Türkiye siyasi tarihi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
|||
1. satır:
{{wikisource|Türkiye Cumhuriyeti tarihi belgeleri}}
'''Türkiye Cumhuriyeti tarihi''', [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun temelleri üzerine [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]] ve silah arkadaşları tarafından inşa edilmiş bir devlet olan [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin [[Kurtuluş Savaşı]] ile başlar.
Bu yeni rejim [[I. Dünya Savaşı]] sonrasında yenik düşen ve toprakları paylaşılan [[Osmanlı Devleti]]'nin son ordusu ve milis kuvvetlerinden oluşan [[Kuvayi Milliye]] denilen bir halk direnişinin [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]] tarafından organize edilerek işgalci devletlere karşı konularak kurulmuştur.
[[Türkiye Cumhuriyeti]]’nin temel nitelikleri, [[Lozan Antlaşması]]'nda da yer almıştır. Buna göre, ülkesi ve ulusuyla bölünmez bir bütün oluşturan [[Türkiye]]’de yaşayan ve Türk devletine vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkes eşit ve aynı haklara sahip Türk ulusunu oluşturmaktadır.
[[Saltanatın kaldırılması]]nın ve [[Lozan Antlaşması]]'nın ardından [[TBMM]]'de en çok tartışılan konulardan biri olan yeni devletin niteliği sorunu [[Mustafa Kemal Paşa]]'nın [[28 Ekim]] gecesi [[İsmet İnönü]]'yle, devletin niteliğinin cumhuriyet olduğunu saptayan bir yasa tasarısı hazırlaması ile son buldu. [[29 Ekim]] [[1923]] günü;
{{Cquote|"Hakimiyet kayıtsız ve şartsız milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayanır. Türkiye Devletinin hükümet şekli Cumhuriyettir"}}
esasına dayalı olarak Cumhuriyet ilan edildi ve yeni Türk Devleti'nin adı artık [[Türkiye Cumhuriyeti]] idi.<ref>[http://www.adk.boun.edu.tr/ataturk/kendi_kaleminden/nutuk/16.htm Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk]</ref>
==Tek partili Dönem==
{{anamadde|Türkiye Cumhuriyeti'nin
[[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]], [[24 Nisan]] [[1920]] ve [[13 Ağustos]] [[1923]] tarihlerinde [[TBMM]] Başkanlığına seçildi. Bu başkanlık görevi, devlet-hükümet başkanlığı düzeyindeydi. [[29 Ekim]] [[1923]] yılında Cumhuriyet ilan edildi ve [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]] ilk cumhurbaşkanı seçildi. Anayasa gereğince dört yılda bir cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilendi. [[1927]], [[1931]], [[1935]] yıllarında [[TBMM]] [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]'ü yeniden cumhurbaşkanlığına seçti.
[[9 Eylül]] [[1923]]`te [[Mustafa Kemal Atatürk]] tarafından kurulmuş olan ''Cumhuriyet Halk Partisi'' (CHP), [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin ilk siyasi partisidir.
Başlangıçta adı
Atatürk sık sık yurt gezilerine çıkarak devlet çalışmalarını yerinde denetledi. İlgililere aksayan yönlerle ilgili talimatlar verdi. Yurt dışına hiçbir resmî ziyaret için çıkmamakla birlikte, Cumhurbaşkanı sıfatıyla [[Türkiye]]'yi ziyaret eden yabancı ülke devlet başkanlarını, başbakanlarını, bakanlarını ve komutanlarını ağırladı.
===Millî Şef Dönemi===
[[İsmet İnönü]] Atatürk'ün ölümü üzerine [[11 Kasım]] [[1938]]'de cumhurbaşkanlığına seçildi. Cumhurbaşkanlığının yanı sıra [[CHP]] genel başkanlığına da getirildiğinden yönetim üzerinde geniş otorite sahibi oldu. [[CHP]]'nin [[26 Aralık]] [[1938]]'de toplanan I. Olağanüstü Kurultay'ında partinin "değişmez genel başkan"ı seçildi. Ayrıca kendisine ''Millî Şef'' sıfatı verildi.
