|
==Türkiye'de yaşayanlar Avar'lar (Tsez)==
Türkiyede dağınık olarak yaşamaktadırlar. Tam olarak bilinmesede en çok İç anadoluda Tsez (Avar) köyü vardır. Fakat bazı köyler kısmen boşalmıştır. Daha çok büyük şehirlerde yaşamaktadırlar. Sivas,Zara-Selimiye, Sivas,Zara-Osmaniye, Tokat-Dereağzı, Tokat-Ovacık köylerinde Avar(Tsez) yaşadığı bilinmektedir.Tsez Tsez
From Glottopedia Glottopedia Gönderen
Jump to: navigation , search Git ve: kullan, ara
Tsez Tsez
Autonym: Autonym: Цез мец Cez mec Цез мец CEZ mec
WALS name: Wals adı: ? ?
Ethnologue 15 name: Ethnologue 15 isim: Dido Dido
Spoken in: Spoken in: southern Dagestan (Russia) güney Dağıstan (Rusya)
WALS Location : Wals Yer: ? ?
Family: Aile: Nakh-Dagestanian Nakh-Dagestanian
Genus: Genus: Tsezic Tsezic
Official status Resmi durumu
Official language in: Resmi dili: -- --
ISO-Codes ISO-Kodları
ISO 639 -1: ISO 639 -1: ? ?
ISO 639 -2: ISO 639 -2: cau cau ? ?
ISO 639 -3: ISO 639 -3: ddo ddo
MPIExt -1: MPIExt -1: ? ?
Tsez (also known as Dido ; "цез" (cez) in Avar and Tsez; დიდო (dido) in Georgian ) is a Northeast Caucasian language with about 7000 speakers spoken by the Tsez, a muslimic people in the mountainous Tsunta district of southern and western Dagestan , Russia . Tsez (ayrıca Dido olarak bilinen "цез" (CEZ) Avar ve Tsez yılında; in Georgian დიდო (tuhaflık)) hakkında 7000 hoparlörler Tsez, ve güney ve dağlık bölge Tsunta bir muslimic kişi tarafından konuşulan bir Kuzeybatı Kafkas dilidir Batı Dağıstan, Rusya.
The name derives from the Tsez word for eagle . Adı kartal için Tsez kelime kimden derives.
Tsez is an oral language. Tsez sözlü dilidir. Avar and Russian are used as literary languages locally, even in schools. Avar ve Rusça edebiyat dili olarak yerel, okullar bile kullanılmaktadır. However, attempts have been made to develop a stable orthography for the Tsez language as well as its relatives, mainly for the purpose of recording traditional folklore; thus, a Cyrillic script based on that of Avar is used. Ancak, deneme yanı sıra yakınları ve Tsez dil için istikrarlı bir yazım geliştirme, geleneksel folklor kayıt amacıyla esas için yapılmıştır, yani bir Kiril komut dosyası Avar ve dayalı kullanılır. Knowledge of Avar is usually better among men than among women, and the younger people tend to be more fluent in Russian than in Tsez, which is probably due to the lack of education in and about the language. Avar bilmek genellikle kadınların daha erkekler arasında daha iyi ve genç insanlar daha in Russian Tsez olan belki de eğitim eksikliği ve kaynaklansa daha akıcı olabilir dil ile ilgili. The lexicon shows many traces of influences from Avar, Georgian, Arabic and Russian, mainly through loanwords and — in the case of Russian — even syntactically and stylistically. Bu sözlük loanwords esas ve Rusça söz - de - hatta syntactically ve stylistically üzerinden Avar, Gürcüce, Arapça ve Rusça gelen etkiler çok izlerini gösterir.
Tsez grammar was first analyzed by the Georgian linguist Davit Imnaishvili in 1963 . Tsez dilbilgisi ilk Gürcü dilbilimci Davit Imnaishvili tarafından 1963 yılında analiz oldu.
Contents İçindekiler [hide]
1 Dialects 1 Lehçeleri
2 Phonology 2 Sesbilim
2.1 Consonants 2,1 consonants
2.2 Vowels 2,2 Vowels
2.3 Phonotactics 2,3 Phonotactics
3 Morphology 3 Morfoloji
3.1 Nouns 3,1 isimler
3.1.1 Number 3.1.1 Numarası
3.1.2 Case 3.1.2 Kılıf
3.1.2.1 Syntactic case suffixes 3.1.2.1 sözdizimsel durumda sonekleri
3.1.2.2 Locative case suffixes 3.1.2.2 yer durumda sonekleri
3.1.3 Noun classes 3.1.3 Noun sınıflar
3.2 Pronouns 3,2 Zamirleri
3.2.1 Personal pronouns 3.2.1 Kişisel zamirler
3.2.2 Demonstrative pronouns 3.2.2 örnek zamirler
3.2.3 Interrogative pronouns 3.2.3 soru zamirler
3.3 Verbs 3,3 fiiller
3.3.1 Tense-aspect-mood 3.3.1 Tense-boy-duygudurum
3.3.2 Negation 3.3.2 tersi
3.3.3 Non-finite forms 3.3.3 Non-sonlu formları
3.3.4 Potential & causative 3.3.4 Potansiyel ve ettirgen
3.4 Particles 3,4 Particles
3.5 Word formation 3,5 Kelime oluşumu
3.5.1 Derivation 3.5.1 Derivasyon
3.5.1.1 Noun-forming suffixes 3.5.1.1 Noun-sonekleri kurma
3.5.1.2 Adjective-forming suffixes Sıfat-sonekleri 3.5.1.2 kurma
3.5.1.3 Verb-forming suffixes 3.5.1.3 Fiil-sonekleri kurma
3.5.2 Compounding & reduplication 3.5.2 compounding & misline
4 Syntax 4 Sözdizimi
4.1 Noun phrase 4,1 Noun ifade
4.2 Verb phrase 4,2 Verb ifade
4.2.1 Copulas 4.2.1 Copulas
4.2.2 Intransitive verbs 4.2.2 geçişsiz fiiller
4.2.3 Monotransitive verbs 4.2.3 Monotransitive fiiller
4.2.4 Ditransitive verbs 4.2.4 Ditransitive fiiller
4.2.5 Affective clauses 4.2.5 Affective maddeleri
4.2.6 Potential clauses 4.2.6 Potansiyel maddeleri
4.2.7 Causativization 4.2.7 Causativization
5 Numerals 5 rakamı
6 Sample of the Tsez language Bu Tsez dil 6 Örnek
6.1 Latin orthography 6,1 Latince imlâ
6.2 Translation 6,2 Çeviri
7 Notes 7 Notlar
8 Bibliography 8 Kaynakça
9 External links 9 Dış bağlantılar
Dialects Lehçeleri
Tsez can be divided into the following dialects, given with their Tsez names in parentheses: Tsez aşağıdaki lehçeleri olarak, parantez içinde kendi Tsez isimleri ile bölünmüş olabilir:
Asakh (Asaq) Asakh (Asaq)
Tsebari (Ceboru) Tsebari (Ceboru)
Mokok (Newo) Mokok (Newo)
Kidero (Kidiro) Kidero (Kidiro)
Sagada (Soƛʼo) Sagada (Soƛo)
The Asakh dialect is considered 'standard' by many and its subdialect Tsebari is the one used on this side. The Asakh lehçesi 'olarak standart' ve onun subdialect Tsebari bir bu tarafta kullanılır.
Bezhta , Hinukh , Hunzib and Khvarshi also used to be regarded as dialects of the Tsez language but are now commonly regarded as distinct languages of the same family. Bezhta, Hinukh, Hunzib ve Khvarshi de Tsez dili lehçeleri olarak değil, artık yaygın kullanılan aynı ailenin farklı dil olarak kabul edilmektedirler.
Phonology Sesbilim
Consonants Consonants
Bilabial Çiftdudaksıl Dental Diş Lateral Lateral Palatal Damak Velar Damaksıl Uvular Küçük dil ile ilgili Pharyngeal Faringeal Glottal Gırtlaksı
Stop Durdurmak p P
b b
pʼ P
pb pʼ PB P
п б пӀ п б пӀ
t T
d D
tʼ T
td tʼ p T
т д тӀ т д тӀ
k K
g G
kʼ K
kg kʼ K kg '
к г кӀ к г кӀ
qʼ S
qʼ S
къ къ
Fricative Frikatif s s
z Z
sz SZ
с з с з
s s
ł L
лъ лъ
ʃ ʃ
ʒ ʒ
š ž Š Z
ш ж ш ж
x x
ɣ ɣ
x ɣ x ɣ
х гъ х гъ
ħ h
ʕ ʕ
ħ ʕ H ʕ
хӀ гӀ хӀ гӀ
h H
h H
гь гь
Affricate Yarı kapantılı ünsüz ʦ ʦ
ʦʼ ʦ
c cʼ C
ц цӀ ц цӀ
tɬ͡ tɬ͡
tɬ͡ʼ tɬ͡
ƛ ƛʼ ƛ ƛ
лӀ кь лӀ кь
ʧ ʧ
ʧʼ ʧ
č čʼ C
ч чӀ ч чӀ
qχ͡ qχ͡
q S
хъ хъ
Nasal Burun m M
m M
м м
n n
n n
н н
Liquid Sıvı r R
r R
р р
l L
l L
л л
Semivowel Semivowel w W
w W
в в
j J
y y
й й
Tsez shows an inventory of 33 consonants plus 3 pharyngealized uvular consonants. Tsez 33 consonants artı 3 pharyngealized küçük dil ile ilgili consonants ve bir envanterini gösterir.
The glottal stop (ʔ) is not phonemic but occurs automatically before non-pharyngealized vowels in word-initial position. Bu gırtlaksı durdurmak (ʔ) phonemic değil, otomatik olarak sigara önce oluşur kelime olarak pharyngealized vowels-ilk konum.
Consonant clusters are often broken up by inserting the epenthetic vowel e . Ünsüz kümeleri genellikle epenthetic ünlü E ekleyerek kadar kırık. After y , the inserted vowel is i . Y sonra, takılan ünlü i.
