Tartışma:Güneş: Revizyonlar arasındaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
6. satır:
teşekkürler--[[Kullanıcı:Umumu|umut]] 16:09, 9 Mart 2009 (UTC)
bunla ilgili değil yine de bilgi nasıl gönderceğimi bilmiyorum o yüzden buraya yazıyorum....
PARALELLER VE MERİDYENLER
PARALEL DAİRELER
Ekvator’a ve birbirine paralel uzandığı kabul edilen çizgilerdir.
Paralel Dairelerin Özellikleri:
1-Paralellerin başlangıcı Ekvator’dur ve en büyük paraleldir. Yeri doğaldır.
2-Bir paralel üzerinde bulunan bütün noktaların Ekvator ve kutup noktalarına uzaklıkları eşittir.
Aralarındaki uzaklık 111’er km’dir.
3-Merkezden alınan 1˚ lik açı farkı karşılığında çizilirler.
4-Enlemlerin belirlenmesinde yardımcı vasıta olarak kullanılırlar.
5-Paralellerin derece değerleri, Ekvator’dan kutuplara doğru büyür.
6-Çevre uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru kısalır ve kutuplarda nokta şeklini alır. Bu nedenle, çevre uzunlukları da kutuplara yaklaştıkça küçülür.
7-Paralel daireler meridyenlere diktir.
ÖRNEK
Aynı meridyen üzerinde bulunan X ve Y noktaları arasındaki uzaklık 6438 km’dir.
X noktası Ekvator üzerinde olduğuna göre, Y noktası hangi paralel dairesi üzerinde yer alır.
26 b) 32 c) 44 d)58 e) 65
ÇÖZÜM
Y’nin hangi paralel üzerinde olduğunu bulmak için 6438 km’lik uzaklık 111 km’ye bölünür (6438:111) ve 58˚ bulunur.
Ekvator, dünyayı iki eşit parçaya ayırdığı kabul edilen çizgiye denir. Başka deyişle Kuzey ve Güney kutup noktalarına eşit uzaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizgidir.
Ekvator’un Özellikleri
-En uzun paralel dairedir.
-Paralel dairelerin başlangıcıdır. (0˚ Paraleli dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki yarı küreye ayırır.)
-Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül’de dik alır.(ekinoks)
-Çizgisel hızın en fazla, yerçekiminin en az olduğu yerdir.
-Üzerinde gece ve gündüz süreleri her zaman eşittir.
MERİDYENLER
Yer’in merkezinden alınan 1˚ lik açı farkıyla çizilen ve bir kutuptan diğer kutup noktasına (Yer’in dışından) uzandığı kabul edilen yarım çemberlerdir.
MERİDYENLERİN ÖZELLİKLERİ:
1-Meridyenler arasında 1˚ lik açı farkı vardır.
2-Her meridyen yarım çember şeklindedir.
3-360 adet meridyen yayı bulunur.
4-Meridyenlerin başlangıcı İngiltere’nin Greenwich rasathanesinden geçer (0˚ meridyeni). Bu meridyene baş meridyen denir. Yeri doğal değildir.(seçilmiştir)
5-Başlangıç meridyeninin doğusundaki meridyenlere doğu meridyenleri, batısındaki meridyenlere batı meridyenleri denir.
6-Meridyenlerin derece değerleri 0˚ meridyeninden doğu ve batıya doğru gidildikçe büyür.
Bir paralel üzerindeki bütün meridyen aralıkları birbirine eşittir.
7-Meridyenler arasındaki uzaklık sadece Ekvator üzerinde 111 km’dir. Bu uzaklık kutuplara doğru azalır ve bütün meridyenler kutuplarda birleşir. (Meridyenlerin bu özelliği Yer’in Geoid şeklinde olmasının sonucudur.)
8-Her meridyenin tam karşısındaki meridyene anti meridyen denir. Örneğin 0˚ meridyeninin anti meridyeni 180˚ meridyenidir.
9-180˚ meridyeni tarih değiştirme çizgisidir.
10-Meridyenler boylamların ve saatlerin (zamanın) belirlenmesinde kullanırı.
11-Meridyenler arasındaki zaman farkı 4’er dakikadır.
12-Paralelleri dik kesen meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir.
13-Aynı meridyen üzerindeki yerlerde yerel saat de aynıdır.
Dünya üzerinde olduğu varsayılan 360 meridyen yayı, başlangıç meridyeninden başlayarak 180’i doğuda, 180’i batıda olmak üzere ayrılmış, 180˚ meridyeni aynı zamanda tarih değiştirme çizgisi olarak kabul edilmiştir.
Yalnızca bu bilgilere dayanarak yerel saati başlangıç meridyeninden 50 dakika ileri olan bir nokta için;
Dünya’nın bu noktadaki dönüş hızı
Ekvator’a olan uzaklığı
Tarih değiştirme çizgisine göre zaman farkı
Başlangıç meridyenine olan uzaklığı
Bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?
(2001)
ÇÖZÜM
Yerel saati başlangıç meridyeninden 50 dk ileri olan yer (50:4’ten) 12˚30’ doğu meridyeni üzerindedir.