Cumhurbaşkanı seçilmesinden hemen sonra başlayan [[II. Dünya Savaşı]] ([[1939]]-[[1945]]) döneminde İnönü ülkeyi savaştan uzak tutmaya çalıştı. Savaş yıllarındaki ekonomik ve toplumsal sıkıntılar ise, dönemin unutulmayan mirası olarak kaldı. Yine bu dönemde [[Hasan Ali Yücel]]'in öncülüğündeki [[Köy Enstitüleri]] kuruldu ve geliştirildi.
===II. Dünya Savaşı===
{{anamadde|II. Dünya Savaşı}}
[[Resim:Second world war europe animation small.gif|thumb|283px|right|II. Dünya Savaşı'nın gelişim süreci]]
Amerikalı general [[McArthur]]’la [[1931]] senesinde yaptığı bir konuşmada [[Mustafa Kemal Atatürk]] şöyle demektedir;
{{Cquote|[[Versay Anlaşması]] [[I. Dünya Savaşı]]’nı hazırlayan nedenlerin hiç birini ortadan kaldırmamış, aksine dünün başlıca rakipleri arasındaki uçurumu daha fazla derinleştirmiştir. Galip devletler yenilenlere barış koşullarını zorla kabul ettirirken bu ülkelerin etnik, jeopolitik ve ekonomik özelliklerini dikkate almamışlar, yalnız düşmanlık duygularının üzerinde durmuşlardır. Böylelikle de bugün içinde yaşadığımız barış, ateşkesten öteye gidememiştir. Bence dün olduğu gibi yarın da [[Avrupa]]’nın kaderi [[Almanya]]’nın tutumuna bağlı kalacaktır.}}
[[20. yüzyıl]]ın iki topyekûn savaşından ikincisidir. Altı yıl boyunca, dünyanın çeşitli bölgelerinde süren kesintisiz savaşlarla süregiden [[II. Dünya Savaşı]], [[Alman]] ordularının [[Polonya]]'ya saldırıdığı [[1 Eylül]] [[1939]]'da başlamış kabul edilir. Ne var ki birbirinden kopuk görünseler de bu tarihten önceki çatışmalar ve [[I. Dünya Savaşı]] sonrası yapılan ancak mağlup devletleri memnun etmemiş olan antlaşmaların geçersiz kılınması, savaşta birincil rol oynayan tarafların stratejik hedefleri arasında yer aldığından, savaşın başlangıcı tarihsel olarak daha gerilerden başlamaktadır.
İnsan kaynakları yönünden ağır sonuçları yaşanan bir[[Kurtuluş Savaşı]]'nın hemen ardından yeni bir savaşa girmemek konusunda kesin olarak kararlı olan Türk yönetimi, sonuna kadar denge politikasını sürdürebilmiştir.
Kaçınılmaz görünen Avrupa savaşı dışında kalabilmeyi sağlamak üzere, [[İngiltere]] ve [[Fransa]]’yla [[19 Ekim]] [[1939]]’da [[Ankara]]’da bir ittifak anlaşması imzalandı.
Alman ordularının Balkanları istilasının hemen ardından Alman hükümeti [[Türkiye]]'ye bir saldırmazlık anlaşması önermiştir. [[Adolf Hitler|Hitler]], devrin Türk başbakanı [[İsmet İnönü]]'ye gönderdiği kişisel mektubunda, Alman ordularının Türk sınırlarına 85 km.den daha fazla yaklaşmayacağı garantisini kişisel olarak verdiğini belirtmektedir.
[[18 Haziran]] [[1941]]'de imzalanan saldırmazlık anlaşması [[Türkiye]]’nin Almanya ile olan ilişkileri yönünden bir kilometre taşı oldu. Ne var ki [[10 Ağustos]] [[1941]]'de [[Rusya]] ve [[İngiltere]], ortak notayı Türk hükümetine ilettiler.
Bu notada, [[Türkiye]]'nin toprak bütünlüğüne saygılı olunacağı ancak, [[Montrö Boğazlar Sözleşmesi]] gereği [[Türkiye]]'nin boğazları savaş gemilerine kapalı tutma taahhüdüne sadık kalmasının gereği belirtilmiştir.