Word-initial consonants can be pharyngealized and are marked as such in the proposed orthography by a small ˁ Sözcük ilk consonants ve pharyngealized olabilir gibi önerilen yazım küçük bir ˁ tarafından işaretlenir
following the consonant; in the Cyrillic spelling a palochka is used after the vowel that follows the consonant. bu ünsüz aşağıdaki; Kiril ve ünsüz aşağıda olan ünlü sonra kullanılan bir palochka yazım olarak.
A syllable-final pharyngealization of the consonant is transcribed in Cyrillic with Cʼ (where C stands for a consonant) and with VCˁ in the Latin transcription (the V stands for a vowel). Bir hece ve ünsüz Kiril C ile transcribed ise son pharyngealization (burada C duran bir harf) ve (V Sesli simgeler Latin transkripsiyonu VC ˁ ile). Some dictionaries write this as VӀC though, which makes the sequence CVӀC ambiguous (see below). Bazı sözlükler VӀC gibi, bir dizi CVӀC belirsiz kılan (aşağıya bakınız) Bu yazın.
A syllable-initial pharyngealization of the consonant is transcribed in Cyrillic with CVӀ (the palochka follows the vowel, since the pharyngealization actually affects it more than the preceding consonant) and with CˁV in the Latin transcription. Çünkü pharyngealization aslında fazla bu etkiler bir hece ve ünsüz Kiril olarak CVӀ ile transcribed ise ilk pharyngealization (the palochka, bu ünlü izleyen ünsüz) önceki ve C ˁ V Latin transkripsiyonu olarak.
The pharyngealization itself is reported to be epiglottal , as opposed to other languages. Bu pharyngealization kendisi epiglottal için, diğer dillere karşı rapor edilmektedir.
Labialized consonants are written as Cв in the Cyrillic and as Cʷ in the Latin transcription, respectively. Labialized consonants Kiril olarak Cв olarak yazılır C ʷ Latin transkripsiyonu, respectively olarak. Any consonant besides p , pʼ , b , m , w , n , l , y and ʕ can be labialized. Herhangi bir başka harf p, p, b, m, w, n, l, y, ʕ labialized olabilir.
Vowels Vowels
Front Açık Central Orta Back Arka
High Yüksek ɪ ɪ
i ben
и и
ʊ ʊ
u U
у у
Mid Orta ɛ ɛ
e E
е/э е / э
ɔ ɔ
o O
о о
Low Alçak a bir
( aː (Bir ː
) )
a (ā) bir (A)
а (ā) а (a)
The vowel ā only occurs in the Tsebari dialect. En ünlü ā sadece Tsebari lehçesi oluşur.
A vowel is dropped before another vowel, so there are never two consecutive vowels. Bir ünlü bir ünlü öncesine düşüş olduğunu bu nedenle hiçbir zaman iki vowels vardır. However, a final -u labializes the preceding consonant, if followed by a vowel. Bir ünlü izledi Ancak, son-u, bir önceki ünsüz labializes.
In other dialects, the long central vowel is written as ӓ (in Cyrillic) and ä (in Latin). Diğer lehçeleri olarak, uzun orta ünlü ӓ olarak Kiril () ve Latin () ile yazılmıştır.
Word-initial e is spelled э in Cyrillic. Sözcük ilk E Kiril olarak э yazıldığından.
In the proposed Cyrillic orthography, ya , yo , yu can also be written as я , ё , ю . Önerilen Kiril imlâ olarak, ya, sen, Yu da я, ё, ю olarak yazılabilir.
In the Asakh dialect, lengthened vowels are automatically neutralized to ā . Bu Asakh lehçesi olarak, lengthened vowels otomatik olarak bir neutralized vardır. Other dialects (eg Mokok) also have a low front vowel , usually transcribed as ä , some also have a long mid back rounded vowel , transcribed as ō . Diğer lehçelerde (Mokok gibi) da düşük bir ön ünlü, genellikle olarak transcribed varsa, biraz da, O kadar transcribed uzun ortasında arka yuvarlak ünlü var.
Phonotactics Phonotactics
The syllable structure is generally CV(C) . Bu hece yapısı genellikle CV (C) olduğunu. There are no vowel clusters. There is no ünlü kümeleri vardır. It is an agglutinative language with a complex morphology. Bu karmaşık morfolojisi bir bitişimli dilidir. Suffixes are either C , V , CV , VC or C+CV (where the first consonant belongs to the preceding syllable), depending on the structure of the stem. Vardır ya C, V, CV, VC ve C + CV (ilk ahenkli bir önceki hece ait sonekleri), kökünü ve yapısına bağlı olarak. An example is the superessive suffix -ƛʼ(o) , which attached to the word besuro (fish) forms besuro-ƛʼ (on the fish) and together with is (bull) forms is-ƛʼo in order to maintain the syllable restriction. Bir örnek superessive soneki-ƛ (o), bu sözcüğü besuro (balık) formları besuro-ƛ balık () tarihinde ve birlikte (boğa) formları ise bağlı is-ƛo için bir hece kısıtlama korumaktır.
Morphology Morfoloji
Nouns Isim
Nouns are inflected for number and case , and have noun classes assigned to them. Isim numarası ve durumda, inflected olan ve isim sınıfları onları atanabilir.
Number Sayı
Nouns can either be singular or plural. Isim ya tekil ya da çoğul. The plural is formed by adding -bi to the stem in the absolutive case : besuro (fish [sg.]) → besuro-bi (fish [pl.]). Çoğul ekleyerek iki ve absolutive halinde, kök için: (balık [SG besuro oluşturduğu bir.]) → besuro-iki (balık [pl.]). For all other cases, the suffix is -za ; thus, "of the fish [pl.]" becomes besuro-za-s . Tüm diğer durumlarda için, soneki ise-tr, yani "Balığın [pl.]" Besuro olur-tr-lar.
Case Olay
There are 8 syntactical and a much larger number of locative cases, which distinguish 3 categories: location, orientation and direction. Orada 8 ve 3 kategoriler: konumu, yönlendirme ve yönünü ayırt yer durumlarda, çok daha büyük bir sayı sözdizimsel vardır. Thus, counting the locative and non-locative cases together, they sum up to 64. Böylece, birlikte, onlar toplamak 64 için yer ve olmayan yer durumlarda sayımı. However, this is only an approximation, as the exact number of cases in the Tsez language is not fixed. Ancak, bu sadece bir tahmin, bir Tsez dilde davaların kesin olarak sabit değildir.
Tsez is an ergative-absolutive language which means that it makes no distinction between the subject of an intransitive sentence and the object of a transitive one — both are marked with the ergative suffix -ā . Tsez olan yanı, geçişsiz cümle bir konu ve bir geçişli bir nesne arasında ayırım yapar - gerek ergative soneki bir işaretlenir, bir ergative-absolutive dilidir. The absolutive case remains unmarked. Bu durumda absolutive işaretlenmemiş kalır.
According to Ramazan Rajabov , the oblique stem of only 42% of the nouns is different from the absolutive stem. Ramazan Rajabov, bu isimler ve yalnızca% 42 ve yoldan çıkmış kök göre absolutive kök farklıdır. Some nouns change their internal structure (eg, a vowel), while others add one of about 20 so-called "thematic suffixes" to their end, to which the other case suffixes are attached. Diğerleri kadar bir 20 ekleyin bazı isimler, (örneğin, bir sesli harf) kendi iç yapısını değiştirmek adı "tematik sonekleri" bitiş için, bu diğer durumda sonekleri ilişkilendirilmektedir. The word for "language" or "tongue", for instance, is mec but its oblique stem is mecr- , hence the plural is mecrebi , the ergative mecrā and so on. "Dil" veya "dil" için sözcük, örneğin, ancak eğik kök mecr olduğunu mec olduğunu, bu nedenle çoğul üzerinde mecrebi, bu ergative mecrā ve so. Rajabov says that the choice of the correct thematic suffix is sometimes difficult even for native speakers. Rajabov doğru tematik soneki bir seçim bazen yerli hoparlörler için zor olduğunu söyledi. It is likely that their origin lies in an application of two different plural forms, in a similar way as in English the word "children" actually has two archaic plural endings: -(e)r and -en . Bu onların kökenli iki farklı çoğul formlar bir uygulamada, benzer şekilde "çocuk" kelimesinin İngilizce olarak aslında iki eski çoğul sonları vardır: yalanlar - (e) R ve-en büyük olasılıktır. In Tsez it is sometimes even possible to use both the archaic and the regular and more productive -bi plural for a word.<ref> Tsez morphonology by Ramazan Rajabov, retrieved June 22, 2006</ref> Tsez bu bazen kullanmak için de bir kelime için daha verimli ve düzenli-iki çoğul antik mümkün. Bir <ref> Ramazan Rajabov tarafından Tsez morphonology, Haziran 22, 2006 </ Ref alınır>
Syntactic case suffixes Sözdizimsel durumda sonekleri
singular tekil plural çoğul
Absolutive Absolutive -∅ - ∅ -bi -İki
Ergative Ergative -ā -a -z-ā -z-a
Genitive 1 -In hali 1 -(e)s - (e) s -za-s -tr-s
Genitive 2 -In hali 2 -(e)z - (e) Z -za-z -tr-z
Dative Datif -(e)r - (E) R -za-r -tr-r
Instrumental Enstrümental -(e)d - (e) d -za-d -tr-d
Equative 1 Equative 1 -ce -CE -za-ce -tr-CE
Equative 2 Equative 2 -qʼāy -qāy -za-qʼāy -tr-qāy
Of the two genitive cases, the first is used as attribute to an absolutive head noun and the second to an oblique one. Iki-in hali durumda ki, önce bir absolutive başkanı isim için özellik ve bir eğik bir ikinci olarak kullanılır. That means, that the Genitive 1 is used for phrases like žekʼu-s is (the man's bull), and the Genitive 2 is used for žekʼu-z is-er (for the man's bull). Yani, bu-in hali 1 žeku gibi ifadeler için kullanılır-s (man's boğa), ve-in hali 2 žeku için kullanılır-z demektir is be man's boğa (için).
The Equative 1 is used to make comparisons, like besuro-ce (like a fish) and can also be attached to other cases. Bu Equative 1, besuro gibi karşılaştırma yapmak için bir balık (gibi) CE ve diğer durumlarda bağlı olabilir kullanılır.