Sadece meridyen derecesi bilinen bir yerin çizgisel hızı, Ekvator’a uzaklığı ve başlangıç meridyenine uzaklığı bilinemez. Çünkü bunları tesbit edebilmek için o yerin enlem derecesi bilinmelidir.
O halde, meridyenden faydalanılarak bir yerin sadece tarih değiştirme çizgisiyle arasındaki zaman farkı tesbit edilebilir.
Doğru Seçenek Yalnız III
ENLEM
Yeryüzündeki herhangi bir noktanın ekvator’a uzaklığının merkezdeki açı cinsinden değerine enlem denir.
Ekvator’a yakın (0˚ - 30˚ enlemleri arası) enlemlere alçak enlemler, kutuplara yakın enlemlere de (60˚ - 90˚ enlemleri arası) yüksek enlemler denir. 30˚ - 60˚ enlemleri arasına ise, orta enlemler denir.
Enlemin Etkileri
Dünya’nın dönüş hızı (çizgisel hız) enlemlere bağlı olarak değişir. Kutuplara gidildikçe dönüş hızı azalır.
Atmosferin kalınlığı enleme göre değişir.
Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe yerçekimi artar.
Gece-gündüzlerin uzama ve kısalma süreleri enlemlere göre değişir. Kutuplara yakın enlemlerde gündüz ve geceler daha çok uzayıp kısalır. Aynı enlem üzerindeki bütün noktalarda gündüz süreleri her zaman birbirine eşittir.
Enlemleri aynı olan bütün noktalar Ekvator’a eşit uzaklıtadır.
Güneş ışınlarının düşme açısı, sıcaklık ve iklim özellikleri enlemlere göre değişir.
Buna bağlı olarak,
Bitki örtüsü
Tarım ürünleri
Toprak yapısı
Hayvan türleri
Akarsu rejimleri
Buzul alt sınırı ile orman, tarım ve yerleşme üst sınırları enleme göre değişir.
Yerleşme özellikleri ve yaşam biçimleri enlemlere göre değişir.
Sıcaklık, ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe azalır.
Kuzey Yarımküre’de güneyden, Güney Yarımküre’de ise kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.
Deniz ve okyanusların sıcaklık ve tuzluluğu kutuplara gidildikçe azalır.
Cisimlerin gölge uzunluğu kutuplara gidildikçe artar.
ÖRNEK
Kırkıncı paralel üzerindeki bir noktanın hangi yarımkürede yer aldığı aşağıdakilerin hangisine bakılarak saptanamaz?
Gece-gündüz süresinin eşit olduğu güne
Gündüz süresinin uzamaya başladığı güne
Gölge boyunun en kısa olduğu aya
Sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu aya
Cisimlerin öğle saatindeki gölgesinin yönüne
(2001)
ÇÖZÜM
Gece-gündüz eşitliği yaşanan günler bütün merkezler için aynıdır (21 Mart ve 23 Eylül).
Buna göre, paralellere göre farklılık göstermeyen bir özelliğe bakılarak hangi yarımkürede olduğu bulunamaz.
Doğru Seçenek A
Enlemin etkileri Dünya’nın şeklinin yuvarlak olmasından kaynaklanır. Bu nedenle üniversite sınav sorularında “enlem” cevabı verilmesi gerekirken, “Yer’in şekli” cevabının verilmesi sizleri yanıltmamalıdır.
BOYLAM
Bir noktanın başlangıç meridyenine uzaklığının merkezdeki açı cinsinden değerine boylam denir.
Boylamın Etkileri
Boylamın sadece zaman kavramına (yerel saatlere) etkisi vardır. Başka deyişle boylamları aynı olan noktaların yerel saatleri de her zaman aynı olur.
Yeryüzündeki herhangi bir noktanın derece, dakika ve saniye cinsinden enlem ve boylamla belirlenmesi mümkündür. Ancak yeryüzündeki tüm noktalardan paralel ve meridyenler geçmez. Paralellerle enlemler, meridyenlerle de boylamlar arasındaki fark esas itibariyle bununla ilgilidir.
BAŞARININ SIRRI, UĞRAŞILAN KONUYA HAKİM OLMAKTIR… Benjamin Disraeli
ÇALIŞMA KAĞIDI
PARALEL VE MERİDYEN DAİRELERİ DAİRELERİ
Kutup noktalarından ......... uzaklıkta bulunan noktaları birleştiren daireye ............... denir. Ekvatora paralel olan ve birer derece aralıklarla geçen dairelere Paralel daireleri denir. Paralel dairelerini başlangıç yeri olan .........,, sıfır numaralı paralel dairesini oluşturur. Ekvator dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki eşit yarıküreye ayırır.
Paralellerin Özellikleri :
1-Birer derece aralıklarla geçirilen dairelerdir.
2- Kutuplara doğru çevre uzunlukları ...............
3- Aralarındaki uzaklık birbirine eşit ve ..........km dır.
4- Doksan kuzey, doksan güney olmak üzere ........... paralel vardır.
5- Paraleller ................ yönlüdür.