İzleyen yıllar, Müttefiklerin [[Türkiye]]'nin kendi cephelerinde savaşa girmesi konusunda baskılarının giderek arttığı yıllar olmuştur.
[[2 Ağustos]] [[1944]] tarihine kadar [[Türk]] yönetimi bu baskılara direnmiş, savaşın kaderinin belli olduğu tesbitiyle Müttefiklerle anlaşmaya yönelmiştir. [[Almanya]] ile ve hemen ardından [[Japonya]] ile tüm diplomatik ve ekonomik ilişkilerini kesme kararı alan Türk yönetimi, Müttefik liderleri Şubat [[1945]]’te toplanan [[Yalta Konferansı]]’nda, yeni kurulacak [[Birleşmiş Milletler]]’e yalnızca [[1 Mart]] [[1945]] tarihine kadar [[Almanya]]’ya savaş açmış ülkelerin katılmasını içeren bir karar almaları üzerine, [[23 Şubat]] [[1945]]'te [[Almanya]]’ya savaş ilan etmiştir.
Kuşkusuz göstermelik bir karardır bu, [[Almanya]] yenilmiştir ve [[Türk Silahlı Kuvvetleri]]'nin bir çatışmaya girmesini gerektiren bir durum yoktur.
==50'li yılllar==
{{anamadde|Türkiye Cumhuriyeti'nin Çok Partili Dönemi}}
[[Türkiye]]'nin en eski partisi ise [[21 Mayıs]] [[1889]]’da İttihad-ı Osmani adı altında kurulan padişah [[II. Abdülhamit]]'i tahttan indirmek amacıyla kurulan dernektir. Sonradan [[İttihat ve Terakki Cemiyeti]] adını alan bu örgüt [[II. Meşrutiyet]]'in ilanının ardından [[18 Ekim]]-[[8 Kasım]] [[1908]] tarihleri arasında toplanan kongresinde siyasi fırka (parti) hâline geldiğini ilan etti.
[[II. Dünya Savaşı]]'nın bitmesiyle basında ve mecliste çok partili siyasal sistemi savunan bir anlayış oluştu. Buna [[CHP]] genel başkanı ve cumhurbaşkanı [[İsmet İnönü]] de yaptığı konuşmalarla destek verdi. Bunu takip eden gelişmelerde, [[TBMM|meclisteki]] bütçe görüşmeleri sırasında, [[CHP]] içinde başını [[Adnan Menderes]], [[Feridun Fikri Düşünsel]], [[Yusuf Hikmet Bayur]], [[Emin Sazak]] gibi bazı milletvekillerinin çektiği bir muhalefet oluştu. [[11 Haziran]]'da kabul edilen Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, parti içindeki muhalefetin güçlenmesine yol açtı. Bu yasanın görüşüldüğü sırada [[Celal Bayar]], [[Adnan Menderes]], [[Mehmet Fuad Köprülü|Fuad Köprülü]] ve [[Refik Koraltan]], parti Meclis Grubu'na [[Dörtlü Takrir]] olarak bilinen bir önerge verdiler. Ülke ve parti yönetiminde [[liberal]] düzenlemeler yapılmasını isteyen bu önerge, [[12 Haziran]]'da reddedildi. Bu gelişmelerden sonra Menderes, Köprülü ve Koraltan partiden çıkarıldı. Bayar ise önce vekillikten sonra partiden istifa etti.
''Demokrat Parti'' (DP), [[7 Ocak]] [[1946]]'da [[Dörtlü Takrir]]'e imza atanlar tarafından kuruldu. Parti genel başkanlığına Bayar getirldi. DP, ekonomi ve siyasette liberal düzenlemeleri savunuyordu. DP'nin kuruluşu iktidar tarafından önceleri hoş karşılanmıştır.
1950 genel seçimlerinde [[Demokrat Parti]] galip olarak çıkmıştır. [[Adnan Menderes]] liderliğindeki DP ilk başlarda çok popülerken [[1950]]'lerin sonlarına doğru yaşanan ekonomik sıkıntılar nedeniyle sıkıntılı bir döneme girmiş ve [[1960]] yılında yapılan askerî darbe ile çok partili yaşam kesintiye uğramıştır.