Rajabov suggests 3 more syntactical cases, namely possessive 1 ( -łay ), possessive 2 ( -xu ) and abessive ( -tay ). Rajabov 3 daha sözdizimsel durumlarda, yani 1 hükmetme göstermektedir (-Lay), 2 hükmetme (-Xu) ve abessive (-TAY). However, their status is debatable, as they seem to show both inflectional as well as derivational tendencies.<ref> Tsez morphonology by Ramazan Rajabov, retrieved June 22, 2006</ref> Ancak, onların durumunu tartışmalı olduğu gibi, her ikisi de inflectional gibi derivational eğilim göstermek gibi. <ref> Ramazan Rajabov tarafından Tsez morphonology, Haziran 22, 2006 </ Ref alınır>
Locative case suffixes Ismin-de hali sonekleri
Essive Essive Lative Lative Ablative Ablative Allative Allative meaning anlam
In— In - -ā -a
-āz -Az -ā-r -a-r
-āz-ar -Az-ar -āy -Ay
-āz-ay -az-ay -āɣor -āɣor
-āz-a -Az bir = in (a hollow object) = (Içi boş bir nesne olarak)
Cont— Cont - -ł -L
-ł-āz -L-az -ł-er -L-ER
-ł-āz-ar -L-az-ar -ł-āy -l-ay
-ł-āz-ay -L-az-ay -ł-xor -L-XOR
-ł-āz-a -L-az bir = in (a mass), among (Toplu) =, arasında
Super— Süper - -ƛʼ(o) -ƛ (o)
-ƛʼ-āz -ƛ-az -ƛʼo-r -ƛo-r
-ƛʼ-āz-ar -ƛ-az-ar -ƛʼ-āy -ƛ-Ay
-ƛʼ-āz-ay -ƛ-az-ay -ƛʼ-āɣor, -ƛʼ-ār -ƛ-āɣor, ƛ-ar
-ƛʼ-āz-a -ƛ-az bir = on (horizontal) = On (yatay)
Sub— Alt -ƛ -ƛ
-ƛ-āz -ƛ-az -ƛ-er -ƛ-ER
-ƛ-āz-ar -ƛ-az-ar -ƛ-āy -ƛ-Ay
-ƛ-āz-ay -ƛ-az-ay -ƛ-xor -ƛ-XOR
-ƛ-āz-a -ƛ-az bir = under = Altında
Ad— Reklam - -x(o) -x (o)
-x-āz -x-az -xo-r -XO-r
-x-āz-ar -x-az-ar -x-āy -x-Ay
-x-āz-ay -x-az-ay -x-āɣor, -x-ā-r -x-āɣor,-x-a-r
-x-āz-a -x-az bir = at = At
Apud— Apud - -de -de
-d-āz -d-az -de-r -de-r
-d-āz-ar -d-az-ar -d-āy -d-Ay
-d-āz-ay -d-az-ay -d-āɣor, -d-ā-r -d-āɣor,-d-a-r
-d-āz-a -d-az bir = near = Yakın
Poss— Poss - -q(o) -q (o)
-q-āz -q-az -qo-r -qo-r
-q-āz-ar -q-az-ar -q-āy -q-Ay
-q-āz-ay -q-az-ay -q-āɣor, -q-ā-r -q-āɣor,-q-a-r
-q-āz-a -q-az bir = on (vertical) = On (düşey)
meaning anlam = at (position) (Pozisyon) = at = to (destination) (Hedef) = için = from (origin) (Kaynak) = gelen = towards (direction) = (Yön) doğru
Of the forms, the upper one shows the non-distal (ie, close), the lower one the distal (ie, far) form of the suffix. Formların, üst bir), alt bir Distal (yani çok) ve soneki biçimi olmayan Distal (yakın yani gösterir. In the non-distal there are sometimes two equal forms for the allative case. Olmayan In-Distal var bazen allative durumda iki eşit şekilleri. The epenthetic vowel o in parentheses is used after noun stems ending in a consonant; thus, "next to the bull" is is-xo , while "next to the fish" is besuro-x . Parantez içindeki epenthetic ünlü O isim sonra bir harf ile biten kaynaklanıyor kullanılan, yani "The Bull yanındaki" is-XO, "balık" yanındaki süre besuro is x.
Noun classes Noun sınıflar
Tsez distinguishes 4 noun classes in the singular and 2 in the plural. Tsez 4 isim sınıflara ayıran bu tekil ve 2. çoğul olarak. They are prefixes that are attached to verbs, adjectives, adverbs, several postpositions like -oƛƛʼo ("between") or -iłe ("like") and the emphatic particle -uy to show agreement with the noun. Onlar bu fiiller, sıfat, zarflar gibi birkaç postpositions için ( "") veya arasında ( "gibi") ve katı parçacık ile oƛƛo ilişkilendirilmektedir öneklerini vardır-UY bir isim ile anlaşma gösterir. Agreement is only possible on vowel-initial words, but there are also a few words beginning with a vowel that do not take these prefixes. Anlaşma sadece ünlü mümkündür-ilk kelimeler, ama aynı zamanda bu öneklerini almaz bir ünlü ile birkaç kelime başlıyoruz.
Class Sınıf Singular Tekil Plural Çoğul Attribution Özelliği
I Ben ∅- ∅ -- b- b - for male persons only Erkek kişiler için sadece
II II y- y - r- r - for female persons and inanimate objects (eg "book") kadın kişi ve cansız nesneler için ( "") kitap gibi
III III b- b - for animals and inanimate objects (eg "sun") hayvanlar ve cansız nesneler için ( "") Pazar örneğin
IV IV r- r - for inanimate objects only (eg "water") cansız nesneler için sadece ( "su") gibi
As inanimate objects cover the classes II, III and IV, it's not overt into which class an inanimate object belongs. Gibi cansız nesnelere II, III ve IV sınıf kapağı, bu hangi sınıf bir cansız nesne ait açık değil. However, there are certain tendencies based on the semantic field of the nouns. Ancak, bazı eğilimleri olan isim ve anlamsal alanına dayanmaktadır. Nouns that are able to move (like sun, moon, star, lightning, car, train) usually belong to class III, while products that traditionally have to do with the work of women (like clothes or berries and also milk) often belong to class II. Süre ürünleri geleneksel kadın (gibi çalışmaları ile giysi veya çilek ve süt) genellikle ait yapmalıyız isimler bu güneş, ay, yıldız, yıldırım, araba, tren () gibi genelde sınıfa III ait taşımak için, mümkün olan sınıf II. Clothes made from leather are — as the word for leather itself — usually assigned to class III, due to their relation to animals. Giyim Deri from yapılmış - deri kendisi için kelime olarak - genellikle sınıfına III hayvanlar için ilişki nedeniyle atanmış. Class IV originally included abstract words, collective and mass nouns, such as water, salt, sky or wind. Sınıf IV başlangıçta su, tuz, gökyüzü ve rüzgar gibi soyut bir deyişle, toplu ve kitle isimler dahil. Materials also often seem to trigger noun classes: "chair" and "wood" are both class IV nouns. Malzeme da genellikle isim sınıfları tetiklemeye gibi: "sandalye" ve "Ağaç" iki sınıf IV isimler vardır. Also shape seems to have an influence (flat things are associated with class II, round things with class III and long things with class IV). Ayrıca şekli etkili olacaktır (düz şeyler sınıf II, sınıf ile yuvarlak şeyler ilişkili gibi görünüyor III ve IV sınıf ile uzun şeyler). In the same manner, proper names are assigned the classes of the nouns they denote. Aynı şekilde, özel isimleri de göstermek için isim ve sınıfları atanır. Thus, Patʼi ("Fatima") is assigned class II, because it's a female name, and Asaq (a Tsez village) belongs to class III, because "village" ( ˁaƛʼ ) is also in this group. Çünkü o bir kadın adı Böylece Pati ( "Fatma"), Sınıf II atanır ve Asaq (bir Tsez köy) sınıfı için bu grup çünkü "köy" (ˁ aƛ) de III, aittir. Likewise, new loan words are assigned the noun class of a semantically similar existing Tsez word. Aynı şekilde, yeni kredi deyişle bir semantically benzer mevcut Tsez kelimeyi büyük isim sınıf atanır. It may be worth noting that experiments have shown that Tsez speakers do not assign any noun classes to new words for objects they do not know or where they do not know what they look like.<ref> The class category in Tsez: underlying principles by Ramazan Rajabov, retrieved June 23, 2006</ref> Bu dikkat çeken bu deney o Tsez hoparlör yada bilmiyorum nerede onlar neye benzediğini bilmiyorum nesneler için yeni sözcükler için herhangi bir isim sınıfları atamak yok göstermiştir değerinde olabilir. <ref> Tsez yılında Sınıf kategori: temel ilkeleri ile Ramazan Rajabov, Haziran 23, 2006 </ Ref alınır>
Certain derivational endings also require a specific noun class, see the section about derivation below. Bazı derivational sonları da aşağıdaki türetme hakkında bölümüne bakın belirli bir isim sınıf gerektirir.
Verbs and adverbs always agree with the absolutive argument of the phrase, regardless of the clause's transitivity. Fiiller ve zarflar her zaman ifade ve absolutive argümanı ile, ne olursa olsun fıkra's transitivity ve kabul ediyorum.
If more than one absolutive argument is linked by the conjunction -n(o) ("and") and one of them is of the first noun class, then class I plural triggers the agreement for the clause; otherwise, it is class II/III/IV plural. Birden fazla absolutive parametre ile birlikte bağlı olduğu (o) n ( "ve") ve bunlardan biri ilk isim sınıfının, daha sonra sınıf Ben çoğul bir fıkra için anlaşma tetikler olduğunu, aksi halde bu sınıf II / III / IV çoğul. Compare: Karşılaştır:
kid-no çocuk-hayır uži-n uzi-n b -ay-si b-ay-eğer
girl[II] :ABS- and kız [II]: ABS-ve boy[I] :ABS- and çocuk [I]: ABS-ve I PL - come -PSTWIT I - gel PL-PSTWIT
"A girl and a boy arrived." "Bir kız ve bir oğlan geldi."
and ve
kid-no çocuk-hayır meši-n meši-n r -ay-si r-ay-eğer
girl[II] :ABS- and kız [II]: ABS-ve calf[III] :ABS- and dana [III]: ABS-ve II PL - come -PSTWIT II PL - gel-PSTWIT
"A girl and a calf arrived." "Bir kız ve bir buzağı geldi."
