Naib Muhammed Emin: Revizyonlar arasındaki fark

{{düzenle|Şubat 2007}}

 

 

==Kuzey Kafkasya'daki durum ve ön bilgi==

* 1846'da Şamil, kendi egemenlik alanı olan doğudaki Dağıstan ve Çeçenya ile, en batıdaki Çerkesya arasında bulunan ve Kuzey Kafkasya'yı ikiye bölen stratejik Kabartay bölgesini Rus yönetiminden çıkartmak üzere harekete geçti;amacı Kabartayları yanına çekip Ruslara karşı verilen dinsel görünümlü,ama temelde bağımsızlık içerikli "Müridizm Mücadelesini", Adıgelerle doğrudan birleşmeyi gerçekleştirerek, Kuzey Kafkasya boyutuna yaymak idi. Ama geleneksel olarak Rus dostu olan [[Kabartay]] derebeyleri Şamil'e karşı tavır koydular. Derebeylerinin yardımına gönderilen Rus birliklerinin yakınlaşması ve tehlike oluşması üzerine, Şamil de Çeçenya'daki karargahına geri dönmek zorunda kalmıştı.

 

* Bu yeni durum üzerine İmam Şamil, Ruslarla bir tür ateşkes durumu içinde olan ve kendileriyle doğrudan bir temas olanağı bulunmayan Çerkesya'da yaşayan Müslüman toplulukları örgütlemesi ve yeniden savaşa katması için 30 yaşındaki genç ve enerjik naiplerinden Muhammed Emin'i, temsilcisi olarak Adıgelerin arasına gönderdi. Muhammed Emin, Çerkeslerce verilen adıyla "Mıhamet Emin" ya da kısaca "Naib", yanında din adamları, kadılar ve muhafızlar olduğu halde, 1848 yılında Çerkesya'ya geldi; Adıge toplulukları, özellikle Abadzehler tarafından dostça karşılandı. 1849 yılı ilkbaharında Mahoş, Yegerukay ve K'emguylar Naib'e bağlılıklarını bildirdiler; Ubın Irmağı boyundaki Şapsığlar da destek sözü verdiler (1).

* İmam Şamil, yönetimine aldığı yerlerde köleliği ve derebeyliğini kaldırıp eşitlikçi bir şeriat düzeni (İslami bir devlet yönetimi) kuruyordu. Bu nedenle Naib, yoksul köylüler, özellikle köleler arasında bir özgürlük umudu yaratmıştı. Ama Naib, Şamil'in adaleti ve eşitliği esas alan politikasından saptı, derebeylerinin de desteğini elde etmek için, birkaç eşten oluşan haremine bir K'emguy derebeyinin kızını da aldı. Bu beklenmedik politik sapma, yoksul köylüler ve köleler arasında güvensizliğe ve tepkiye yol açtı.

* Muhammed Emin'in etkinliği uzun sürmedi, sonunda Unbi (Umpa) Dağlarında Ruslara yenilip eski gücünü ve saygınlığını yitirdi. 16 Temmuz 1851'de Kuban bölgesi Şapsığları Muhammed Emin'in Anthir (Антхыр)'deki istihkamını ve şeriat mahkemesi binalarını yıktılar. Burada Ruslarla yeniden ticaretin başlatılması ve Naib yanlısı olan bütün din adamları zümresine yönetimden el çektirilmesi kararları alındı. Ayrıca Karadeniz kıyısında Aşe ve Psezuapse (Psışu/Псыш1у) ırmakları yöresinde yaşayan Şapsığlar da, 12 Ağustos 1851'de Lazarevsk Kalesi yakınlarında toplanıp Muhammed Emin'i tanımama ve Ruslarla ticari ilişkileri başlatma kararı aldılar. Halk savaşı ve savaş gerekçesiyle Muhammed Emin tarafından konulmuş olan ağır vergileri ödemeyi istemiyordu.

 

* 1853-56 Kırım Savaşı sırasında, Çerkesya, böylesine bölünmüş ve pasifleşmiş bir durumdaydı. Savaş koşullarından yararlanma ve yeniden "genişleme" planları yapan Osmanlılar, eski bir Rus subayı olup Türkiye'de sığınmacı olarak bulunan '''Seferbey Zaneko''''yu (Занэкъо Сэфэрбэй), "Çerkesistan Valisi Sefer Paşa" ünvanını vererek Tuapse'ye gönderdiler. Ama, yörede yaşayan ve bağımsızlıklarını herşeyin üstünde tutan Şapsığlar bu tür bir "Osmanlı Valiliğini" tanımadılar. Sefer Paşa da, kuzeye, eski memleketi Natuhay yöresine gitti, ama orada da önemli bir etkinlik gösteremedi.

 

Sonuç olarak, dışlanmışlık nedeniyle Türklere kırgın olan Naib ile Osmanlı Valisi Sefer Paşa arasında bir tür gizli rekabet de başladı. Çerkesler, Kırım Savaşına doğrudan katılmadılar, ama Kafkasya'daki Rus birliklerinin önemli bir bölümünün cepheye sürülmesini de engellemiş oldular; böylece Müttefiklere (İngiliz ve Fransızlara) dolaylı bir destek sağlamış oldular, ama bu yüzden, kendi sonlarını da hazırladılar. Artık Ruslar, egemenlik alanları içinde bir ada gibi kalmış olan Çerkesya'yı, halkı ile birlikte yok etme yollarını araştırmaya başlamışlardı (1857).

 

* Kırım Savaşı'ndan sonra Ruslar tüm güçleriyle, önce Şamil'in üzerine yürüdüler. Şamil 6 Eylül 1859'da Dağıstan'ın Gunip Dağında Ruslara teslim oldu. Muhammed Emin de, Aralık 1859'da, anlaşmalı olarak Ruslara teslim oldu. Rus generallerinden Filipson, Muhammed Emin'in, sadece bir din adamı olarak Abadzehler arasında oturmasına izin verdi, ama Rusların istediği biçimde Çerkesleri barışa (boyun eğmeye) yöneltemedi. Söylendiğine göre, Naib, Çerkeslerin savaş planlarını da Ruslara sunmuştu (5).

 

* Naib'in, Türkiye'de,kendisini bir hain olarak gören Çerkesler taraından sürekli arandığı ve öldürülmek istendiği, saklanmak için, gizlice Bursa Armutköy'e yerleştiği söylenmektedir, çok sayıdaki karılarının ve kendisinin mezarı, hepsi de bir arada, Armutköy'dedir.