===Kore Savaşı===
{{Anamadde|Kore Savaşı}}
Türkiye Cumhuriyeti, [[1950]] yılında başlayan [[Kore Savaşı]]'na fiilen katılmış ve [[1950]]'den [[1953]]'e kadar tugay büyüklüğünde bir kuvvetle [[Kuzey Kore]]'ye karşı savaşmıştı. Kunuri Muharebesi'ndeki başarılarıyla dikkat çeken Türk Tugayı, başta Koreliler olmak üzere bütün dünyanın takdirini kazanmıştır.
[[II. Dünya Savaşı]]'nın bitip [[Soğuk Savaş]]'ın başlamasıyla [[Türkiye]], uluslararası ortamda kendini yalnız buldu. [[II. Dünya Savaşı]]'nda tarafsız kalarak bütünlüğünü [[Almanya]]'ya karşı korumuş ancak savaş sonrasında [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler]]'in [[Doğu Anadolu]]'da toprak ve Boğazlar'da üs ve ortak savunma talepleriyle karşılaşmıştı. Böylece Sovyet tehdidine karşı müttefik arayan [[Türkiye]] Batı Bloğu'na ve [[Amerika]]'ya yaklaşmaya başladı.
[[Türkiye]], [[NATO]]'ya girişini hızlandırmak için başlayan Kore Savaşı'na birlikler göndermiştir. Özellikle sol kesimler tarafından "Türk gencinin kanının Amerika'ya satılması" şeklinde eleştirilen bu davranış, [[Türkiye]] ile Batı Bloğu arasındaki yakınlaştırmayı hızlandırmış ve [[18 Şubat]] [[1952]]'de [[Türkiye]] bir [[NATO]] üyesi olmuştur.
{{Ayrıca bakınız|Kore Savaşı'nda Türkiye}}
==60'lar==
===27 Mayıs 1960 Darbesi===
{{Ana madde|27 Mayıs 1960 Darbesi}}
[[Türk Silahlı Kuvvetleri]] '''[[27 Mayıs]] [[1960]]''' tarihinde [[Demokrat Parti]] hükümetini görevden uzatlaştırıp, Meclis'i lağvetmiştir. [[Türk Silahlı Kuvvetleri|Silahlı Kuvvetler]] adına ülke yönetimini [[Millî Birlik Komitesi]] üstlenmiş, Orgeneral [[Cemal Gürsel]] Milli Birlik Komitesi'nin başına getirilmiştir. [[Millî Birlik Komitesi]] ilk iş olarak [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'ni ve hükümeti fesh etti ve her türlü siyasi faaliyeti yasakladı.
Emir komuta zinciri içinde yapılmayan ve küçük rütbeli subayların etkin olduğu 27 Mayıs 1960 Darbesi ardından başlatılan Yassıada duruşmalarında, [[başbakan]] [[Adnan Menderes]], maliye bakanı [[Hasan Polatkan]] ve dışişleri bakanı [[Fatin Rüştü Zorlu]] idama mahkûm edildiler ve [[Marmara Denizi]]'ndeki [[İmralı Adası]]'nda asılarak idam edildiler. [[Yassıada]] duruşmalarında çok sayıda hapis cezası da verildi.
==70'ler==
===Kıbrıs Barış Harekâtı===
{{Ana madde|Kıbrıs Barış Harekâtı}}
{{wikisource|Zürih Antlaşması|Zürih Antlaşması}}
[[1960]]'da [[Kıbrıs]]'ta yaşayan [[Rum]] ve [[Türk]] cemaatleri arasında kurulan ortaklık [[Kıbrıs Cumhuriyeti]] yaşanan iç çatışmalar sonucu sürdürülemez olmuş ve [[15 Temmuz]] [[1974]] tarihinde [[Yunan]] cuntasının [[Kıbrıs]]'da darbe yaptırması sonucu [[20 Temmuz]] [[1974]] tarihinde [[Türkiye Cumhuriyeti|Türkiye Cumhuriyeti Devleti]] [[Türk Silahlı Kuvvetleri]]'nin [[Zürih Antlaşması|Garanti Anlaşması]]'nın III. maddesine istinaden [[Kıbrıs Barış Harekâtı]]'nı gerçekleştirmiştir.
