Evrenin genişlemesi: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
14. satır:
== Hubble ve kırmızıya kayma ==
Amerikalı astronom [[Vesto Slipher]] (1875-1969) 1912 yılında galaksilerden gelen ışığın tayfını incelemeğe başladı ve bir çok galaksinin tayfı üzerindeki siyah çizgilerin olmaları gereken yerden kırmızı uca doğru kaydıklarını buldu. Buna kırmızıya kayma olayı denilir.(''red shift'') Ancak, incelemeyi genişleten ve kırmızıya kaymanın nedenini bulan kişi o dönemin en büyük gözlemevi olan Wilson gözlemevinde çalışan Amerikalı astronom [[Edwin Hubble ]] (1889-1953) oldu. Hubble’un bilim tarihine geçen yardımcısı ise hiçbir eğitimi olmayan [[Milton Humason]]’du. (1891-1972) Hubble tayftaki kırmızıya kaymanın galaksilerin uzaklaşmasının bir sonucu olduğunu buldu. Buna göre, uzaklaşan cisimden gelen elektromanyetik dalganın dalga boyu uzaklaşma süratine bağlı olarak artar. Ama Hubble'ın en büyük başarısı kırmızıya kaymanın (yani uzaklaşma süratinin) uzaklık ile orantılı olduğunu ortaya çıkarmasıdır.
23. satır:
Çok yüksek süratlerdeki relativistik etkiler bir tarafa bırakılırsa,
: <math>z
Küçük hızlar için,
37. satır:
== Genişleme denklemi ==
Hubble’ın genişleme
: <math>v = H\cdot U</math>
43. satır:
Bu denklemde '''U''' galaksinin (ışığın yola çıktığı tarihteki) uzaklığı, '''v''' ise galaksinin o tarihteki uzaklaşma süratidir. '''H''' Hubble sabiti alan bir rakamdır. Bu sabitin birimi genellikle '''km/s/megaparsek''' cinsinden verilir. (MKS sisteminde boyut olarak '''1/s''')
Hubble galaksilerin hangi süratle uzaklaştığını tayf incelemeleriyle hesaplayabiliyordu. Fakat galaksilerin uzaklıklarını ancak hata toleransı çok yüksek yöntemlerle biliyordu. Bu sebepten başlangıçta '''H''' sabiti için '''500''' gibi çok yüksek bir değer vermişti. Ne var ki, sabitin değeri sonraki yıllarda yapılan gözlemlerle, sürekli olarak değiştirildi. Bu yolda en önemli gözlem 2.Dünya savaşı sırasında yine Wilson gözlemevinde yapıldı. Amerika’ya göç eden Alman astronom [[Wilhelm Heinrich Walter Baade]] ( 1893- 1960) savaş sırasında yapılan karartmalardan da yararlanarak, uygun gözlem koşullarında, Andromeda galaksisinin uzaklığını yeniden ölçtü. Gerek Andromeda ve gerekse diğer galaksilerin o zamana kadar bilinenden daha uzak olduklarını buldu ve buna bağlı olarak, Hubble
: <math>H = 70.8 </math>
55. satır:
== Kalıntı ışınım ==
[[Dosya:Firas spectrum.jpg|thumb|right|300px|[[COBE|COBE Uydusu]]'ndaki FIRAS cihazı ile ölçülen gürültünün dağılımı. Bu dağılım kara cisim ışımasına uygundur ve 2.7<sup>0</sup> K kadar bir sıcaklık ifade etmektedir.(En son bulgulara göre 2.725<sup>0</sup> K)]]
Hubble yasasından sonra, genellikle evrendeki galaksi gruplarının birbirlerinden uzaklaştıkları kabul edilmeğe başlanmıştı. Kimi bilim insanları galaksi grupları arasındaki uzaklaşmayı sürekli oluşum adını verdikleri bir kuram ile açıklamağa çalışıyorlardı. Aralarında Rus kökenli Amerikalı fizikçi [[George Gamov]]'un da (1904-1968) bulunduğu kimi fizikçiler ise evrenin büyük bir patlama ile başladığını ileri sürüyorlardı. (Günümüzde verilen adla [[büyük patlama]] (''big bang'')). Hatta, Gamov 1948 yılında bütün evrenin '''5<sup>0</sup> K''' civarında bir sıcaklığı olması gerektiğini, bu sıcaklık ölçülebildiği takdirde büyük patlama ve genişleyen evren kuramının kanıtlanabileceğini ileri sürdü. Ne var ki, Gamov'un bu ön görüşünü o dönemdeki teknoloji ile sınama imkanı olmadı.
Gamov'un öngörüsünün 1964 yılında tamamen tesadüfi olarak kanıtlandı. Telekominikasyon sistemleri üzerinde çalışan iki Amerikalı mühendis [[Arno Allan Penzias]] (1933 - ) ve [[Robert Woodrow Wilson]] (1936 - ) gürültü kaynaklarını araştırırken, uzaydan gelen bir gürültü saptadılar. Uzayın her yönünden gelen bu gürültü son derece soğuk, fakat mutlak sıfır derecenin üzerinde bir kara cisimden geliyor gibiydi.
Gerçi Penzias ve Wilson'un uzmanlık konuları kuramsal fizik değildi. Ama buluşları o kadar heyecen verici oldu ki, bu iki mühendise 1978 yılında [[Nobel]] fizik ödülü verildi.▼
Penzias ve Wilson'un bulguları o sırada Gamov'un öngörülerini sınamak için hazırlık yapmakta olan iki fizikçinin Robert Henry Dicke (1916-1997) ve Philips James Edwin Peeble'nin (1935 - ) dikkatini çekti. Gürültü önce Dünya'da, daha sonra da sırf bu iş için geliştirilmiş [[COBE]] uzay aracında ölçüldü. Gürültünün ifade ettiği sıcaklık Gamov'un öngörüsünden biraz daha azdır.
En son ölçümlere göre, sıcaklık '''2.725<sup>0</sup> K''' dir.(Celsius skalasında -270.425<sup>0</sup> C) Bu sıcaklığa [[kalıntı ışınım]] (''relic radiation'' ) veya [[mikrodalga fon ışıması]] (''cosmic microwave bacground radiation'') denildi. Buna göre, evren genişledikçe, sıcaklık ta düşmüştür. Zaman geçtikçe, evrenin sıcaklığı daha da düşecektir. Buna karşılık, şayet geriye gidilebilecek olursa, evren daha küçük, ama daha sıcak olacaktır.
▲Gerçi Penzias ve Wilson'un uzmanlık konuları kuramsal fizik değildi. Ama buluşları o kadar heyecen verici oldu ki, bu iki mühendise 1978 yılında [[Nobel]] fizik ödülü verildi
== Negatif enerji ==
Normal koşullarda evren genişlese bile, genişleme süratinin zaman içinde, gravitasyon sebebiyle, düşmesi gerekir. Mantıken,
== Ayrıca bakınız ==
*[[Fraunhofer çizgileri]]
*[[Hubble Sabiti]]
*[[Kozmik mikrodalga arkaplan ışıması]]
|