Pronouns Zamirler
Personal pronouns Kişisel zamirler
Personal pronouns exist in Tsez only for the first and second person; for the third person the demonstratives že (singular) and žedi (plural) are used. Kişisel zamirler Tsez yılında birinci ve ikinci kişi için mevcut; için üçüncü kişi demonstratives že () ve žedi (çoğul) kullanılır tekil. As the singular personal pronouns have the same form in absolutive and ergative, a sentence like Di mi okʼsi is ambiguous, because it can both mean "I hit you" and "You hit me", due to the rather free word order. Gibi tekil kişisel zamirler olarak absolutive ve ergative, Di gibi bir cümle mil oksi belirsiz olduğunu, çünkü bu iki anlamına gelebilir "ben" ve bulunanlar "Siz" bana aynı formu, yerine ücretsiz kelime sırası nedeniyle var. However, they have a different form for the oblique cases and an irregular form in the genitive 1 case, same as the plural pronouns. Ancak çoğul zamirler olarak eğik durumda için farklı bir formu ve-in hali 1 durumda düzensiz bir formu, aynı var. The singular pronouns also have the same forms for all four noun classes, while the plurals make this distinction, as shown in the chart below. Ise çoğullar, aşağıdaki grafik gösterilen bu ayırım yaptığınız tekil zamirler de dört isim sınıflar için aynı formları vardır.
class I class I class II-IV Sınıf II-IV
1st person singular 1. kişi tekil abs. Abs. & erg. Ve enerji. di on
oblique eğik dā- da -
genitive 1 -in hali 1 dey dayı
2nd person singular 2. kişi tekil abs. Abs. & erg Ve enerji mi mil
oblique eğik debe- 1 debe-1
dow- 2 Dow-2
genitive 1 -in hali 1 debi Debi
1st person plural 1. çoğul kişi absolutive absolutive eli Eli ela Ela
oblique eğik elu- elu - ela- Ela -
special gen. özel gen. 1 3 1 3 eli Eli
special gen. özel gen. 2 3 2 3 eliz Eliz
2nd person plural 2. kişi çoğul absolutive absolutive meži meži meža meža
oblique eğik mežu- mežu - meža- meža -
special gen. özel gen. 1 3 1 3 meži meži
special gen. özel gen. 2 3 2 3 mežiz mežiz
This form is used before a syllable-final consonant, such as the suffix -r . Bu form bir hece önce kullanılır, bu soneki gibi ahenkli son-r.
This form is used before a syllable-initial consonant, such as the suffix -de . Bu form bir hece önce kullanılır, bu soneki gibi ahenkli ilk de.
The special forms of the two genitives is used when the possessor is a close group, typically a family, thus eli eniy is used for "our mother" instead of elus eniy . İki genitives ve özel formları da hakim olan yakın bir grup, tipik bir aile kullanılır böylece Eli eniy "bizim anne" yerine elus eniy için kullanılır. The plural demonstrative žedi ("they") also shows this feature, being žedi in the close group genitive 1 and žediz in the close group genitive 2. Çoğul zamiri žedi ( "onlar") de, yakın grubunda in hali 1 ve žediz yakın grubundaki 2-in hali olmak žedi bu özelliği gösterir. For ordinary possessors these forms would be žedus and žeduz , respectively. Sıradan possessors için bu formlar žedus ve žeduz sırasıyla olacak.
There is also a reflexive personal pronoun, meaning "self" or "oneself", which is žo and ne- in its oblique form, respectively. There is also a dönüşlü kişisel adıl, "öz" ya da anlamı "kendini", which zo ve Ne ise kendi eğik formu, respectively.
Demonstrative pronouns Zamiri zamirler
Demonstrative pronouns are suffixes that are attached to the corresponding noun. Zamiri zamirler, bunlara karşılık gelen isim eklenmiştir sonekleri vardır. They inflect for noun classes, number and case and make a two-way distinction into proximal (close, English: "this/these") and distal (far, English: "that/those"), the latter of which are also used as third person pronouns. Bu isim sınıfları, sayı ve durum çekmek ve proksimal (yakın, İngilizce olarak iki yönlü bir ayırım yapmak: "Bu / bu") ve Distal (uzak, İngilizce: "o / o"), ikinci olarak da kullanılır üçüncü kişi zamirler gibi.
The oblique forms are used attributively and also as a base to which other (oblique) case suffixes can be attached. Bu eğri formları attributively ve de diğer (eğik) durumda sonekleri eklenebilir bir üs olarak kullanılıyor.
Singular Tekil Plural Çoğul
Class I Sınıf I Class II-IV Sınıf II-IV Class I Sınıf I Class II-IV Sınıf II-IV
Proximal Proksimal Absolutive Absolutive -da -da -du -du -ziri -ziri
Oblique Eğik -si -Si -ła-, -ł 1 -la-,-L 1 -zi -Zi -za -tr
Distal Distal Absolutive Absolutive že že žedi žedi
Oblique Eğik nesi nesi neło, neł 1 neło, nel 1 žedu žedu žeda žeda
The -ł forms are used optionally after vowels at the end of words. -L form opsiyonel kelime sonunda vowels sonra kullanılır.
Interrogative pronouns Zamiri zamirler
Interrogative pronouns make a distinction between human ("who?") and non-human ("what?") only in the oblique forms, but not in the absolutive. Zamiri zamirler insan ( "Kim Kimdir?") Ve olmayan arasında bir ayırım yapmadan, oblique formları ( "ne?") Sadece, ama değil bir absolutive insan. The non-human interrogative pronouns require the class IV affix when triggering agreement. Olmayan insan zamiri zamirler sınıf IV takmak zaman anlaşma tetiklemesini gerektirir.
Human İnsan Non-human Olmayan insan
Absolutive Absolutive šebi šebi
Oblique Eğik łā LA łina Lina
Ergative Ergative łu lu łinā Lina
Other interrogative pronouns include: Diğer soru zamirler şunlardır:
dice ("how much?") zar ( "ne kadar?")
didiyu ("which?") didiyu ( "Hangi?")
didur ("how?") didur ( "nasıl?")
łina-s ("why?"), this seems to be the genitive 1 form of non-human oblique interrogative pronoun Lina-lar ( "neden?"), bu yaygın eğitim in hali 1 formu insan eğik soru zamiri gibi görünüyor
nā ("where?"), its oblique form seems to be na- na ( "nereye?"), ve eğik formu na gibi görünüyor -
neti ("when?") neti ( "Ne zaman?")
šidā ("why?") sida ( "neden?")
šomo ("how many?") šomo ( "kaç?")
Verbs Fiiller
Tsez has a rich verbal morphology with many categories. Tsez çok sınıflandırması ile zengin bir sözlü morfolojisi vardır. Despite the great variety in conjugation , the only truly irregular verb is "to be" with some forms being yoł (present), ānu (present negative), zow- (past), etc. There are 4 morphological groups, according to the final letter of the stem: The first group ends in a consonant, the second in i , the third in -u and the fourth group contains the verbs with the variable ending -d (before a vowel) / -y (elsewhere). Birleşme en çok çeşitli olmasına rağmen, sadece gerçekten düzensiz fiil "" bazı formları yol (mevcut olan olmak üzere), ānu (negatif mevcut), ZOW (son) gibi 4 tane morfolojik grupları için son göre kökünü mektubu: İlk grup ünsüz, i, bir üçüncü-u ve dördüncü grup ikinci değişkeni biten-d ile fiilleri içeren biter (Sesli önce) / (diğer) y.
Tense-aspect-mood Gergin-boy-duygudurum
There are five tense - aspect forms in the indicative mood , shown in the following table with examples for verbs with vocalic and consonantal stem endings. Burada beş gergin - ve endikatif havasında boy formları, sesli harfi ve ünlü harfler içeren kök bitimlerini fiiller için örnekler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Form Formu Suffix Sonek With -iš- ("to eat") Ile-is-( "") yemek With -esu- ("to find") Ile ESU-( "") bulmak için
past unwitnessed Geçmişte unwitnessed -n(o) -(o) n -iš-no "ate" -is-hayır "" yedik -esu-n "found" -ESU-n "" bulundu
past witnessed son sahne -s(i) -s (i) -iš-si "ate" -is-si "" yedik -esu-s "found" -ESU-s "bulunamadı"
present şimdi -x(o) -x (o) -iš-xo "eat" -is-XO "" yemek -esu-x "find" -ESU-x "" bulunamıyor
future definite kesin gelecek -an bir -iš-an "will eat" -is-an "" yerler -esʷ-an "will find" -es ʷ bir "" bulacaksınız
future indefinite geleceği belirsiz substitution of the vowel in bu ünlü bir ikamesi olarak
the stem before the last önce kök son
consonant to ā ahenkli bir -āš "will eat" -AS "" yerler -āsu "will find" -Asu "" bulacaksınız
In interrogative sentences (English "wh-questions"), the past witnessed suffix is -ā instead of -s(i) . Soru cümle olarak (İngilizce "WH-sorular"), geçmişte tanık soneki-a yerine-s (i).
In yes-no questions, the finite verb receives the additional ending -ā , except for the past witnessed form, which receives the ending -iyā (after consonants) or -yā (after vowels). Evet-hayır sorular için sonlu fiil ek biten bir olan aldığı son tanık formu dışında aldığı son-iyā consonants () veya vowels-ya () sonra.
Of the two different future tenses, the definite one bears the connotation of being wanted by the speaker ("I want and I will...") and is often used with the first person, while the indefinite one (simply "I will...") tends to be used with second and third. İki farklı gelecek Tenses ki, kesin bir hoparlör tarafından aranmakta olmasıyla bir çağrışım taşır ( "Ben istiyorum ve ben ...") ve genellikle ilk kişi ile birlikte kullanıldığında, ise belirsiz bir (sadece" Tamam. .. ") eğilimi ile kullanılmak üzere ikinci ve üçüncü.