[[20 Temmuz]] [[1974]] sabahı [[Türk Ordusu]]nun Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri [[Kıbrıs]]'a havadan indirdirme ve denizden çıkarma yapmaya başladı.
[[Resim:Hürriyet - 20 Temmuz 1974.jpg|thumb|right|225px]]
Türk kuvvetleri [[22 Temmuz]]'da [[Girne]]'yi ele geçirdi. [[Türk]] paraşütçüleri [[Kıbrıs]]'ın başkenti [[Lefkoşa]]'nın [[Türk]] kesimine indi. [[Yunan]] birliklerinin Ada’da '''garantör''' olarak bulunan [[Türk]] birliğine saldırması ise, çarpışmaların Ada geneline yayılmasına neden oldu. [[22 Temmuz]] akşamı [[Türkiye]], [[BM Güvenlik Konseyi]]'nin ateşkes kararını kabul etti. [[Türk]] müdahalesi sonucu [[Yunanistan]]'daki cunta idaresi ve Kıbrıs [[Nikos Sampson]] Hükumeti de yıkılmıştır.
[[8 Ağustos]]'ta II. Cenevre Konferansı sırasında yapılmakta olduğu sırada Rum Millî Muhufız Alayı ve '''EOKA-B''' işgal ettikleri yerleri tahliye etmedikleri gibi ellerindeki esirleri de serbest bırakmamışlardır. Bunun üzerine [[Türkiye]] [[14 Ağustos]]'ta başlayıp [[16 Ağustos]]'ta sona eren üç günlük II. Barış Harekâtını gerçekleştirdi.
25-[[26 Ağustos]] [[1974]] tarihinde [[Kıbrıs]]'a gelen [[Birleşmiş Milletler|BM]] Genel Sekreteri toplumlar arasında ikili görüşmelerin başlatılmasını istemiş, mutabakat gereği nüfus mübadelesi yapılmış ve iki bölgeli ve iki toplumlu bir federal yapı için uygun ortam sağlanmış oldu. [[13 Şubat]] [[1975]] günü [[Kıbrıs Türk Federe Devleti]]'nin ilanı Doktor [[Fazıl Küçük]] tarafından açıklanarak gerçekleşti. Ancak hedeflenen federal yapı gerçekleşmediğinden [[15 Kasım]] [[1983]] tarihinde [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti|KKTC]]'nin ilanı gerçekleşti.
Yıllarca süren toplumlararası görüşmelerden bugune değin herhangi bir sonuç çıkmamıştır. En son BM Kıbrıs Çözüm Planı ile iki toplum arasında yeniden birleşme imkânı da referandum'da Türklerin "evet"ine karşı Rumların "hayır" demesi sonucu gerçekleşmemiştir.
==80'ler==
===12 Eylül 1980 darbesi===
{{Ana madde|12 Eylül Darbesi}}
[[27 Mayıs 1960 darbesi]] ve [[12 Mart Muhtırası|12 Mart 1971 muhtırasının]] ardından [[Türkiye Cumhuriyeti]] tarihinde silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü açık müdahalesi [[12 Eylül Darbesi|12 Eylül 1980 darbesi]]dir.
Bu müdahale ile [[Süleyman Demirel]]'in Başbakan'ı olduğu hükümet görevden alındı, [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] lağvedildi, [[1970]] sonrasında değiştirilen [[1960 Anayasası]] tamamen rafa kaldırıldı ve [[Türkiye]] siyasetinin yeniden tasarlandığı bir baskı dönemi başladı.
