Saltuknâme: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
→Kitaplar: dzn |
||
1. satır:
<div style="text-align: justify;">
''Saltık-nâme'', den bahseden en eski tarihli eser 14.yüzyılın ilk çeyreği içinde (1300-1325) ölmüş olan [[Kemaleddin Muhammed es Serac er Rıfai]] nin [[Tüffahu'l Ervah]] (Ruhların Meyvesi) isimli Arapça [[menkabe]]ler mecmuasıdır. [[Tüffahu'l Ervah]] [[İbn Battuta]]'nın [[Sarı Saltık]]'ın yaşadığı bölgelere seyahatinden 16 yıl kadar önce yazılmıştır. [[Sarı Saltık]] ile ilgili bölüm "Saltık et-Turki" başlığı altında toplanmıştır.
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde iki Saltık-name den bahseder. Birincisi 15.yüzyıl [[Bayrami]] şeyhlerinden [[Muhammediye]]'nin yazarı [[Yazıcıoğlu Mehmed]]'in (1451) yazdığı Menakıb-ı Sarı Saltık dır.Evliya Çelebi seyahatnamesinin 3.cildinin 366. sayfasında bu eseri anlatır. İkincisi [[Evliya Çelebi]]'nin bizzat gördüğü [[Özi]] valisi [[Kenan Paşa]]'nın (1659) kaleme aldığı 40 formadan oluşan Saltık-name dir. [[Kenan Paşa]] [[Babadağı]]'nda topladığı menkabelerle [[Yazıcıoğlu Mehmed]] ve [[Fütuhat-ı Toktamış Han]] adlı eserlerden faydalanarak yazmıştır. [[Evliya Çelebi]]'nin bahsettiği iki Saltık-name de hale bulunamamıştır.
1473-1480 yıllarında [[Uzun Hasan]] seferine çıkan [[Fatih Sultan Mehmed]] oğlu [[Cem Sultan]] ı [[Edirne]]'ye kaymakam olarak gönderir. Cem Sultan maiyetinden [[Ebu’l-Hayr-ı Rumî]] ye gezilerinde Babaeski de bulunan türbe ve zaviyesinde ki dervişlerden menakıblarını dinlediği [[Sarı Saltık]] için bir eser yazmasını ister. Bu eser [[Ebu’l-Hayr-ı Rumî]] tarafından 1473-1480 yılları arasında kaleme alınmıştır. Bu eserin bir kopya nüshası [[Topkapı Sarayı]] Hazine Kütüphanesi nr.1612 dir. Tam nüshadır. [[1591]] tarihinde kopya edilmiştir. Eseri kopya eden zat 16 yüzyılda [[Osmanlı-Safavi mücadelesi]]nin ve [[Şii]] propagandalarının yarattığı [[İran]] ve[[ Rafizi]]lik karşıtı yazılar da eklemiş [[Sarı Saltık]]'ı [[Hanefi]] mezhebinin koyu bir [[Sunni]] mücahiti olarak göstermiştir. Üç ciltten oluşmaktadır. Birinci cildinde on dört, ikinci cildinde dokuz, üçüncü cildinde ise on dokuz bölüm bulunmaktadır. Eserdeki bölümler müstakil olmakla birlikte hep birbiri ile bağlantılıdır. Konular hep birbirini takip etmekte ve bir bütünü oluşturmaktadır. Sade bir dil ile, nesir olarak Eski Anadolu Türkçesinin dil özellikleriyle kaleme alınmıştır. Bu eser [[Harvard üniversitesi]]nden [[Şinasi Tekin]]'in yönettiği kaynak eserler dizisinde tıpkı basım olarak basıldı. Türkçe Latin harfli baskısıda 3 cilt olarak[[ Şükrü Haluk Akalın]] tarafından [[Kültür bakanlığı]] yayınlarından yayınlandı.<p>
[[Saraybosna]] kütüphanesi [[İslam]] yazmaları kısmında 72 sayfalık bir Saltık-name yazması olduğunu [[G.Martin Smith]] bahsetmiştir. Şimdiye kadar altı nüshası tespit edilebilmiştir. Bunların içerisinde başı ve sonu tam olan tek yazma nüshası Prof. Dr. [[Necati Demir]]’in kütüphanesindedir.<p>
Saltık Gazi ile ilgili olaylar da [[Sinop]]’ta başlar. [[Saltık Gazi]], başlangıçta Sinop’tan hareket ederek çevre illerde cenk ve gazalarda bulunur. Saltık-nâme’nin Anadolu’daki en önemli mekanları; [[Sinop]], [[Amasya]], [[Sivas]], [[Kastamonu]], [[Çankırı]], [[Ankara]], [[Konya]], [[Kırşehir]], [[Niğde]], [[Bor, Niğde|Bor]], [[Trabzon]], [[Bursa]], [[İzmir]], [[Antalya]], [[Alanya]], [[Finike]]’dir. [[Rumeli]] tarafında ise [[Edirne]] ve [[İstanbul]] ön planadır. İlerleyen bölümlerinde coğrafya gittikçe genişler. Öyle ki Saltık Gazi, Sinop’tan hareket ederek [[Afrika]]’nın güneyine, [[Asya]]’nın doğu ucuna, [[Avrupa]]’nın batı ucuna kadar gider; Tanrı’nın adaletini götürür, zalimler, hilebazlar, fesatçılar, karanlık işler çevirip insanları yanıltanlar, halkına kötü davrananlar, doğru yoldan sapanlar, zina batağına düşenler, … ile mücadele eder. Kısaca belirtmek gerekirse Saltık-nâme’nin coğrafyası; Asya, Avrupa ve Afrika’nın tamamıdır, diyebiliriz. Bir başka söyleyişle Saltık-nâme, üç kıtada yaşayan bütün milletleri ilgilendirmektedir. Bu bakımdan Saltık-nâme, diğer Türk destanların göre Coğrafyası en geniş olanıdır.<p>
''Saltık Gazi Destanı''', Anadolu’nun [[Divânu Lügati't-Türk]]’ü gibidir. Eser; başta Osmanlı Devleti’nin kuruluşu olmak üzere, üç kıtada üç yüz yıl boyunca cereyan eden tarihi olayları içerir. İçerisinde destanlar, masallar, efsaneler bulunmaktadır. Belki de ilk masal ve efsane derlemeleri, bu eserde yer almaktadır. Ayrıca atasözleri, bilmeceler, deyimler bakımından çok zengindir. Söz varlığı açısından ise [[Divânu Lügati't-Türk]]’ten çok daha zengin olduğu söylenebilir. Saltık Gazi Destanı; coğrafya, [[tarih]], [[sosyoloji]], [[ilahiyat]], [[antropoloji]], halk bilimi açısından da çok önemli bir kaynaktır.
</div>
== Kitaplar ==
* [[Necati Demir]]-Mehmet Dursun Erdem, Saltık Gazi Destanı, C. I, II, III, Destan Yayınevi, ISBN 9789944788021, Ankara 2007.
* [[Necati Demir]]-Mehmet Dursun Erdem, Saltık-name, C. I, II, III, Destan Yayınevi, ISBN 9789944788038, Ankara 2007.
[[Kategori:Türk destanları]]
| |||