Other moods are formed as follows: Diğer mood olarak oluşturulan şunlardır:
The imperative has no suffix for intransitive verbs (eg -ikʼi! "go!") and the suffix -o for transitive verbs (eg -tʼetʼr-o! "read!"); the verb is usually put in the first position in the phrase then. Bu şart (örneğin İki geçişsiz fiiller için soneki vardır! "Git!") Ve geçişli fiiller için soneki-o (örneğin tetr-o! "Oku!"); Bir fiil, genellikle, ilk konumda yerleştirilir ifade sonra.
The optative adds a -ƛ to the imperative form, eg tʼetʼr-o-ƛ! ("let him read!"). Bu istek belirten bir ekler-ƛ için şart kurmak tetr mesela o-ƛ! ( "Onu okumak olsun!").
There is also a great variety of analytical forms for verbs: Ayrıca fiiller için analitik formların büyük bir variety:
emphatic future = infinitive + "to be" (present tense); eg -ikʼ-a yoł ("shall go") vurgulu gelecekte = eylemlik + "" (şimdiki zaman); örneğin IK bir yol ( "") devam eder için
continuous aspect = imperfect gerund + "to be" (in its appropriate tense-aspect form); eg -ikʼi-x zow-si ("was going") sürekli boy = kusurlu ulaç + "to be" ile ilgili gergin-boy formu (olarak); örneğin İki-x ZOW-si ( "") gidiyordu
perfective aspect = perfect gerund + "to be"; eg -ikʼi-n zow-si ("had gone") tamamlanma boy = mükemmel ulaç + "to be"; örneğin İki-n ZOW-si ( "") gitmişti
perfect tense = resultative participle + "to be"; eg -ikʼ-āsi zow-si ("had gone") mükemmel gergin = resultative ortaç "" olmak için; örneğin IK-Asi ZOW-si ( "") gitmişti
intentive = present participle + "to be"; eg -ikʼi-xo-si zow-si ("intended to go") intentive = mevcut ortaç + "" olmak için; örneğin İki-XO-eğer ZOW-si ( "gitmek") ilgili
resultative = imperfective/perfective gerund + resultative participle of -iči- ("be located") + "to be"; eg ikʼi-n -ič-ā-si zow-si ("was gone") or ikʼi-x -ič-ā-si zow-si ("was in the state of being on his way hence") resultative = imperfective / tamamlanma ulaç + ve resultative ortaç-içi ( "") yer + "to be"; örneğin İki-n-IC-A-eğer ZOW-si ( "") gitmişti veya İki-x-ic -a-eğer ZOW-si ( "yolda dolayısıyla olma haliyle") olduğunu
Negation Zıddı
The basic negation suffix in the indicative is -čʼ V with V being a vowel that can be different, depending on the tense/aspect/mood of the verb; it is inserted after the verb stem. Gösterge olarak temel eksiklik soneki is č V V farklı olabilir ünlü, olan gergin üzerinde / boy / bu fiil ve duygudurum; bu fiil kök sonra takılı olduğuna bağlı. With the example verb -ikʼi- ("to go"), the following forms are possible: Örnek fiil ile İki-( ""), aşağıdaki biçimlerde olabilir: gitmek
Form Formu Negation Suffix Zıddı Sonek With -ikʼi- ("to go") Ile İki-( "") gitmek için
past unwitnessed negative Geçmişte unwitnessed negatif -čʼey- -čey - -ikʼi-čʼey "didn't go" -İki-čey "" gitmedim;
past witnessed negative Geçmişte tanık negatif -čʼu- -cu - -ikʼi-čʼu-s or -ikʼi-čʼu "didn't go" -İki-cu-lar veya-İki-cu "" gitmedim;
present negative negatif mevcut -ānu- (present negative of "to be") -ānu-(negatif "to be" present) -ikʼi-x-ānu "doesn't go" -İki-x-ānu "" git değil
future definite negative geleceği kesin negatif -čʼi- -ci - -ikʼ-ā-čʼi-n "won't go" -IK-a-ci-n "" geçmeyeceği
future indefinite negative geleceği belirsiz negatif -čʼi- -ci - -ākʼi-čʼi "won't go" -Aki-ci "" geçmeyeceği
The prohibitive (ie, the negative imperative) is expressed by adding the suffix -no to the future indefinite form of the verb, eg -āš-no! ("don't eat!"). Bu buyuh (yani, negatif şart) ve soneki ekleyerek bu fiil ve geleceği belirsiz formu no, örneğin AS-hayır! ( "Yemek yok!") Olarak ifade edilir.
The negative optative form simply adds a -ƛ to that: āš-no-ƛ ("let him not eat!"). Negatif istek kipi formu sadece bir ekler-ƛ olduğu için as-no-ƛ ( "onu yemem izin verme!").
Non-finite forms Olmayan sonlu formları
Participles behave like adjectives and only vary according to the class agreement, which gets attached to them as prefixes. Participles sıfat gibi davranmaya ve sadece kendilerine öneklerini eklenen çeken sınıf anlaşması göre değişir. There are several different kinds of participles in the Tsez language: Bu Tsez dilde participles birkaç farklı tür vardır:
Form Formu Suffix Sonek With -iš- ("to eat") Ile-is-( "") yemek
past participle Geçmişte ortaç -ru (stem vowel → ā ) 1 -ru (kök ünlü → A) 1 -āš-ru "having eaten" -AS-RU "" yemiş olan
past negative participle Geçmişte negatif ortaç -čʼi-ru (stem vowel → ā ) 1 -ci-ru (kök ünlü → A) 1 -āš-čʼi-ru "not having eaten" -AS-ci-RU "" yemiş sahip değil
resultative participle resultative ortaç -ā-si -a-Si -iš-ā-si "in the state of having eaten" -is-a-si "bir devlet olarak" yemiş olan
resultative negative participle resultative negatif ortaç -ani -Ani -iš-ani "in the state of not having eaten" -is-Ani "bir devlet olarak" yemiş sahip değil
present participle mevcut ortaç -xo-si -XO-Si -iš-xo-si "eating" -is-XO-si "" yemek
present negative participle mevcut negatif ortaç -x-ānu-si -x-ānu-Si -iš-x-ānu-si "not eating" -is-x-ānu-si "değil" yemek
Converbs, like gerunds and verbal adverbs, are very numerous in Tsez. Gerunds ve sözlü zarflar gibi Converbs, çok Tsez de vardır. The following list gives only an incomplete account. Aşağıdaki listede sadece bir eksik hesap verir. The table illustrates the relationship between the temporal converb (C) and the main verb (V): Tabloda zaman converb (C) ve ana fiil (V) arasındaki ilişki gösterilmiştir:
Relationship between C and V İlişki C ve V arasında Suffix Sonek With -ikʼi- ("to go") Ile İki-( "") gitmek için
C and V are simultaneous C ve V eşzamanlı olan manner of action eylem şekilde -x -x -ikʼi-x -İki-x
punctual dakik -ƛʼ -ƛ -ikʼi-ƛʼ -İki-ƛ
simple simultaneous eşzamanl basit -ƛʼorey / -zey -ƛorey /-zey -ikʼi-ƛʼorey / -ikʼi-zey "while he goes/went" -İki-ƛorey /-İki-zey "ise o gider /" gitti
C precedes V C V öncesinde manner of action eylem şekilde -n -n -ikʼi-n -İki-n
simple anterior basit ön -nosi -nosi -ikʼi-nosi "after he goes/went" -İki-nosi "sonra o gidiyor /" gitti
immediate anterior hemen ön -run (stem vowel → ā ) 1 -run () 1 ünlü → bir kök -ākʼi-run "immediately after he goes/went" -Aki işlettiği "hemen sonra o gidiyor /" gitti
C follows V C V takip simple posterior basit Posterior -zaƛʼor -zaƛor -ikʼi-zaƛʼor "before he goes/went" -İki-zaƛor "önce o gidiyor /" gitti
terminative terminative -a-ce -a-CE -ikʼ-a-ce "until he goes/went" -IK-bir-CE "kadar gider /" gitti
The stem vowel here is the vowel before the last consonant. Bu kök ünlü burada son ünsüz önce ünlü olduğunu. Note that stems, different from roots, include causatives; thus -ikʼi- ("to go") becomes -ākʼi- , but its causative form -ikʼir- ("to let go") becomes -ikʼār- ! Bu, kökleri farklı, köklerini causatives içerir; böylece-İki-( "gitmek") Not Aki olur, ama onun neden formu ikir-( "bırakmamak") olur-ikār-! Sometimes also unarticulated epenthetic vowels can be lengthened to ā , as in: tʼetʼr- ("to learn"), which becomes tʼetʼār- . Bazen de epenthetic vowels unarticulated A, olduğu gibi lengthened olabilir: tetr-( "öğrenmek"), which tetār olur-.
Other non-temporal converbs are: Diğer olmayan geçici converbs şunlardır:
perfective (completive) and imperfective (durative) converbs are identical to the past unwitnessed and present forms respectively: -n(o) and -x(o) tamamlanma (completive) ve () durative imperfective converbs son unwitnessed ve mevcut formları sırasıyla: ile aynıdır-(o) ve-x (o) n
locative converb : -z-ā , stem vowel changes to ā yer converb:-Z, ünlü değişiklikler kök A ā
causal converb : -xoy , -za-ƛʼ or -za-q ; eg -iš-xoy ("because of going") nedensel converb:-xoy,-tr-ƛ veya-tr-q; örneğin-is-( "çünkü giderek") ve xoy
conditional converb : -nāy or -łi ; eg iš-nāy ("if he eats") koşullu converb:-Hayır veya-li; örneğin bir hatta (eğer yiyor ")
concessive converb : -łin kabul ifade eden converb:-lin
infinitive : -a ; eg -iš-a ("to eat") eylemlik: bir, örneğin,-a ( "yemek")
verbal noun : -(a)ni ; eg -iš-ani ("the eating") and -rečʼ-ni ("the cutting") isim fiil: - (a) Ni; örneğin-is-Ani ( "bu yemek") ve-REC-Ni ( "bu") kesme
Potential & causative Potansiyel & ettirgen
The potential mood receives the suffix -(e)ł , while the causative mood suffix is -(e)r . Bu potansiyel ruh ve soneki alır - (e) l, ise neden duygudurum soneki - (e) R. Again, the epenthetic vowel is dropped when the stem ends in a vowel or if another suffix starting with a vowel is attached. Yine, epenthetic ünlü düşüş olduğunda kök Sesli veya bittiğinde, başka bir soneki bir sesli harf ile başlayan ektedir. Together with the definite future suffixes -an , for instance, the epenthetic vowel has to be dropped: iš-er ("let him eat"), but iš-r-an ("will let him eat"). Düşüş olması için birlikte kesin gelecek sonekleri bir ile, örnek olarak epenthetic ünlü vardır: is-ER ( "ona" yemek) izin, ancak bir-r-( "Ona yemek") olanak sağlar.