12 Eylül 1980 askerî darbesinin gerekçeleri arasında ülkede yaygınlaşan siyasi cinayetler, [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nin birçok tur ardından Cumhurbaşkanı'nı seçememesi ve [[6 Eylül]] günü [[Konya]]'da [[Necmettin Erbakan]] önderliğinde yapılan ve darbe liderlerinin şerîat amaçlı bir kalkışma girişimi olarak nitelediği yürüyüş gösterildi.
Darbe ardından, siyasi cinayetlerin çok kısa sürede sona ermesi, güvenlik güçlerinin şiddet eylemlerini darbe öncesinde neden önlemediği / önleyemediği sorularını da beraberinde getirdi. [[Amerika Birleşik Devletleri]] yönetiminin darbeden haberdar olduğu ve darbe gecesi Başkan [[Jimmy Carter]]'a
{{Cquote|bizim çocuklar işi bitirdi}}
anlamında bir mesajın, bir toplantının ortasında iletildiğinin anlaşılması, [[12 Eylül]]'de [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin rolü konusunu da tartışmalara açtı.
==90'lar==
===Post-modern darbe; 28 Şubat===
[[12 Eylül Darbesi]] sonucu ortaya çıkan siyasetin etkisiyle [[1980]] ve [[1990]]'larda radikal sağcı grupların güçlenmiş ve bunun sonucu olarak [[Refah Partisi]] [[1995]]'teki genel seçimlerinde siyasette güçlü duruma gelmiştir. [[1996]] yılında, seçimlerinin ardından kurulan [[DYP]] - [[ANAP]] hükümetinin kısa sürede dağılmıştır. Bunun üzerine [[TBMM]]'de birinci parti durumunda olan [[RP]] ile DYP arasında kurulan 54.hükümet,[[8 Temmuz]] [[1996]]'da [[TBMM]]'de yapılan oylamada güvenoyu almayı başarmıştır.
[[28 Şubat]] [[1997]] Cuma günü yapılan [[MGK]] Toplantısı'nda radikal dinci faaliyetlere ilişkin bir [[MİT]] raporu ele alınmıştır. Bu rapordan yola çıkarak alınan kararlar için bir çeşit "''sivil muhtıra''" yorumu yapıldı. Türk siyaset tarihine [[28 Şubat Kararları]] olarak geçen kararlar Türk siyasi tarihinde önemli değişikliklere neden oldu.
Başbakan [[Necmettin Erbakan]]'ın 'havada yakıt ikmali' olarak tanımladığı başbakanlık görevini hükümet ortağı [[DYP]] genel başkanı [[Tansu Çiller]]'e vermek amacıyla [[18 Haziran]] [[1997]]'de istifasını Cumhurbaşkanı [Süleyman Demirel]'e sundu. Ancak Demirel, hükümet ortaklarının arasındaki protokolü dikkate almayarak hükümeti kurma görevini [[ANAP]] genel başkanı [[Mesut Yılmaz]]'a verdi. [[12 Temmuz]]'da [[Mesut Yılmaz]] başkanğında [[ANAP]] - [[Demokratik Sol Parti|DSP]] - [[Demokrat Türkiye Partisi]] arasında kurulan [[55. Cumhuriyet Hükümeti|55. hükümet]] [[TBMM]]'den güvenoyu aldı.
[[MGK]]'nun [[28 Şubat]] kararlarının ardından özellikle [[18 Nisan]] [[1999]] seçimlerine kadar süren zaman diliminde [[14 Ağustos]] [[1997]]'de 8 yıllık kesintisiz eğitim kanunu [[TBMM]]’de kabul edildi. Bu kanunla İmam Hatip Liseleri dahil Meslek Liselerini ortaokul bölümleri kapatıldı.
[[1998]] [[Kasım]] ayında eski [[RP]]'li [[İstanbul]] Büyükşehir belediye başkanı [[Recep Tayyip Erdoğan]]'ın belediye başkanlığı düşürüldü.
28 Şubat süreci sırasında [[TSK]] içinde dönemin Genelkurmay Başkanı [[İsmail Hakkı Karadayı]] yerine iki ismin ; dönemin Genelkurmay 2. Başkanı [[Çevik Bir]] ile Genelkurmay Genel Sekreteri Tümgeneral [[Erol Özkasnak]]'ın adları daha çok ön plana çıktı. [[2001]] yılında bir televizyon programın katılan döneminin Genelkurmay Genel Sekreteri emekli Tümgeneral Erol Özkasnak, 28 Şubat süreci'ni "''post-modern bir darbe''" olarak tanımlayan bazı yazarları haklı bulduğunu söyledi.