6- Paralellerden bir noktanın ............... belirlemede yararlanılır.
7- Başlangıçları ...............dur. Bazı paralellere özel adlar verilir. Yengeç, Oğlak dönenceleri gibi.
Meridyenler Paraleller
Birer derece aralıklarla geçen ve .............. .............. birleştiren yarım çembere meridyen denir. Londra’daki .................... gözlemevinden geçen meridyen, başlangıç olarak benimsenmiştir.
Meridyenlerin Özellikleri :
1- Birer derece aralıklarla geçirilmişlerdir.
2- Ekvatoru ve paralelleri ....... keserler.
3- ........ meridyen yayı bulunmaktadır..
4- Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki uzaklık, yalnız Ekvator üzerindeki 111 km.dır.
5- Meridyen yayları ............. uzunluktadır.
6- .................... doğru birbirlerine yaklaşır ve ............................. birleşirler.
7- Başlangıç meridyeni ile karşıt meridyeni, Dünyayı doğu ve batı olmak üzere iki yarı küreye ayırır.
8- Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki zaman farkı ........ dakikadır.
Türkiye’nin matematik konum değerleri:
.........................................Kuzey Paralelleri ile
..........................................Doğu Meridyenleri
TÜRKİYE’NİN MATEMATİK KONUMUNUN SONUÇLARI:
................................kuşakta yer alır.
Dört .........................belirgin olarak görülür.
En doğusu ile en batısı arasında..........................boylam farkı bulunur.
En kuzeyi ile en güneyi arasında..........................paralel farkı bulunur.
Güneyden kuzeye doğru sıcaklıklar .................................
Güneş ışınları hiçbir zaman ülkemize.........açıyla gelmez.
Niçin?.............................................................................................................................................
TÜRKİYE’NİN ÖZEL KONUMUNUN SONUÇLARI:
Türkiye üç kıta arasında(................... ..................... ..........................)doğal bir köprü durumundadır.
Türkiye önemli boğazlara (............................... ve ........................................Boğazları)sahiptir.
Türkiye zengin...............................kaynaklarına sahiptir.
Ülkemizde yükselti,............................ .............................doğru artar.
HARİTALAR
...................... haritalar yüzey şekillerini gösterir.
....................... haritalar yüzey şekillerini göstermez.
Haritalarda sembol,işaret ve ölçeğin gösterildiği bölüme...................................denir.
Küçük Ölçekli haritalar Büyük Ölçekli Haritalar
.............alanları gösterir. ..............alanları gösterir.
Ayrıntıyı gösterme gücü............... Ayrıntıyı gösterme gücü...............
Kesirli ölçeğin payda kısmı................. Kesirli ölçeğin payda kısmı.................
Küçültme oranı ......................... Küçültme oranı .........................
ÖLÇEK PROBLEMLERİ
Örnek : Arazi üzerindeki 180 km'lik uzunluk 1 / 900.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?
Örnek : 1 / 750.000 ölçekli bir haritada A-B noktaları arasındaki uzaklık 12 cm ölçülmüştür. Aynı uzaklık
1 / 1.500.00 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir?
Örnek:1/600.000 ölçekli bir haritada AB arası 12 cm gelmektedir.Gerçek uzunluk kaç km’dir?
Örnek:Ölçeği bilinmeyen bir haritada 400 km’lik yol 5 cm ile gösteriliyorsa haritanın ölçeği nedir?
Örnek:800 km uzunluğundaki bir nehir 1/2.000.000 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir?
SOSYAL BİLGİLER 6.SINIFLAR DERS ÇALIŞMA NOTLARI
COĞRAFİ KONUM
Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir.
ÖZEL KONUM
Herhangi bir yerin kıtalara, denizlere, dağ sıralarına, boğazlara ,komşu ülkelere, ulaşım yollarına, yer altı ve yerüstü kaynaklarına göre olan konumu ve yükseklik değerleri özel konumudur.
ÖZEL KONUM ÜLKELERİN; jeopolitik konumunu, iklimini, nüfusun dağılışını, yerleşme şartlarını, turizm faaliyetlerini, ulaşım imkanını, ekonomik faaliyetlerini etkiler.
TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI
Türkiye’nin özel konumu ve sonuçlarını yazınız?
*Türkiye Asya ve Avrupa kıt’aları arasındadır. Bu kıt’alar arasında doğal bir köprüdür.
*Üç tarafı denizlerle çevrilidir.
*Petrol zengini fakat sanayileşmiş Orta Doğu ülkeleriyle ,petrol olmayan ancak sanayileşmiş Avrupa ülkeleri arasında yer alır. Birbirine muhtaç bu iki blok arasında olması Türkiye’nin ticari önemini artırır.
*Yer altı zenginlikleri bakımından zengindir.
*Akdeniz ve Karadeniz’i birbirine bağlayan Çanakkale ve İstanbul boğazlarına sahiptir.
*Ortalama yüksekliği fazladır ve bu yükseklik doğuya doğru artar.
*Çeşitli iklimler görülür. Dolayısıyla tarım ürünleri çeşidi fazladır.