Particles Parçacıklar
Tsez has a rich set of particles , most of them occuring as clitics . Çoğu clitics sorun Tsez parçacıkların zengin bir sahiptir. The particle -tow shows general emphasis while -kin shows general emphasis and focusing. Bu parçacık-yedekte genel vurgu ise-aile genel önem ve ağırlık gösterir gösterir. A contrastively topicalized constituent is marked by the particle -gon . Bir contrastively topicalized kurucu ve partikül gen tarafından işaretlenir. Being clitics, they can be attached to any part of speech . Clitics olmak, bu konuşma her yerine eklenebilir. There is also a quotation particle that is used in direct reported speech and appears as the suffix -ƛin after the quotation if the last word is a verb and as a free particle ƛin in all other cases. Ayrıca doğrudan rapor konuşmada kullanılan ve sonek olarak görünür bir tırnak partikül-ƛin olan tırnak sonra son kelime bir fiil ve bir parçacık ƛin tüm diğer durumlarda olduğu gibi. Compare Di žekʼu yołƛin eƛix kʼetʼā ("'I am a man', says the cat") versus Tupi ƛin eƛix kʼetʼā ("'A rifle', says the cat"). Di žeku yołƛin eƛix ketā ( "Ben bir adamın," kedi söyledi am) karşı Tupi ƛin eƛix ketā Karşılaştır ( " 'Bir tüfek', dedi kedi"). There are also other free particles like hudu ("yes"), āy ("no") or the negative particle ānu . Ayrıca hudu gibi diğer serbest parçacıklar vardır ( "evet"), AY ( "hayır") veya negatif parçacık ānu.
Word formation Kelime oluşumu
Derivation Derivasyon
Noun-forming suffixes Noun-sonekleri kurma
The following list is a selection of suffixes used to form nouns from other parts of speech as well as other nouns. Aşağıdaki listede sonekleri diğer isimler konuşma diğer bölümlerinin yanı sıra isim oluşturmak için kullanılan bir seçim olarak kullanılmaktaydı.
-bi / -zi (added to place names): residents -İki /-Zi (adları yere eklenebilir): sakinleri
eg Newo-bi / Newo-zi ("resident of Mokok", from Newo "Mokok") örneğin Newo-iki / Newo-Zi Mokok ve ( "ikamet", Newo from "Mokok")
-łi (added to singular absolutive nouns denoting persons or to adjectives in the class IV form): abstract nouns and occupations -li (tekil absolutive isimler gösteren kişi veya sıfat için sınıf IV formu) eklendi: soyut ad ve meslek
eg laɣ-łi ("slavery", from laɣ "slave"), učitel-łi ("teaching", from the Russian loan učitel "teacher"), r-igu-łi ("grace, kindness", from -igu "good") örneğin laɣ-Li ( "kölelik", laɣ "köle gelen"), učitel-Li ( "eğitim", Rus kredi učitel "öğretmeninden"), R-igu-Li ( "zarafet, iyilik, kimden igu" ") iyi
-kʼu (added to verbs in the iterative stem forms): instruments or personal descriptions -ku (fiiller için Özyineli kök formları) eklendi: aletleri ve kişisel açıklamalar
eg ˁuƛʼno-kʼu ("coward", from ˁuƛʼ- , "to be afraid"), ˁiya-kʼu ("cryer", from ˁiyad- , "to cry") ( "korkak", "") korkmak için ˁ uƛ, ˁ iya-ku kimden ( "cryer", ˁ iyad kimden ˁ uƛno-ku örneğin, "") ağlamaya
-ni (added to verb stems and onomatopoeic nouns): abstract nouns -Ni (ve sesleri yankılayan isimler kaynaklanıyor) fiil eklendi: soyut isimler
eg rečʼ-ni ("sharpness", from rečʼ- "to cut"), ˁoy-ni ("mooing", from ˁoy "moo") örneğin rec-Ni ( "netlik", rec from ""), ˁ oy-Ni ( "böğürme" böğürme ") ˁ oy kimden kesmek için
-qu (added to nouns in their oblique stem) or the lesser used Awar suffix -qan : container or occupation -qu (isim olan eğik kök olarak) veya daha az kullanılan Awar sonek-qan: konteyner veya meslek eklendi
eg magala-qu ("baker"), bocʼ-a-qu ("wolf-trap"), qido-qan ("mason") örneğin magala-qu ( "fırıncı") Boc bir qu ( "kurt-tuzak"), qido-( "Mason") qan
-qʼoy / -qoy / -ħoy (added to singular oblique noun stems): enveloping objects -qoy /-qoy /-Hoy (tekil, oblique isim köklerini için) eklendi: nesneleri enveloping
eg reƛʼi-qoy ("glove", from reƛʼa "hand") örneğin reƛi, reƛa "el") den ( "eldiven" qoy
-yo (added to the lative singular of a noun): possessor -yo (bir isim tekil) lative: malik eklendi
eg kotʼu-r-yo ("bearded man", from kotʼu "beard") örneğin Kötü-r-yo ( "sakallı adam" Kötü "sakal") den
Adjective-forming suffixes Sıfat-sonekleri kurma
The following suffixes can be used to derive adjectives from other words: Aşağıdaki sonekleri diğer kelimenin sıfat elde etmek amacıyla kullanılabilir:
-mu (added to singular absolutive noun, adjectives or verbs): simple adjective -mu (tekil absolutive isim, sıfat ve fiiller için) eklendi: basit sıfat
eg boryo-mu ("sickly", from boryo "sore, wound"), atʼi-mu ("unripe", from atʼiy "wet"), šakarya-mu ("jealous", from šakaryad- "to be jealous") örneğin boryo-mu ( "hastalık", ıslak "), Sakarya-mu yara boryo" yara "), ATI-mu (" kabak ", atiy from" den ( "", šakaryad kimden kıskanç "kıskanmak için")
-šay (added to oblique noun stems): inseperable possessing -De ki (eğik isim köklerini için) eklendi: inseperable sahip
eg čakaryo-šay čay ("sweet tea", literally "sugar-containing tea") örneğin čakaryo-De ki çay ( "tatlı çay", kelimenin tam anlamıyla "şeker çay içeren")
-tay (added to oblique noun stems): absence , lacking -TAY (eğik isim köklerini için) eklendi: olmaması, eksik
eg ciyo-tay ("unsalted") örneğin ciyo-( "") unsalted TAY
-xu (added to oblique noun stems): seperable possessing -Xu (eğik isim köklerini için) eklendi: seperable sahip
eg ciyo-xu raƛʼ ("soil with salt crystals") örneğin ciyo-Xu raƛ tuz kristalleri ile ( "toprak")
Verb-forming suffixes Fiil-sonekleri kurma
Some verb-forming suffixes, like the causative and potential derivatives, have already been mentioned in the section about the verbal morphology. Bazı fiil-sonekleri kurma, bu neden ve olası türevleri gibi, zaten sözlü morfolojisi ilgili bölümünde belirtilen edilmiştir. Other examples include: Diğer örnekler şunlardır:
-kʼ- (added to qualitative adjectives, adverbs and some intransitive verbs ending in -x ): transitive verbs -k-(kalitatif adjectives, zarflar ve bazı geçişsiz fiiller biten eklenir-x): geçişli fiiller
eg atʼi-kʼ- ("to dampen, to saok", from atʼiy "wet"), bito-kʼ- ("to move sth.", from bittay "over there"), łicʼo-kʼ- ("to unite", from łicʼox- "to mix") örneğin ATI-k-( "," saok için, atiy from "ıslak"), bito-k-( "sth hareket engellemek için kullanılır." bittay from "var"), łico over-k-( "birleştirmek için łicox, kimden "") karıştırmakta
-ł- (added to qualitative adjectives and adverbs): intransitive verbs -L-(kalitatif sıfat ve zarfları için) eklendi: geçişsiz fiiller
eg atʼi-ł- ("to become wet", from atʼiy "wet"), ade-x- ("to move forward", from adāy "in front") örneğin ATI-L-( "", atiy from "ıslak"), ge-x-( "ileri" taşımak için, Aday from "önünde") ıslak olmak
Compounding & reduplication Compounding & misline
In Tsez it is also possible to create new words from combining existing ones; usually nouns and verbs are derived, but there also exist compound adjectives and adverbs. Tsez olarak da mevcut birleştirerek yeni sözcükler oluşturmak mümkün; genellikle ad ve fiillerin türetilmiş, ancak orada da Bileşik sıfat ve zarflar var. It shall be noted that only the last component of the compound inflects, as it is the head of the phrase. Bu dikkat edilir bu bileşik inflects yalnızca son bileşen olarak da ifade ve başkanıdır. However, it does not necessarily reign the noun class assignment for compound nouns — if one of the two components belongs to class I, then the whole compound is of this class, otherwise it is automatically assigned to noun class II. Bileşik isimler için Ancak, bu olmuyorsa mutlaka egemen olan isim sınıf ödev - eğer iki bileşenden ben, sonra tüm bileşik bu sınıfın bir sınıf için, yoksa otomatik olarak sınıf II isim atanır aittir. Sometimes, the last component is truncated (see fourth example). Bazen, son bileşeni (bkz kısaltıldı örnek) dördüncü. Suffixation may also occur (see first example). Suffixation da (ilk örnek görelim) oluşabilir. The following list is not exhaustive: Aşağıdaki liste ayrıntılı değildir:
debi-dey-łi "quarrel, dividing up" (lit. "your-my" + nominalizer -łi ) Debi-dayı-li ", yukarı bölme" (lit. "kavga sizin-benim" + nominalizer-Li)
eni-obiy or eni-obu "parents" (lit. "mother-father") robesz-obiy veya robesz-obu "veli" (lit. "anne-baba")
ħotʼo-čʼel "stirrup" (lit. "foot-place") ħoto-cel "üzengi" (lit. "ayak yerinde")
-ikʼi-nex- "to go back and forth" (lit. "go-come") -İki-nex "geri" (lit. "git-gel için")
ƛʼiri-ku "shawl" (lit. ƛʼiri "above" - kur "throw") ƛiri-ku "başörtüsü" (lit. ƛiri "yukarıda" - Kur "") atmak
niga-cʼuda "bruised" (lit. "red-green") niga-cuda "bereli" (lit. "kırmızı-yeşil")
rigu-žuka "anything" (lit. "good-bad") rigu-žuka "şey" (lit. "iyi-kötü")
taqqo-naqqo "back and forth" (lit. "on that side - on this side") taqqo-naqqo "geri" bir tarafı (lit. on "- Bu tarafta")
tʼitʼi-ečʼ- "hash" (lit. "tear-cut up") titi-EC-"" (lit. "gözyaşı-parçalamak") karma
Another common way to derive new words is reduplication , which can derive nouns, as well as adjectives and verbs. Yeni sözcükler elde etmek amacıyla başka bir yol olan isimler elde edebilirsiniz misline yanı sıra, sıfat ve fiiller olduğunu. In reduplicating nouns, the initial syllable can often undergo a change, as in xisi-basi "changes" or bix-mix (herbs). Reduplicating isimler olarak, ilk hece sık olarak xisi bir değişiklik geçirmek olabilir-başı "değişiklikler" veya bix (otlar) karışımı. It is used to intensify adjectives (eg r-očʼi-r-očʼiy "very cold") and verbs (eg -okʼ-okʼ- "to stab repeatedly") but is also used for onomatopoeia (eg ħi-ħi "neigh"). Bu (r-oči-r-očiy "çok") soğuk ve fiillerin örneğin sıfat yoğunlaştırılması (örneğin-tamam-tamam-"bıçak için art arda") de onomatopoeia için kullanılır (örneğin hi kullanılır-hi "kişneme") .