==İç isyanlar ve Terörle mücadele==
{{anamadde|Doğu isyanları listesi|PKK}}
İlk ayaklanma [[1921]] yılında [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'ne karşı bağımsız Kürt devleti kurma amacıyla {{fact}}girişilen Koçgiri aşireti tarafından başlatılan Dersim aşiretlerinin de desteklediği ([[Tunceli]]) yöresinde gerçekleşen [[Koçgiri İsyanı]] ayaklanmasıdır. Koçgiri ayaklanmasını Kürtlerden; Haydar ve Alişan beyler ile Gülağaoğullarından Mehmed İzzet, Naki, Hasan Askeri, Kazım ve Alişir yönetmiştir. İsyan, Nurettin Paşa ve Topal Osman yönetimindeki [Giresun] muhafız alayı tarafından kısa sürede bastırılmış ve isyandan netice alınamamıştır. İsyana katılıp yakalananlara idam cezası verilmiş ancak daha sonra Dersim aşiretlerinin araya girmesiyle [[Mustafa Kemal Paşa]] cezaları kaldırmıştır.
[[1930]]'larda meydana gelen [[Dersim İsyanı|Dersim isyanı]], yapılan bir askerî harekâttan sonra [[13 Kasım]] [[1937]]'de sona erdi. Ayaklanmanın lideri Seyit Rıza ile 6 kişi idam edildi. Çok sayıda ayaklanmacı değişik hapis cezalarına çarptırıldı. Durulmayan olaylar üzerine [[1938]]'de yeni bir ayaklanma çıktı ve başlatılan ikinci askeri harekat sonunda Eylül [[1938]]'de ayaklanma tamamen bastırıldı.
[[TBMM]]'de yapılan görüşmelerde, bu gelişmelerin başta [[Fransa]] ve Fransa'nın mandası altındaki [[Suriye]] tarafından kışkırtıldığı ileri sürüldü. Başbakan [[İsmet İnönü]] ise, [[Tunceli]] ilinde iki yıldır izlenen reform programının amacının bölgenin uygar bir hâle getirilmesi olduğunu belirterek, programa karşı bölgede direniş olduğunu belirtmiştir.
[[Kurtuluş Savaşı]] sırasında dahi yaşanan isyanlar Cumhuriyetin ilanından sonrada devam etmiş ve etmektedir.
[[1970]]'lerin başında örgütlenmeye başlayan, [[1984]]'te dağ kadrolarını oluşturarak paramiliter yapıya bürünen, Kürdistan İşçi Partisi ([[Kürtçe]]:''Partiya Karkerên Kurdistan'', daha alışılmış hâliyle '''PKK'''), KADEK ve Kongra-Gel isimlerini kullanmış olan, kendisine [[Türkiye]]'nin güneydoğusu, [[Irak]]'ın kuzeyi, [[Suriye]]'nin kuzeydoğusu ve [[İran]]'ın kuzeybatısını kapsayan bölgede bir devlet kurmayı amaçlayan ve bu amaçla söz konusu toprakların [[Türkiye Cumhuriyeti]] sınırları dahilinde kalan kısmına sahip olabilmek için [[Türk Silahlı Kuvvetleri]] ve sivillere karşı silahlı eylem yapan örgüt, [[15 Şubat]] [[1999]]'da [[Abdullah Öcalan]]'ın [[Kenya]]'da uluslararası bir operasyonla yakalanması ile büyük oranda çökertilmiş ve etkinliği yok denecek noktaya getirilmiştir. Bugün ise ad değiştirip siyasallaşarak meşrulaşma çabasına girmiştir.