MATEMATİK KONUM Matematik Konum: Bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvator’a ve Greenwich ‘e göre konumudur.
Türkiye’nin matematik konumunu ve sonuçlarını yazınız?
Türkiye’nin matematik konumu ,36 - 42 kuzey kuzey paralelleri,26 - 45 doğu meridyenleri arasındadır.
Türkiye’nin matematik konumunun sonuçları;
*Türkiye Ekvatorun kuzeyinde, Başlangıç meridyeninin doğusundadır
*Türkiye Orta Kuşaktadır . Ilıman iklim kuşağında yer alır.Bu nedenle sonbahar ,kış ,ilkbahar ,yaz mevsimleri belirgin olarak yaşanır.
*Türkiye’nin kuzeyi ile güneyi arasında 6 lik paralel farkı ve yaklaşık (6 x111 ) 666 km mesafe vardır.
*Türkiye’nin doğusu ile batısı arasında 19 lik meridyen farkı ve (19x4) 76 dakikalık yerel saat farkı vardır.
*Türkiye dönencelerin dışında kalır bu nedenle Güneş ışınları hiçbir zaman Türkiye’ye dik açıyla gelmez.
*Türkiye kuzey yarım kürede yer aldığı için en yüksek sıcaklık temmuz, en düşük sıcaklık ise ocak ayında yaşanır.
*Türkiye kuzey yarım kürede olduğu için güneyden kuzeye doğru gidildikçe ekvatordan uzaklaşır Buna bağlı olarak olarak güneyden – kuzeye doğru gidildikçe ,gece – gündüz arasındaki zaman farkı artar ,gölge boyu uzar, hava sıcaklıkları düşer.(Akdeniz Karadeniz’den daha sıcaktır ve Akdeniz’de buharlaşma daha fazladır . Dağların güney yamaçları daha sıcaktır.Çizgisel hız Türkiye’nin güneyinde daha fazladır.
DÜNYAMIZ
Evren , galaksi, yıldız , gezegen, uydu, Güneş sistemi ne dektir?
Evren:İçinde sayılamayacak kadar gök cismi bulunduran sınırsız boşluk.
Galaksi:Yıldızların oluşturduğu topluluk.(Dünya samanyolu galaksisinde yer alır.)
Yıldız:Etrafına ısı ve ışık saçan gök cismi.(Güneş bir yıldızdır)
Gezegen:Etrafa ısı ve ışık saçmayan gök cismi.(dünya bir gezegendir.)
Uydu:Gezegenlerin etrafında dolanan daha küçük gök cisimlerine denir.
Güneş Sistemi:Güneş, Güneşin etrafında dolanan gezegenler ve bunların uydularından oluşan sistem.
Ay ile ilgili temel bilgiler
*Dünyanın uydusudur, Büyüklüğü ve çekim gücü azdır. İç ısısını yitirmiştir,Atmosferi yoktur.Kendi
eseni etrafında bir tam dönüşü 30 gündür.Bu nedenle gece ve gündüz süreleri onbeşer gündür.
Dünyanın şekline ne ad verilir ve şeklinin sonuçları nelerdir?
Dünyanın kendine özgü bir şekli vardır. Ekvatorda şişkin kutuplarda basık olan bu şekle GEOİD
denir.
Dünyanın şeklinin geoid olmasının sonuçları
a.Güneş ışınları ekvator ve çevresine dik olarak gelir ekvatordan kutuplara doğru uzaklaştıkça Güneş ışınlarını yeryüzüne düşme açısı yatıklaşır. Ekvatordan kutuplara doğru Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı 1derece küçülür.Bunun sonuncunda :
__Sıcaklık Ekvator’dan Kutuplara doğru azalır.
__Basınç alanları oluşur.(Ekvator çevresinde Termik alçak basınç, Kutuplar bölgesinde termik yüksek basınç)
__Sıcaklık iklim kuşakları oluşur.
b)Ekvatordan, kutuplara doğru gidildikçe cisimlerin gölge boyu uzar, hava sıcaklıkları düşer.
c)Atnosfer kalınlığı Dünyanın şeklinden dolayı Ekvatorda az kutuplarda fazladır
d)Şekli nedeniyle dünyanın yarısı aydınlık iken aynı anda diğer yarısı karanlıktır.
e)Yer çekim kuvveti ekvatordan kutuplara doğru gittikçe artar.
f)Dünyanın dönüş hızı(çizgisel hız ) , Ekvatordan kutuplara doğru azalır.Kutuplarda bu hız sıfırdır.
g)Yeryüzünden atmosfere doğru yükseldikçe görülebilen alan genişler.
h) Paralel ve meridyenlerin özelliklerine etki eder.(Meridyenler kutuplarda birleşir,Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin uzunlukları kısalır.)
Paraleller ve özellikleri hakkında bilgi veriniz?
Paralel: Ekvatora paralel uzanan çemberlerdir.