Another highly productive way of forming verbs is the combination of a word (often a loan from Arabic or Avar) and the Tsez verbs -oq- ("to stay, to become") or -od- ("to do"), although some combinations can also be formed with other verbs. Fiiller oluşturan bir diğer yüksek verimli şekilde kelimenin kombinasyonu (genellikle Arapça veya Avar bir kredi) ve Tsez fiiller-oq-( ", kalmak için olmak") veya-od-( "") yapmak için ise her ne kadar bazı kombinasyonlar da diğer fiiller ile oluşmuş olabilir. Note that only the second word is inflected, while the first one remains uninflected. Ise ilk bükümsüz hala, sadece ikinci kelime inflected olduğunu unutmayın. Some examples are: Bazı örnekler:
bercin -oq- "to be decorated" (from Avar берцинав ( bercinaw ) "beautiful") BERÇİN-oq-"" Avar берцинав (bercinaw) "güzel") (from dekore için
paradat -od- "to sell" (from Russian продать ( prodat’ ) "to sell") paradat-od "" Rusça продать (from (prodat ') "satmak") satmak
razwod b-od- "to divorce" (from Russian развод ( razvod ) "divorce") razwod b-od "boşanma" boşanma Rusça развод (razvod () "") den
riƛu riƛʼ- "to plough" (lit. "ploughing-field plough") riƛu riƛ "" (lit. "çiftçilik pulluk için alanı pulluk")
rokʼ-ƛʼo-r r-ay- "to remember" (lit. "heart -SUPER-LAT III- arrive") ROK-ƛo-r r-ay-"" (lit. "kalp-SUPER-ENLEM III ulaşması") hatırlamak
rokʼu r-exu- "to feel pity (lit. "heart die") roku r-exu "(lit." kalbi öl ") yazık hissetmeye
sapu y-od- "to destroy" sapu y-od-"" yok etmek için
tʼamizi -od- "to cause" (from Avar тамизе ( tʼamize ) "to force") tamizi-od "" Avar тамизе (from () "kuvvet") tamize neden
woržizi -oq- "to fly" (from Avar -оржизе ( -oržize ) "to fly") woržizi-oq-"" Avar (from (-oržize) "uçmaya")-оржизе uçmaya
xabar b-od- "to talk" (from Arabic خبر ( xabar ) "news, message" via Avar хабар ( xabar ) "story") xabar b-od-"" Arapça خبر Avar хабар (xabar) "hikaye") üzerinden (xabar) "haber, mesaj" (from konuş
Syntax Sözdizimi
Noun phrase Noun ifade
Noun phrases (NP) per definition have a nominal head, which can be a noun with modifiers, a pronoun or a substantivized expression such as a participle with the nominalizer -łi , verbal nouns or substantivized restrictive adjectives (as in English: "the older one") — the latter one bears the suffix -ni directly after the adjective stem. Tanımı başına Noun ifadeleri (NP) which Değiştiricileri bir zamir veya substantivized ifade bir isim olan nominalizer ile ortaç-Li, sözlü isim veya substantivized kısıtlayıcı sıfat (İngilizce olarak: "eski gibi olabilir nominal başkanı var bir ") - ikinci bir sıfat kök doğrudan sonra soneki-Ni taşır. They all inflect for case. Hepsi durumda çekmek.
As Tsez is a head-last language, all modifiers precede the head noun and agree with it in class. Olarak Tsez bir başkanı son dil, tüm Değiştiricileri başkanı isim önce ve onunla birlikte sınıfta karar vermektir. The neutral order of modifiers is usually: Değiştiricileri ve tarafsız düzeni genellikle:
relative clause göreli fıkra
unemphatic possessive pronoun unemphatic iyelik adıl
emphatic possessive pronoun vurgulu iyelik adıl
restrictive adjective kısıtlayıcı sıfatı
demonstrative örnek
numeral / quantifier sayı / quantifier
non-restrictive adjective olmayan kısıtlayıcı sıfatı
Note that the order of element number 4, 5 and 6 may vary: Bu eleman sayısı 4, 5 ve 6 sırayı değişebilir Not:
sideni sideni ˁaƛ-ā ˁ aƛ-a b-iči-xosi b-içi-xosi nesi-s nesi-lar b-aqʼˁu b-AQ ˁ U žuka-tʼa-ni žuka-TA-Ni ˁagarłi ˁ agarłi
another başka village -IN:ESS köy-IN: ESS I PL- be -PRSPRT I-olması PL-PRSPRT he -GEN1 o-GEN1 I PL- many Ben PL-çok bad -DISTR-RESTR kötü distr-RESTR relative akraba
"his many unpleasant relatives who live in the next village" kimin yanında köyde yaşamak "onun çok hoş akraba"
Modifiers can also include oblique noun phrases, which then take one of the two genitive suffixes depending on the case of the head noun: -si for absolutive, -zo for oblique head nouns. Değiştiricileri da sonra iki-in hali sonekleri başkanı isim söz bağlı olmak, oblique isim ifadeler: içerebilir-eğik kafa isimler için absolutive, zo için si. Compare: Karşılaştır:
ħon-ƛʼo-si ˁadala ("the fool on the hill", absolutive) Hon-ƛo-eğer ˁ adala ( "tepenin" konulu aptal, absolutive)
and ve
ħon-ƛʼo-zo ˁadala-r ("to the fool on the hill", dative/lative) Hon-ƛo-zo ˁ adala-r tepe "konulu aptal, ismin-e / lative (") için
Verb phrase Fiil ifade
Verb phrases (VP) are phrases whose head is a verb or a copula. Verbs can have different transitivities which have a direct effect on the case distribution for their nominal arguments.
Copulas
Copulas are used in the Tsez language to combine the subject with a noun phrase or with predicative adjectives and can in these cases be translated with the English copula "to be". The subject as well as the predicative noun stands in the absolutive case and is thus unmarked. If an environmental condition is described in form of an adjective, the adjective requires class IV agreement. Compare the following examples:
ˁAli-s obiy aħo yoł
Ali -GEN1 father shepherd be :PRS
"Ali's father is a shepherd."
and
ciq-qo r -očʼiy zow-si
forest -POSS:ESS IV - cold be -PSTWIT
"It was cold in the forest."
Intransitive verbs
The only argument of intransitive verbs stands in the unmarked absolutive case. The verb agrees with the noun in class.
An example phrase would be: is b-exu-s ("the bull died").
Monotransitive verbs
Monotransitive verbs are verbs that take two arguments. As Tsez is an absolutive/ergative language, the subject, or — to be more precise — the agent, requires the ergative case, while the direct object (or patient) requires the absolutive case. The direct object of a transitive verb is thus marked in the same way as the subject of an intransitive verb. Again, the verb agrees in class with the absolutive (ie, the direct object).
žekʼ-ā gulu b -okʼ-si
man -ERG horse :ABS III - hit -PSTWIT
"The man hit the horse."
Both arguments, the agent as well as the patient, can be omitted if they are clear from the context.
Ditransitive verbs
Ditransitive verbs are verbs that require 3 arguments: a subject (or agent), a direct object (or patient, sometimes also called theme) and an indirect object (or recipient). In English "to give" and "to lend" are typical ditransitive verbs. In Tsez the agent takes the ergative and the patient takes the absolutive case. The recipient's case depends on the semantic nature of the transfer of possession or information: if it's a permanent transfer (eg "to give (as a present)"), the recipient takes the dative/lative case (ending in -(e)r ), if it's a non-permanent transfer (eg "to lend") or if it's incomplete, the recipient takes any of the locative cases. Two examples will illustrate the difference:
Permanent transfer:
ˁAl-ā kidbe-r surat teƛ-si
Ali -ERG girl -LAT picture :ABS give -PSTWIT
"Ali gave the girl a picture (for good, eg as a gift)."