==İktisadi tarih==
{{anamadde|Türkiye Ekonomisi}}
[[Mustafa Kemal Atatürk]];
{{Cquote|Askerî ve siyasi zaferler iktisadi zaferle taçlandırılmazlarsa elde edilen zaferler sürüp gidemez, az zamanda söner...}}
diyerek bir ülkenin varlığını ve bağımsızlığını sürdürebilmesinin yegane koşulunun iktisadi alanda gelişmek olarak dile getirdiği anlayışını birçok devrim niteliği taşıyan atılımlar yaparak uygulamaya geçirmiştir.
[[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]’ün uyguladığı modelin özgünlüğü de burada kendini göstermektedir. Bu modelin ''ulusal'' çıkarları öne alan, tam bağımsızlık ilkesine dayalı, ''demokratik'' nitelikleri sıklıkla vurgulanmıştır.
Lozan görüşmelerinin kesintiye uğradığı bir dönemde ([[17 Şubat]] – [[4 Mart]] [[1923]]) düzenlenen “[[İzmir İktisat Kongresi|Türkiye İktisat Kongresi]]” ekonomik bağlamda ''ulusalcılık'' yönelimine ilişkin atıfların oldukça yoğun yapıldığı bir toplantı olmuş, devletin ''millî iktisat'' ilkelerini benimsediğini ifade eden kararlar alarak ''[[Misak-ı İktisadi]]'' olarak adlandırılan ekonomik hedef ve yöntemleri ortaya koymuştur. Bu esaslar bütün zorluklara ve sorunlara rağmen [[Türkiye Cumhuriyeti]]’nin ekonomik siyasetinin esaslarını teşkil etmiştir.
[[Türkiye]]’nin bu yıllarda belirlediği ekonomik model “[[Karma ekonomi|Karma-ekonomik]]” bir modeldir. Özel sektörün serbest faaliyeti desteklenmekle birlikte, bu noktadaki çeşitli yetersizlikler yüzünden devletin ekonomik alanda faaliyeti adeta bir zorunluluk olmuştur. Fakat bu kararların asıl dikkati çeken tarafı : devletin düzenleyiciliğine ve destekleyiciliğine yoğun olarak vurguda bulunulmasıdır.
[[Türkiye]]'de çok partili sisteme geçiş ve dünya ile ekonomik ilişkilerin sıkılaşması, [[İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı]] (OECD), [[Dünya Bankası]] (IBRD) ve [[Uluslararası Para Fonu]]'na (IMF) üyelikle birlikte liberal düşüncelerle etkileşimin arttığı görülmektedir. <ref>[http://216.239.59.104/search?q=cache:RWeKp8h1YIQJ:ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/temela.pdf+t%C3%BCrkiye+cumhuriyeti+sanayi+le%C5%9Fme+tarihi&hl=tr&gl=tr&ct=clnk&cd=8]</ref>
==Bakınız==
*[[Osmanlı Devleti]]
*[[Türkiye Cumhuriyeti]]
*[[I. Dünya Savaşı]]
*[[II. Dünya Savaşı]]
*[[Lozan Antlaşması]]
{{Avrupa konusu|tarihi}}
==Referanslar==
<div class="references-small">
<references />
</div>
[[Kategori:Türkiye Cumhuriyeti tarihi|*]]
[[ar:تاريخ تركيا]]
[[cy:Hanes Twrci]]
[[de:Geschichte Anatoliens]]
[[en:History of the Republic of Turkey]]
[[eo:Historio de Turkio]]
[[es:Historia de Turquía]]
[[eu:Turkiako historia]]
[[fa:تاریخ ترکیه]]
[[fr:Histoire de la Turquie]]
[[gl:Historia de Turquía]]
[[he:היסטוריה של הרפובליקה הטורקית]]
[[hu:Törökország történelme]]
[[it:Storia della Turchia]]
[[ja:トルコの歴史]]
[[ko:터키의 역사]]
[[nl:Geschiedenis van Turkije]]
[[no:Tyrkias historie]]
[[pt:História da Turquia]]
[[ro:Istoria Turciei]]
[[ru:История Турции]]
[[sr:Историја Турске]]
[[sv:Turkiets historia]]
[[uk:Історія Туреччини]]
[[zh:土耳其历史]]
| |||