Özellikleri:
a)Paraleller doğu batı doğrultusunda uzanır. Aralarında 1derecelik açı farkı vardır.
b)Paraleller arasındaki uzaklık 111 km olup her yerde aynıdır.Paralellerin uzunlukları ekvatordan kutuplara gidildikçe kısalır
c)Başlangıç paraleli ekvatordur. Ekvator dünyayı kuzey yarım küre ve güney yarım küre diye ikiye ayırır. Ekvator en uzun paralel dairesidir.Uzunluğu 40.000 km ‘dir. Ekvator üzerinde gece – gündüz süreleri her zaman eşit olup 12’şer saattir.
d)180 tane paralel dairesi vardır. Bunların 90 tanesi kuzey 90 tanesi
güney yarım kürededir.
e)Dünya’nın dönüş hızı (çizgisel hız ) en fazla ekvator’da olup bu hız kutuplara doğru azalır.
Ekvator’un Özellikleri En uzun paralel dairedir.
Paralel dairelerin başlangıcıdır. (0˚ Paraleli dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki yarı küreye ayırır.)
Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül’de dik alır.
Çizgisel hızın en fazla, yerçekiminin en az olduğu yerdir.
Üzerinde gece ve gündüz süreleri her zaman eşittir.
Meridyenler ve özellikleri hakkında bilgi veriniz.?
Meridyen: Yerin merkezinden alınan 1 derecelik açı farkıyla çizilen kutup noktalarını birleştiren yarım çemberlerdir
Özellikleri:
a)Meridyenler arasında bir derecelik açı farkı vardır.
b)Bu nedenle dünya üzerinde 360 adet meridyen vardır.
c)Başlangıç meridyeni İngiltere de Greenwich’ten geçer. Başlangıç meridyeni meridyenleri doğu-batı diye ikiye ayırır.
d)Bu nedenle 360 meridyenin 180 tanesi doğuda (doğu meridyenleri),180 tanesi
batıdadır(batı meridyenleri)
e)Meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir. Her meridyen yarım daire şeklindedir.
f)Meridyenler arası mesafe ekvatorda 111 km’dir. Bu uzaklık ,Dünyanın geoid olmasından dolayı kutuplara doğru azalır.
Enlem nedir ?Etkileri nelerdir?
ENLEM:Dünya üzerinde bir noktanın Ekvatora olan uzaklığıdır.Bu uzaklık derece ,dakikasaniye cinsinden verilir.
ETKİLERİ:Enleme göre yani bir noktanın ekvatora uzak veya yakın olmasına göre o noktanın iklimi ,bitki örtüsü, yetiştirilen tarım ürünleri, hayvan toplulukları , insan yerleşmesi ve nüfus (beşeri özellikler), deniz suyu özellikleri değişiklik gösterir.
Boylam nedir? Etkileri nelerdir?
BOYLAM:Dünya üzerindeki bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır.Bu uzaklık derece dakika saniye cinsinden verilir.
ETKİLERİ :Yerel saat farklarına yol açar.O noktanın bulunduğu saat dilimini belirler.
Her 15 boylan arası 1saat’tir. Buna göre başlangıç meridyeninden başlayarak her 15 meridyende bir O noktanın bulunduğu saat dilimi belirlenir. 0......1.......15........2........30.......3.........45.....4......60......5.........75.......6........90..........
SOSYAL BİLGİLER 6.SINIFLAR DERS ÇALIŞMA NOTLARI
COĞRAFİ KONUM
Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir.
ÖZEL KONUM
Herhangi bir yerin kıtalara, denizlere, dağ sıralarına, boğazlara ,komşu ülkelere, ulaşım yollarına, yer altı ve yerüstü kaynaklarına göre olan konumu ve yükseklik değerleri özel konumudur.
ÖZEL KONUM ÜLKELERİN; jeopolitik konumunu, iklimini, nüfusun dağılışını, yerleşme şartlarını, turizm faaliyetlerini, ulaşım imkanını, ekonomik faaliyetlerini etkiler.
TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI
Türkiye’nin özel konumu ve sonuçlarını yazınız?
*Türkiye Asya ve Avrupa kıt’aları arasındadır. Bu kıt’alar arasında doğal bir köprüdür.
*Üç tarafı denizlerle çevrilidir.
*Petrol zengini fakat sanayileşmiş Orta Doğu ülkeleriyle ,petrol olmayan ancak sanayileşmiş Avrupa ülkeleri arasında yer alır. Birbirine muhtaç bu iki blok arasında olması Türkiye’nin ticari önemini artırır.
*Yer altı zenginlikleri bakımından zengindir.
*Akdeniz ve Karadeniz’i birbirine bağlayan Çanakkale ve İstanbul boğazlarına sahiptir.
*Ortalama yüksekliği fazladır ve bu yükseklik doğuya doğru artar.
*Çeşitli iklimler görülür. Dolayısıyla tarım ürünleri çeşidi fazladır.
MATEMATİK KONUM Matematik Konum: Bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvator’a ve Greenwich ‘e göre konumudur.
Türkiye’nin matematik konumunu ve sonuçlarını yazınız?
Türkiye’nin matematik konumu ,36 - 42 kuzey kuzey paralelleri,26 - 45 doğu meridyenleri arasındadır.