Temporary transfer:
ˁAl-ā kidbe-qo-r surat teƛ-si
Ali -ERG girl -POSS-LAT picture :ABS give -PSTWIT
"Ali lent the girl a picture."
Affective clauses
Affective clauses have either verbs of perception or psychological verbs as predicate. Those verbs are: "be bored/bother", "become known", "find", "forget", "hate", "hear", "know", "love/like", "miss" and "see". The experiencer (which would be the subject in the corresponding English sentence) is usually in the lative case, while the stimulus (the object in the English sentence) takes the absolutive case.
ˁAli-r Patʼi y-eti-x
Ali -LAT Fatima :ABS II - love -PRS
"Ali loves Fatima."
Potential clauses
Potential clauses are the equivalent to English clauses involving the words "can" or "be able to". In Tsez this is expressed by the verbal suffix -ł ; the subject of the clause then takes the possessive case ( -q(o) ) instead of the ergative, while the object of the verb is in the absolutive.
kʼetʼu-q ɣˁay ħaƛu- ł -xo
cat -POSS:ESS milk :ABS drink - POT -PRS
"The cat can drink milk."
Causativization
Causative constructions ("to make/let someone do something") are formed by the causative suffix -r . It increases the valency of any verb by 1. When a ditransitive verb is formed from a transitive one, the causee (ie the argument that is subject and object at the same time) appears in the possessive case ( -q(o) ); see the example below (the e before the causative suffix is an epenthetic vowel):
aħ-ā čanaqan-qo zey žekʼ-e r -si
shepherd -ERG hunter -POSS:ESS bear :ABS hit - CAUS -PSTWIT
"The shepherd made the hunter hit the bear."
Numerals
Numerals come in two different forms: in the absolutive case and as an oblique stem (always ending in -a ) to which other case endings are attached when the numerals are used nonattributively. The oblique form is also used when it refers to a non-absolutive noun, as in sida ˁaƛār ("to one/a village").
Absolutive Oblique
1 1 sis sida
2 qʼˁano qʼˁuna
3 łˁono łˁora
4 4 uyno uyra
5 łeno łera
6 6 iłno iłłira
7 ˁoƛno ˁoƛƛora
8 8 biƛno biƛƛira
9 očʼčʼino očʼčʼira
10 10 ocʼcʼino ocʼcʼira
11 11 ocʼcʼino sis / siyocʼi ocʼcʼira sida
12 12 ocʼcʼino qʼˁano / qʼˁayocʼi ocʼcʼira qʼˁuna
13 13 ocʼcʼino łˁono / łˁoyocʼi ocʼcʼira łˁora
14 ocʼcʼino uyno / uwocʼi ocʼcʼira uyra
15 15 ocʼcʼino łeno / łewocʼi ocʼcʼira łera
16 16 ocʼcʼino iłno / iłocʼi ocʼcʼira iłłira
17 ocʼcʼino ˁoƛno / ˁoƛocʼi ocʼcʼira ˁoƛƛora
18 ocʼcʼino biƛno / biƛocʼi ocʼcʼira biƛƛira
19 ocʼcʼino očʼčʼino / ečʼocʼi ocʼcʼira očʼčʼira
20 20 quno qura
100 bišon bišonra
1,000 ˁazar ˁazarra
There are two ways of forming the numbers 11 through 19, but only the first way also exists in oblique form. The second form with the suffix -ocʼi cannot be declined.
Above 20, numbers are formed on the basis of multiples of 20: qʼˁanoqu (40), łˁonoqu (60) and uynoqu (80). For the oblique forms, the suffix -ra is added for all items.
The numeral for 100 has an alternative form bišom used before the suffix -no in compound numerals.
The numeral for 1000, ˁazar , seems to be loan to Persian هزار ( hezār , thousand).
Higher hundreds and thousands are expressed simply by juxtaposition, the multiplyer preceding the larger number.
Compound numerals are formed by attaching the suffix -no ( and ) to the higher number and placing the lower one right after it. For example, 47 would be qʼˁanoquno ˁoƛno in Tsez. A number like 72 would be expressed as "sixty-twelve" ( łˁonoquno qʼˁayocʼi or łˁonoquno ocʼcʼino qʼˁano ).
Cardinal numbers (as in English "one, two, three") precede the nouns, which then do not stand in their plural forms but in the singular instead; eg: uyno is ("four oxen").
Ordinal numbers (as in English "first, second, third") are constructed by combining the cardinal numbers with the word āƛiru . Hence, qʼˁano āƛiru ɣudi means "the second day".
Adverbial numbers (as in English "once, twice, thrice") are constructed by replacing the suffix -no by -x , thus "twice" becomes the adverb qʼˁa-x in Tsez.
Sample of the Tsez language
This is a Tsez tale written in the Asakh dialect using a Latin-based orthography.
Latin orthography
Kʼetʼus Hunar
Zewnoƛax zewčʼeyƛax bˁeƛon bocʼin zirun qayno. Sidaquł šigoħno sadaqorno boyno ħukmu: yaqułtow begira bocʼi ħonƛʼār miƛʼeł xizāz xizyo rišʷa yoł. Bˁeƛā begirno qay łˁāł xizāz, bocʼin zirun regirno ħonƛʼār miƛʼeł xizāz. Ɣudod, žedi raynosi beƛʼez reqenyoxor, ziru boqno uhi-ehƛada buq boƛāxzāzarno boqno. Zirus uhi-ehi teqxoy, ɣʷaybi kʼoƛin elār, bocʼi buq bātuzāzarno boqno bikʼin reqenyoƛer, besurno ƛʼarayaw miƛʼi. Miƛʼin bisno bocʼin zirun xizor rutin qʼayƛʼār. Rizirno cʼidoƛʼor ƛoħon begirno łāƛʼor qay. Kikxogon zewno bočʼikʼxo kʼetʼu. Qayir zewāčʼey rikʷayxo; nešuruxay nełor rikʷayxo zewčʼey. Kʼetʼu, ełor baynosi qay, boqno kʼekʼbikʼa. Kʼekʼbikʼni teqnosi, qay łikin rixerčʼeytow boxin xizor. Bˁeƛā esirno: "Šidā boxā rayirčʼey łin?" Elo didiyƛa žekʼu yoł-ƛin eƛin qayā. Aħugon rikʼin łāxor zirun qayno. Žedi raynosi kikxor žedā esirno kʼetuq: "Mi šebi?" Di žekʼu yoł-ƛin eƛin kʼetʼā. Šebi že debez ħiroƛʼ esirxo zirā. Tupi ƛin eƛix kʼetʼā. Dicce rˁuƛʼno zirun qayno, amma biyxoy kʼetʼu yāłru, xizyo łˁonon zenzi rikʼin raħira reƛ. Bˁeƛo buqełno bičin ažoz kʼodrexāzay, rołikʼno aħyabin kecno, kʼetʼu tataniłxo zewno cʼidox. Bˁeƛā kʼekʼrikʼerxo zewno aħyabi. Že rikʷayxoy, kʼetʼuz rokʼƛʼor rayno, že elo aw ƛin, hudu betʼtʼun kʼoƛin elor. Dicce bˁuƛʼzāq bˁeƛqo regin ixiytʼatow qˁaƛubin, boxin ciqxār. Bocʼezno qayizno, ziruzno rokʼƛʼor rayno baysi bāsu ixiytow ħaywan šebin, nełoq že riqičʼey kʼiriłno roxin. Cʼikʼiy reƛ miƛes ƛexun kʼetʼur. ʕoƛiran ɣˁudeł kʼetʼu bišno, racʼno baɣʷace dawla bocʼesno zirusno.
Translation
The Cat's Feat
Once upon a time there were a pig, a wolf, a fox and a hare. One day they gathered together and decided that today they would send the wolf into the mountains for a sheep and they would eat. The pig sent the hare for water and sent the wolf and the fox into the mountain for a ram. At night, when they came to the flock of sheep, the fox began to moan from the eastern side. Since they heard the fox's moaning, the dogs ran in that direction and the wolf went towards the flock from the west and found a fat ram. Having taken the ram, the wolf and the fox returned to the camp. They put the pan on the fire and sent the hare for water. At the spring the cat was freezing. The hare couldn't see; at night the hare couldn't see. When the hare arrived there, the cat began to move. When he heard the movement, the hare ran back without taking any water. The pig asked: "Why did you run away without bringing water?" The hare said that there was some man there. Again the fox and the hare went to the water. When they came to the spring, they asked the cat: "What are you?" — "I am a man", said the cat. "What is that on your shoulder?", asks the fox. "A rifle", says the cat. The fox and the hare were very frightened, but since they knew it was a cat, afterwards the three of them went together to cook meat. The pig hid behind a bunch of trees and, pushing out its ears, slept, and the cat was warming itself by the fire. The pig was moving its ears. Since the cat saw it, it thought it was a mouse and in a rush jumped there. The pig was very frightened and, emitting loud shouts, ran away to the forest. The wolf, the hare and the fox thought that a great animal or something was coming and, one running faster than the other, they ran away. All the ram's meat was left to the cat. For seven days the cat ate, ate until it was full the spoils of the wolf and the fox.
Notes Notlar
<references />
Bibliography
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Template:Cite journal
Khalilov, Majid Sh. (1999). Цезско-русский словарь (Tsez-Russian dictionary). Makhachkala: Institut JaLI DNC RAN. ISBN 5-87444-086-0
Template:Cite journal
Template:Cite journal
External links
Ethnologue report on Tsez (Dido)
A paper about the verb "to begin" in Tsez (by Maria Polinsky)
Glossed sample texts with audio
Tsez morphonology (by Ramazan Rajabov)
The class category in Tsez (by Ramazan Rajabov)
The double-absolutive construction in Tsez (by Ramazan Rajabov)
Retrieved from " http://www.glottopedia.de/index.php/Tsez "
Categories : En | LANG | Nakh-Dagestanian
==Dış bağlantı==
| 