durum (Aryani kültürel ve milli birlik) [[Pers İmparatoru]] [[Achaemenid]]'in büyükbabası Med Şâhı [[Astyages]]'i öldürerek [[Ahameniş İmparatorluğu|Pers İmparatorluğu]]'nu kurmasına dek devam etmiştir. Bu noktaya dek, bütün [[Aryan halkı|İranlılar]] '''Mede''' veya '''Mada''' (Med) olarak adlandırılmıştır.
Med kralı Astiyag"ın yeğeni Kiros"un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M.Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.
Medler, isimlerini [[Medya (devlet)|Medya'dan]] almış olan, günümüz İran'ında hüküm sürmüş bir halktır. Tarihçiler tarafından, Toros-Zagros dağ sistemi içinde ve Fırat-Dicle arasında yaşadıkları için, verimli ve üretken bir medeniyetin toplumu olarak adlandırılmışlardır.
 
Urartulardan sonra, bu sefer daha doğuda bulunan ve Mezopotamya medeniyetinin önemli kabilelerinden olan Gutilerin bir devamı gibi Babillerle ittifak halinde hareket eden Aryen kökenli MED aşiretler federasyonu, M.Ö. 625'lerde Asur İmparatorluğu'nu yıkar. Babil bir kez daha ve son olarak üstünlük kazanır. Medlerin gevşek federasyonu, yükselen Aryen-Pers kökenli Akhamenit hanedanlığıiçin bir geçiş rolünü oynar.
 
Med kralı Astiyag'ın yeğeni Kiros'un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M. Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.
 
Kadim zamanlarda Medler diğer İranlılar'la karışık olarak evlendiler, özellikle [[Persler]]'le. Bu nedenle birçok modern İranlı Medlerin torunlarıdır. Bunula birlikte, bazı araştırmacılar tarafından günümüz [[Kürtlerin]]in ataları olduğu iddia edilmektedir ama bu tez tarihçiler tarafından doğrulanmamıştır.
 
Medlerin dili [[Avesta]] ve [[İskit]] dilleri ile modern [[Farsça]] ve ile büyük ölçüde benzerlikler göstermektedir; bazı araştırmalarda Persler ve Medlerin birbiri ile iletişim kurabildikleri gözlemlenmiştir.
 
== Herodot'un Altı Med Kabilesi ==
 
[[Herodot]], i.ö 101, altı Med aşiretinin ismini listeler: ''Böylelikle Deioces Medleri tek bir millet çatısı altında topladı, ve tek başına onlarda hüküm sürdü. Şimdi bunlar şu aşiretlere bayanmaktaydı: Busaeler, Paretaseniler, Struşatlar, Arizantiler, Budiiler, ve Magiler.''
 
Herodot aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere; ve Medlerle Perslerin olağan giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun altını çizmiştir (7.62). "Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafından [[Aryanlar]] olarak anılmış; fakat Karadenizliler (Colchian), [[Atina]]'dan buraya geldiklerinde, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi." --- Medler, Herodot'un Tarihi(7.7). [[Medea]] [[Yunan Mitolojisi]]'nde Karadeniz-[[Trakya]]lı [[Jason]]'un karısı ve [[Argonatlar]]'ın büyücüsüdür.
 
== Medler'e İlk Tarihsel Referanslar ==
Medlerin tarihi ve kökeni çok belirsizdir, hemen hemen hiçbir çağdaş bilgiye, nede Medya'nın kendisine ait bir yazıt veya anıta sahip değiliz. Herhangi bir tarihsel değeri bulunmayan, [[Ctesias]]'ın anlattığı bir hikâye dışında (dokuz kralın isminin bulunduğu, [[M.Ö. 880]]'lerde Diod'da korunan [[Nineveh]]'in yok edilmesi gerektiğini söyleyen Arbaces ile başlayan bir liste. ii. 32 sqq. ve sonraki pek çok yazar tarafından kopyalandı; isimlerin bazılarının yerel geleneklerden türetildiği düşünülmekte).
 
[[Josephus]] Medler ile ilişkilidir. (Tev. Madai) [[Japheth]]'in oğlu [[Madai]] Tevrat'ta bulunan bir kişiliktir. "Şimdi [[Grekler]] tarafından Media olarak anılan, Madeanlardan gelen Madai'den Japhet'in oğulları olan [[Javan]] ve [[Madai]]" [[Yahudiler'in Antik Tarihi]], I:6.
 