Türkiye’nin matematik konumunun sonuçları;
*Türkiye Ekvatorun kuzeyinde, Başlangıç meridyeninin doğusundadır
*Türkiye Orta Kuşaktadır . Ilıman iklim kuşağında yer alır.Bu nedenle sonbahar ,kış ,ilkbahar ,yaz mevsimleri belirgin olarak yaşanır.
*Türkiye’nin kuzeyi ile güneyi arasında 6 lik paralel farkı ve yaklaşık (6 x111 ) 666 km mesafe vardır.
*Türkiye’nin doğusu ile batısı arasında 19 lik meridyen farkı ve (19x4) 76 dakikalık yerel saat farkı vardır.
*Türkiye dönencelerin dışında kalır bu nedenle Güneş ışınları hiçbir zaman Türkiye’ye dik açıyla gelmez.
*Türkiye kuzey yarım kürede yer aldığı için en yüksek sıcaklık temmuz, en düşük sıcaklık ise ocak ayında yaşanır.
*Türkiye kuzey yarım kürede olduğu için güneyden kuzeye doğru gidildikçe ekvatordan uzaklaşır Buna bağlı olarak olarak güneyden – kuzeye doğru gidildikçe ,gece – gündüz arasındaki zaman farkı artar ,gölge boyu uzar, hava sıcaklıkları düşer.(Akdeniz Karadeniz’den daha sıcaktır ve Akdeniz’de buharlaşma daha fazladır . Dağların güney yamaçları daha sıcaktır.Çizgisel hız Türkiye’nin güneyinde daha fazladır.
DÜNYAMIZ
Evren , galaksi, yıldız , gezegen, uydu, Güneş sistemi ne dektir?
Evren:İçinde sayılamayacak kadar gök cismi bulunduran sınırsız boşluk.
Galaksi:Yıldızların oluşturduğu topluluk.(Dünya samanyolu galaksisinde yer alır.)
Yıldız:Etrafına ısı ve ışık saçan gök cismi.(Güneş bir yıldızdır)
Gezegen:Etrafa ısı ve ışık saçmayan gök cismi.(dünya bir gezegendir.)
Uydu:Gezegenlerin etrafında dolanan daha küçük gök cisimlerine denir.
Güneş Sistemi:Güneş, Güneşin etrafında dolanan gezegenler ve bunların uydularından oluşan sistem.
Ay ile ilgili temel bilgiler
*Dünyanın uydusudur, Büyüklüğü ve çekim gücü azdır. İç ısısını yitirmiştir,Atmosferi yoktur.Kendi
eseni etrafında bir tam dönüşü 30 gündür.Bu nedenle gece ve gündüz süreleri onbeşer gündür.
Dünyanın şekline ne ad verilir ve şeklinin sonuçları nelerdir?
Dünyanın kendine özgü bir şekli vardır. Ekvatorda şişkin kutuplarda basık olan bu şekle GEOİD
denir.
Dünyanın şeklinin geoid olmasının sonuçları
a.Güneş ışınları ekvator ve çevresine dik olarak gelir ekvatordan kutuplara doğru uzaklaştıkça Güneş ışınlarını yeryüzüne düşme açısı yatıklaşır. Ekvatordan kutuplara doğru Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı 1derece küçülür.Bunun sonuncunda :
__Sıcaklık Ekvator’dan Kutuplara doğru azalır.
__Basınç alanları oluşur.(Ekvator çevresinde Termik alçak basınç, Kutuplar bölgesinde termik yüksek basınç)
__Sıcaklık iklim kuşakları oluşur.
b)Ekvatordan, kutuplara doğru gidildikçe cisimlerin gölge boyu uzar, hava sıcaklıkları düşer.
c)Atnosfer kalınlığı Dünyanın şeklinden dolayı Ekvatorda az kutuplarda fazladır
d)Şekli nedeniyle dünyanın yarısı aydınlık iken aynı anda diğer yarısı karanlıktır.
e)Yer çekim kuvveti ekvatordan kutuplara doğru gittikçe artar.
f)Dünyanın dönüş hızı(çizgisel hız ) , Ekvatordan kutuplara doğru azalır.Kutuplarda bu hız sıfırdır.
g)Yeryüzünden atmosfere doğru yükseldikçe görülebilen alan genişler.
h) Paralel ve meridyenlerin özelliklerine etki eder.(Meridyenler kutuplarda birleşir,Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin uzunlukları kısalır.)
Paraleller ve özellikleri hakkında bilgi veriniz?
Paralel: Ekvatora paralel uzanan çemberlerdir.
Özellikleri:
a)Paraleller doğu batı doğrultusunda uzanır. Aralarında 1derecelik açı farkı vardır.
b)Paraleller arasındaki uzaklık 111 km olup her yerde aynıdır.Paralellerin uzunlukları ekvatordan kutuplara gidildikçe kısalır
c)Başlangıç paraleli ekvatordur. Ekvator dünyayı kuzey yarım küre ve güney yarım küre diye ikiye ayırır. Ekvator en uzun paralel dairesidir.Uzunluğu 40.000 km ‘dir. Ekvator üzerinde gece – gündüz süreleri her zaman eşit olup 12’şer saattir.
d)180 tane paralel dairesi vardır. Bunların 90 tanesi kuzey 90 tanesi
güney yarım kürededir.
e)Dünya’nın dönüş hızı (çizgisel hız ) en fazla ekvator’da olup bu hız kutuplara doğru azalır.
