Plazmid: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Bot değişikliği Değiştiriliyor: zh:质粒; Kozmetik değişiklikler |
|||
1. satır:
[[Dosya:Plasmid (numbers).svg|thumb|right|'''Şekil 1''': Plazmidler içeren bir bakterinin şematik çizimi. 1 <font color=maroon>Kromozomal DNA</font>. 2 <font color=navy>Plazmidler</font>.]]
'''Plazmid''', kendi kendini eşleyebilen, [[kromozom]]dan ayrı bir [[DNA]] parçasıdır.
''Plazmid'' terimi [[A.B.D.|Amerikalı]] [[moleküler biyoloji|moleküler biyolog]] [[Joshua Lederberg]] tarafından 1952'de ilk defa kullanılmıştır.
== Antibiyotik direnci ==
[[Dosya:example_plasmid.png|right|thumb|'''Şekil 2''': Antibiyotik dirençli bir plazmidin şematik gösterimi. <font color='#009900'>1</font> & <font color='#000099'>2 </font>Direnç genleri. <font color='#990000'>3</font> Ori.]]
Çoğu plazmid içinde bulundukları bakteriye selektif avantaj sağlayan, bakteriyi bir antibiyotiğe dirençli yapmak gibi özellikler sağlayan [[gen]]ler veya gen grupları taşırlar.
Her plazmid kromozomdan bağımsız olarak kopyalanmasını sağlayan, bir DNA dizinine sahiptir.
== Epizomlar ==
'''Epizom''', konak organizmanın kromozom DNA ile bütünleşebilen bir plazmiddir.
[[Dosya:plasmid_episome.png|right|frame|'''Şekil 3''': Entegre olmayan plazmid (yukarda) ve epizomların (aşağıda) karşılaştırması. 1 <font color="#009900">Kromozom DNAsı</font>. 2 <font color="#990000">Plasmidler</font>. 3 <font color="#000099">Hücre bölünmesi</font>. 4 <font color="#990000">Entegre plazmidli</font> <font color="#009900">kromosomal DNA</font>.]]
== Vektörler ==
Genetik mühendilikte kullanılan plazmidlere [[vektör (moleküler biyoloji)|vektör]] denir.
[[Dosya:Bacteriyel_konjugasyon_tr.png|right|350px|thumb|'''Şekil 4:''' Bakteri konjügasyonunun ana hatları]]
== Tipleri ==
Plazmidleri sınıflandırmanın bir yolu, başka bir bakteriye kendini aktarabilme yeteneğine göredir. ''Konjügatif'' plazmidler ''tra-genleri'' taşırlar, bunlar, bir plazmidin başka bir bakteriye trasnferi olan [[konjügasyon]] olayının gerçekleşmesini sağlarlar.
Farklı tiplerde plazmidlerin bir hücrede beraber bulunmaları mümkündür.
Plazmidlerin bir diğer sınıflandırması işlevlerine göredir. Beş ana sınıf vardır:
* ''Fertilite-[[F-plasmid]]leri'', tra-genleri taşırlar.
* ''Rezistans-(R) plazmidleri'', [[antibiyotik]] ve zehirlere karşı direnç sağlayan genler içerirler.
* ''Col-plazmidleri'', [[kolisin]]leri kodlayan genler içerirler.
* Yıkıcı plazmidler, ender bileşiklerin ([[tolüen]] veya [[salisilik asit]] gibi) yıkımını sağlarlar.
* ''Virülans plazmidleri'' bakterinin [[patojen]] olmasına neden olurlar.
35. satır:
Plazmidler bu grupların birden fazlasının birden üyesi olabilirler.
Her bakteride bir veya birkaç kopya halinde bulunan plazmidler, hücre bölünmesinin ardından yavru bakterilerden birine aktarılmama riskini taşırlar.
Bazı plazmidler bir ''bağımlılık sistemi'' veya ''ayrılma sonrası öldürme sistemi'' (İngilizce "postsegregational killing system (PSK)") içerirler.
== Uygulamaları ==
Plazmidler biyokimya ve moleküler biyolojide kullanılan önemli araçlardır.
Çoğaltılacak olan genin kopyası, hücreleri belli bir antibiyotiğe dayanıklı yapan genler içeren bir plazmide eklenir.
Plazmidlerin bir diğer kullanımı çok miktarda protein üretimidir.
== Plazmid DNA eldesi ==
Plazmidler çoğu zaman belli DNA dizinlerinin saflaştırılması için kullanılırlar, çünkü genomun geri kalanından kolayca ayrıştırılabilir.
Bakterilerden plazmid DNA'sı elde etmenin birkaç yöntemi vardır.
Maksiprep tekniğinde büyük hacimli hücre süspansiyonu kullanılır.
Yakın yıllarda farklı ölçeklerde , saflık derecelerinde ve otomasyon seviyelerinde plazmid saflaştırması yapmayı sağlayan çeşitli ticari kitler oluşturulmuştur.
== Biçimler ==
[[Dosya:Plasmid emNL.jpg|thumb|right|250px|Lineer, gevşek dairesel ve aşırı sargılı plazmidlerin elektron mikroskopik görünümü]]
Plazmid DNA beş farklı biçimde (konformasyonda) olabilir, bunlar [[elektroforez]]le farklı hızlarda ayrışırlar.
* Çentikli açık dairesel DNA'nın bir zinciri kesiktir
* Doğrusal DNA'nın iki ucu da açıktır, ya hücre içinde de böyle olduğu için veya dairesel plazmidin iki zinciri de kesilmiş olduğu için. Bu, bir bir ucu öbür ucuna takılı olmayan bir elektrik uzatma kablosuna benzetilebilir.
* Gevşek dairesel DNA'nın iki zinciri sağlamdır ama enzimler tarafından gevşetilmiş, yani aşırı sargısı giderilmiştir. Bir ucu öbürüne takılı elektrik uzatma kablosuna benzetilebilir.
* Aşırı sargılı denşirik (İngilizce ''supercoiled denatured'') DNA, iki sarmalı da kesilmemiş ama bazı kısımları eşlenmemiş olduğu için biraz daha az sıkıdır.
* Aşırı sargılı DNA (veya kovalent kapalı dairesel DNA) her iki zinciri de kesik olmayan, ve kendi etrafında sarılı olmak sonucunda sıkı bir yapıya sahip olan DNA'dır. İyi durumda bir elektrik kablosunu kendi etrafında sardıktan sonra bir ucunu öbürüne takılmış haline benzetilebilir.
== Dış bağlantılar ==
* [http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sozen/plasmid/plasm.htm Plazmitler]
* [http://www.maxanim.com/genetics/Plasmid/Plasmid.htm Bir plazmidin kromozoma entegrasyonu ve ondan ayrılması] Flash Animasyon
* [http://www.ispb.org/ International Society for Plasmid Biology and other Mobile Genetic Elements] (Uluslararası Plazmid biyolojisi ve mobil Genetik Elemanlar Derneği; İngilizce)
* [http://histmicro.yale.edu/mainfram.htm Plasmid tarihçesi] (İngilizce)
== Kaynakça ==
* {{kaynak wiki
|dil=İngilizce
117. satır:
[[vi:Plasmid]]
[[vls:Plasmide]]
[[zh:
|