Tomáš Garrigue Masaryk: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Bot değişikliği Değiştiriliyor: hr:Tomáš Garrigue Masaryk |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) |
||
2. satır:
'''Tomáš Garrigue Masaryk''' (d. [[7 Mart]] [[1850]] - ö. [[14 Eylül]] [[1937]]), eski [[Çekoslovakya]]'nın kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı ([[1918]]-[[1935]]).
Babası [[Slovak]] bir arabacı, annesi ise [[Alman]]laşmış [[Moravya]]lı bir aileden gelen bir hizmetçiydi.Öğretmen okulunu bitirdiyse de kısa süre bir çilinigirin yanında çıraklık yaptı.Daha sonra, [[1865]]'te [[Brno]]'da Alman Yüksekokulu'na girdi.Öğrenimini [[Viyana Üniversitesi]]'nde sürdürerek [[1876]]'da [[doktora]] çalışmasını tamamladı.[[Leipzig]]'de bir yıl süren araştırmaları sırasında karşılaştığı [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'li müzik öğrencisi [[Charlotte Garrigue]] ile evlendi ([[1878]]).[[1879]]'da [[Viyana]]'da felsefe dersleri vermeye başladı.[[1882]]'de [[Prag]]'daki Çek üniversitesinde [[felsefe]] profesörü oldu.
Masaryk, [[Yeni-Kantçılığı]] benimsemekle birlikte İngiliz [[püriten]] ahlak anlayışından ve [[Husçu]]ların sofu öğretisinden de önemli ölçüde etkilenmişti.Aynı zamanda [[kapitalizm]]in yol açtığı toplumsal sorunları eleştirelk bir yaklaşımla inceliyordu.Çek reform hareketi ile 19. yüzyılın başındaki kültürel canlanma konularındaki ilk çalışmalarında [[Çekoslovak]] tarihsel mirasının ''dinsel anlamı'' üzerinde durdu.[[Avusturya-Macaristan İmparatorluğu|Avusturya]] devleti içinde [[Slav]]lara eit hakların sağlanmasını savunan tarihçi [[František Palacký]]'nin yapıtlarını konu alan çalışması Çek-Avusturya çekişmesinin kapsamlı bir incelemsiydi.Bu arada iki dergi çıkardı.Bunlardan birinde sert bir tartışmanınn ardından, ortçağın başlarında yazıldığı ve Alman ''Nibelungenlied'' 'inin (y. 1200) Slav kültüründeki karşılığı olduğu sanılan iki şiirin, gerçekte 19. yüzyılın başlarında bir Çek şairinin yurtseverce duygularla yaptığı bir sahtekarlık olduğunu kanıtladı.
10. satır:
Siyasetçi olarak önceleri, [[1848]]'de öngörülmüş olan Avusturya-Slav federal birliğinden yanaydı.Ama zamanla Ulusal Parti'nin tutucu kanadını oluşturan Yaşlı Çekler'den uzaklaşarak liberal eğilimli Genç Çekler'e katıldı.[[1891]]'de Avusturya Devlet Konseyi'ne (''Reichsrat'') seçildi, ama Genç Çekler'le milliyetçilik anlayışı konusunda anlaşmazlığa düşerek [[1893]]'te görevinden istifa etti.[[Mart]] [[1900]]'de Gerçekçi Parti'yi kurdu.Bu arada daha demokratik bir nitelik kazanmış olan konseye yeniden seçildi ve Slav muhalefetin sol kanadının önderlerinden biri durumuna geldi.Hem konseyde, hem de Avusturya ve Macaristan parlamentolarının sürekli komitesinde [[Avusturya-Macaristan]]'ın [[Almanya]]'yla ittifakını ve Balkanlar'da izlediği emperyalist politikalrı eleştirdi.Avusturya'nın [[Bosna-Hersek]]'i ilhakı sırasında [[Sırp]] ve [[Hırvat]]ların haklarını savundu.
Masaryk, [[I. Dünya Savaşı]]'nın başlamasından sonra [[1915]] başlarında [[Batı Avrupa]]'ya gitti ve yeraltı Çek kurtuluş hareketinin önderi olarak Avusturya-Macaristan ve Almanya'ya karşı etkili bir kampanya yürüttü.İngiliz ve Fransız dostlarının aracılığıyla [[Müttefik]] önderlerle ilişkiler kurdu.[[1917]]'de mutlakiyetçi çarlık rejiminin devrilmesinden sonra Rusya'ya giderek Çek savaş tutsaklarından oluşan Çekoslovak Lejyonu'nu örgütledi ve yeni hükümetle ilişkiler geliştirdi.[[Sovyet Devrimi]]'nden sonra ABD'ye giderek Başkan [[Woodrow Wilson]] ve Dışişleri Bakanı [[Robert Lansing]] ile [[Çekoslovakya]]'nın bağımsızlığı konusunu görüştü.[[Mayıs]] [[1918]] tarihli Lansing Bildirisi'nde [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin Çek özgürlük hareketini desteklediği ifade edildi.Wilson'ın [[I. Dünya Savaşı]] sonrası barış görüşmelerinin temeli olarak öngördüğü On Dört Madde, bağımsız bir Çekoslovak devleti'nin kurulmasını da içeriyordu.Masaryk ayrıca Slovak önderlerle Slovaklara geniş özerklik tanıyan Pittsburgh Sözleşmesi'ni imzaladı.Bu sözleşmenin torumlanışı sonradan birinci Çek Cumhuriyeti döneminde Slovak muhalefet ile Çek hükümeti arasında anlaşmazlıklara yol açtı.
[[3 Haziran]] [[1918]]'de [[Çekoslovakya]] [[İtilaf devletleri]]'nden biri olarak tanındı ve sınırları Masaryk'ın öngördüğü biçimde belirlendi.Masaryk çokuluslu yeni devletin kalabalık Alman ve Macar etnik gruplarının azınlık haklarına saygı göstereceğine söz verdi.[[14 Kasım]] [[1918]]'de Çekoslovakya cumhurbaşkanı oldu.Aynı göreve 1920, [[1927]] ve [[1934]]'te yeniden seçildi.Ülkenin kurucusu ve babası olarak , Çek ve Slovak gruplar arasındaki anlaşmazlıklardan ve [[Slovakya]]'nın azınlık statüsünden kaynaklanan bunalımlaro çözmeye uğraştı.Uzak görüşlü bir siyasetçi ve demokrat olarak, [[Nazi]]lerin [[1933]]'te Almanya'da iktidara gelmelerinden sonra [[Orta Avrupa]]'nın geleceğiyle ilgili kaygılarını ilk dile getirenlerdendir.Aralık 1935'te görevinden istifa etti ve yaklaşık iki yıl sonra öldü.
| |||