Ekvator’un Özellikleri En uzun paralel dairedir.
Paralel dairelerin başlangıcıdır. (0˚ Paraleli dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki yarı küreye ayırır.)
Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül’de dik alır.
Çizgisel hızın en fazla, yerçekiminin en az olduğu yerdir.
Üzerinde gece ve gündüz süreleri her zaman eşittir.
Meridyenler ve özellikleri hakkında bilgi veriniz.?
Meridyen: Yerin merkezinden alınan 1 derecelik açı farkıyla çizilen kutup noktalarını birleştiren yarım çemberlerdir
Özellikleri:
a)Meridyenler arasında bir derecelik açı farkı vardır.
b)Bu nedenle dünya üzerinde 360 adet meridyen vardır.
c)Başlangıç meridyeni İngiltere de Greenwich’ten geçer. Başlangıç meridyeni meridyenleri doğu-batı diye ikiye ayırır.
d)Bu nedenle 360 meridyenin 180 tanesi doğuda (doğu meridyenleri),180 tanesi
batıdadır(batı meridyenleri)
e)Meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir. Her meridyen yarım daire şeklindedir.
f)Meridyenler arası mesafe ekvatorda 111 km’dir. Bu uzaklık ,Dünyanın geoid olmasından dolayı kutuplara doğru azalır.
Enlem nedir ?Etkileri nelerdir?
ENLEM:Dünya üzerinde bir noktanın Ekvatora olan uzaklığıdır.Bu uzaklık derece ,dakikasaniye cinsinden verilir.
ETKİLERİ:Enleme göre yani bir noktanın ekvatora uzak veya yakın olmasına göre o noktanın iklimi ,bitki örtüsü, yetiştirilen tarım ürünleri, hayvan toplulukları , insan yerleşmesi ve nüfus (beşeri özellikler), deniz suyu özellikleri değişiklik gösterir.
Boylam nedir? Etkileri nelerdir?
BOYLAM:Dünya üzerindeki bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır.Bu uzaklık derece dakika saniye cinsinden verilir.
ETKİLERİ :Yerel saat farklarına yol açar.O noktanın bulunduğu saat dilimini belirler.
Her 15 boylan arası 1saat’tir. Buna göre başlangıç meridyeninden başlayarak her 15 meridyende bir O noktanın bulunduğu saat dilimi belirlenir. 0......1.......15........2........30.......3.........45.....4......60......5.........75.......6........90..........
HARİTA BİLGİSİ
HARİTA: Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün, kuş bakışı görüntüsünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerini aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir.
Bir çizimin harita özelliği taşıması için üç şart gereklidir. Bunlar;
1. Kuşbakışı olarak çizilmesi
2. Ölçekli olması
3. Bir düzleme aktarılmış olması
Not: Herhangi bir yerin kuşbakışı görüntüsünün, ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki denir. Kroki ile harita arasındaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ölçekli olmasıdır.
ÖLÇEK NEDİR?
Haritası çizilecek alanın boyutu oldukları gibi düzleme aktarılamayacakları için belirli oranda küçültülmeleri gerekmektedir. İşte haritalardaki küçültme oranına ölçek denir.
Haritalarda ölçek iki türlü gösterilir.
a. Kesir ölçek: Ölçeğin yani küçültme oranının kesirli sayılarla ifade edildiği ölçektir. 1 ∕ 5.000, 1 ∕100.000,
1 ∕ 500.000 gibi.
Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Payda da yer alan sayı alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir.
Yani 1 ∕ 100.000 lik ölçekli bir haritadaki alan 100.000 defa küçültülmüştür.
Not: Kesir ölçeklerde ölçekle payda arasında ters orantı vardır. Yani payda büyüdükçe ölçek küçülür, payda küçüldükçe ölçek büyür.
b. Çizik ölçek: Harita üzerinde uzunluğun, gerçek uzunluğa oranının (küçültme oranı), eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde gösterildiği ölçeklerdir.
Örnek:
0 50 100 150 200 km
Çizik ölçekli haritalarda her çizgi arası 1 cm. dir. Böylece sıfırın hemen kenarındaki rakama bakılarak haritadaki 1 cm. lik uzunluğun gerçekte kaç km. olduğunu öğreniriz. Yukarıdaki ölçekten gerçekte 50 km. olan bir uzunluğun haritada 1 cm. olarak gösterildiğini anlıyoruz.
Haritalar ölçeklerine göre üçe ayrılır.
• Büyük ölçekli haritalar: Ölçek paydası 1/ 200.000’ e kadar olan haritalardır.
• Orta ölçekli haritalar: Ölçek paydası 1/ 200.000 ile 1/ 500.000 arası olan haritalardır.