[[Strabo]], [[Ptolomeus]], [[Herodot]], [[Polybius]], ve [[İhtiyar Pliny|Pliny]] gibi öteki tarihçilere göre, ''Mantiane'', ''Martiane'', ''Matiane'', ''Matiene'' gibi isimler Medya'nın Kuzey kısımlarını adlandırmak için kullanılmıştır.
 
İranlı elementlerin diğer kabileleri yöneten İranlı isimleri taşıyan prenslerin vesilesi ile nasıl yavaş yavaş nasıl egemen hale geldiğini rahatlıkla görebiliriz. Fakat Gelae, Tapuri, [[Cadusii]], Amardi, Utii ve kuzey Medya ve Hazar kıyılarındaki diğer aşiretler İranlıların egemenliği altında değildi. Polybius (V. 44, 9), Strabo (xi. 507, 508, 514), ve Pliny (vi. 46), ''Anariaci'''yi bu aşiretler arasında saymışlardır; fakat "Aryan-olamayan" anlamına gelen onların ismi, büyük ihtimalle birçok ufak yerli aşireti ifade etmek için kullanılıyordu.
Medler, ''Mada''' halkı, (Grek formunda {{Polytonic|Μῆδοι}}, [[İyonik Yunan|İyonik]] {{Polytonic|Μᾶδοι}}), ilk olarak [[M.Ö. 830'lar|M.Ö. 836]]'da görülür. İlk kayıtlar [[Asur]]lu fatih [[Shalmaneser III]]'ün "Amadai"'de [[Zagros]]'a karşı olan savaşlarla bağlantılı olarak övüldüğüne rastlanmaktadır. Onun halefleri Medler'e karşi pek çok seferlerde bulunmuştur (''Madai'').
{{İran Tarihi}}
Bu erken dönemde, Medler başka bir bozkır aşireti ile birlikte anılmıştır: baskın bir grup olan [[İskitler]]'le. Bunlar yerel idareciler altında birçok farklı kasaba ve bölgeye ayrışmıştı; [[Asur]]lar'ın yazıtlarındaki isimlerde, [[Zerdüşt]]'ün [[Zerdüştilik]] dinine inandıkları gözlemlenmektedir.
 
[[M.Ö. 800]] yılındaki bir Assur askeri raporunda 28 Med şefinin ismi listelenmiştir, fakat bunlardan yalnızca birisi İranlı olarak tanımlanmıştır. M.Ö 700 yılındaki bir başka rapor 26 isim listeler; bunlardan, 5'i İranlı olarak gözükmektedir, diğerleri değildir.
 
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
 
 
[[Kategori:Medler|*]]
 
[[ar:ميديون]]
[[az:Midiya]]
[[be:Мідыя]]
[[bg:Мидийци]]
[[ca:Medes]]
[[ceb:Mga Medo]]
[[ckb:ماد]]
[[cs:Médie]]
[[da:Mederne]]
[[de:Medien (Land)]]
[[el:Μήδοι]]
[[en:Medes]]
[[eo:Medoj]]
[[es:Media (Oriente Medio)]]
[[et:Meedia riik]]
[[eu:Media]]
[[fa:ماد]]
[[fi:Meedia]]
[[fr:Mèdes]]
[[fy:Meden]]
[[gl:Medos]]
[[he:מדי]]
[[hi:मीदि साम्राज्य]]
[[hr:Medijsko Carstvo]]
[[hu:Médek]]
[[id:Media (bangsa)]]
[[it:Medi]]
[[ja:メディア王国]]
[[ko:메디아]]
[[ku:Med û Medya]]
[[la:Media]]
[[lt:Medija]]
[[ms:Medes]]
[[nl:Meden]]
[[no:Medere]]
[[pl:Medowie]]
[[pt:Medos]]
[[ru:Мидия]]
[[sh:Medijci]]
[[simple:Medes]]
[[sk:Médska ríša]]
[[sl:Medijci]]
[[sr:Медија]]
[[sv:Medien]]
[[tl:Mga Medo]]
[[uk:Мідія (держава)]]
[[vi:Người Mada]]
[[wuu:米底王国]]
[[zh:米底王国]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Medler" sayfasından alınmıştır