• Küçük ölçekli haritalar: Ölçek paydası 1/ 500.000’ den daha büyük olan haritalardır.
Büyük Ölçekli Haritaların Özellikleri
• Ölçek paydaları küçüktür.
• Küçültme oranı daha azdır.
• Küçük alanları gösterirler
• Küçük alanları gösterdikleri için ayrıntıyı gösterme güçleri fazladır. Yani bu haritalarda şehirler, göller, dağlar, akarsular daha iyi görülür.
Küçük Ölçekli Haritaların Özellikleri
• Ölçek paydaları büyüktür.
• Küçültme oranları fazladır.
• Geniş alanları gösterirler.
• Geniş alanları gösterdikler için ayrıntıyı gösterme güçleri azdır.
Soru: İki farklı Türkiye haritasından birisi büyük ölçekli, diğeri küçük ölçekli olarak çizilmiştir. Bu haritalardan hangisi daha büyük kağıda çizilmiştir.
Cevap: Büyük ölçekli haritada daha büyük kağıda çizilir. Çünkü büyük ölçekli haritalarda payda küçük olduğu için küçültme oranı da azdır. Bu nedenle Türkiye büyük ölçekli haritalarda daha az küçültüldüğü için büyük çıkacak ve daha büyük kağıda çizilecektir.
ÖLÇEK HESEPLAMALARI
1. Kesir Ölçeğin Çizik Ölçeğe Çevrilmesi.
Kesir ölçeğin payı her zaman bir dir ve paydası cm. cinsindendir. Çizik ise ölçek km. cinsindendir ve her çizik arası 1 cm. dir. Bu nedenle kesir ölçeğin paydası km. ye çevrilir. Bunu yapmak için paydadaki rakamdan 5 sıfır atılır. Böylece çizik ölçekteki bir cm. lik aranın kaç km. olduğu bulunarak çizik ölçek çizilir
Örnek: 1/ 300.000 kesir ölçeğini çizik ölçeğe çeviriniz.
Çözüm: Paydadaki 300.000 den 5 sıfır atılarak km.ye çevrilir.
3ØØ.ØØØ cm.= 3 km olduğuna göre çizik ölçek çizilir ve sıfır’ın yanındaki çizgiye üç yazılır.
0 3 6 9 12 km
2. Çizik Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi:
Çizik ölçekte her ara bir cm. dir ve çizik ölçek km. cinsindendir. Çizik ölçeğin kesir ölçeğe çevrilmesi çok basittir. Paya bir yazılır ve paydaya çizik ölçekteki sıfırın hemen kenarındaki sayı yazılır ve bu sayıya beş sıfır eklenir. Çünkü çizik ölçek km. cinsinden olduğu için cm. ye çevrilmesi gerekir.
Örnek:
0 8 16 24 32 km
çizik ölçeğini kesir ölçeğe çeviriniz?
Çözüm: Kesir ölçeğin payı her zaman 1 olduğu için 1 yazılır ve paydaya çizik ölçekteki sıfırın yanındaki 8 yazılır → 1/ 8 fakat 8 km. cinsinden olduğu için cm. ye çevrilmesi gerekmektedir. Bu nedenle 8 e beş sıfır eklenir ve çözüme ulaşılır. Buna göre sonuç → 1/ 800.000 dir.
3. Harita Ölçeğinin Hesaplanması
Harita ölçeği, harita uzunluğunun gerçek uzunluğa oranıdır. Haritalarda ölçek sorulduğunda harita uzunluğunun ve gerçek uzunluğun verilmesi gerekmektedir. Ölçek hesaplanırken şu formül kullanılır.
Harita uzunluğu (H.U)
Ölçek= —————————
Gerçek uzunluk (G.U)
Harita uzunluğu ve gerçek uzunluk yazıldıktan sonra bölme işlemi yapılır ve paydaya beş sıfır eklenir.
Örnek: Haritada 3 cm olan A ve B şehirleri arası gerçekte 75 km. dir. Bu haritanın ölçeği nedir.
Çözüm: H.U 3 1
Ölçek = —— = —— = —— = 1/ 2500000 yani sonuç 1/ 2.500.000 dir.
G.U 75 25
Örnek: Bir Türkiye haritasında Uşak – Denizli arası 2 cm. dir. Uşak – Denizli arası gerçekte 150 km. ise bu haritanın ölçeği kaçtır.
Çözüm: H.U 2 1
Ölçek = —— = —— = —— = 1/ 7500000 yani sonuç 1/ 7.500.000 dir.
G.U 150 75
HARİTA-ÖLÇEK ETKİNLİK ÇALIŞMASI
İFADELER Bir Türkiye haritası için ölçek aşağıdaki gibi ise; Bir Türkiye Haritasının ölçeği değiştikçe;
1/10.000
1/ 1.000.000
Ayrıntı Gösterme Gücü
Hata Payı
Gerçek Alan
Ölçeğin Paydası
Yükselti Değerleri
Enlem ve Boylam Dereceleri
Kağıt Üzerinde Kapladığı Alan
teşşekkürler
naif dinç ülker
| |||