Tuyuğ: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
'''Tuyuğ''', Türklerin oluşturup [[Divan şiiri]]ne kazandırdığı nazım şeklidir. [[Mani]]nin [[Divan edebiyatı]]ndaki karşılığı sayılabilir.
Tek dörtlükten oluşur. Kafiyelenişi rubaiyle aynıdır: '''aaxa'''. Genellikle lirik tarzda olan ve '''aaaa''' şeklinde kafiyelenen tuyuğlara "''Musarra Tuyuğ''" denir. Manide olduğu gibi, [[cinaslı uyak]] kullanılır. Halk şiirinde 11'li kalıpla söylenen mani biçimindeki şiirlere de tuyuğ denir
Tuyuğ, kaynağını Türk halk edebiyatından alır. Ahmet Kabaklı’ya göre: “Tuyuk, Türk Halk Edebiyatı’ndaki mânî’nin aruz veznine uygulanmış bir çeşididir.”<sup>1</sup> Bu bakımdan Tuyuğ için, aruz vezniyle yazılan millî nazım şekillerimizden, birimi dörtlük olan bir nazım şeklidir diyebiliriz.
Bazı hallerde, rubâîlerde de rastladığımız gibi (aaaa) kafiyelenişinde olan tuyuğlar da görülür.
Tuyuğ’un, rubâî (aruz) ve [[mânî]] (hece) den farkı, veznindedir.
Tuyuğlar, aruzun '''fâ i lâ tün + fâ i lâ tün + fâ i lün''' ( -.--- / -.--- /-.- ) kalıbıyla yazılır.
Tuyuğlarda hikmetli düşünceler, tasavvufî ve felsefî duygular dile getirilir.
XIV. yy. şairlerinden [[Kadı Burhaneddin]]’in başlattığı Tuyuğ adlı [[Türk]] icadı millî nazım şeklinin usta uygulayıcılarından birisi de, hiç şüphesiz, yine aynı yüz yılın şairlerinden biri olan [[İmameddin Seyit Nesimî]]’dir.
'''Örnekler:'''
<poem>
Özünü eşşeyh gören serdâr olur
Enelhak davâ kılan berdâr olur
Er oldur, Hak yoluna baş oynaya
Döşekte ölen yiğit murdâr olur
'''Kadı Burhaneddin'''
Ey tabib-i hâzik-i nâzik-mizaç
Sen bilürsün hasta gönlüme ilaç
Ey gönül ile sana kul olmuşem
Şive ile naz ile ne ihtiyaç
'''Nesimî'''
Bîvefâ dünyâdan usandı gönül
Yoh dedi dünyayı yoh sandı gönül
Düştü aşkın oduna yandı gönül
Vahdetin kand âbına bandı gönül
'''Nesimî'''
</poem>
[[Rubai]]de işlenen konular tuyuğda da işlenir. [[14. yüzyıl]] Azerî şairi [[Kadı Burhanettin]] bu türün kurucusu sayılır. Çağdaşı Azerî şairi [[Nesimi]] ve [[15. yüzyıl]] [[Çağatay]] şairi [[Ali Şir Nevai]] bu türde çokça ürün vermişlerdir.
<sup>1</sup> ''Türk Edebiyatı, A. Kabaklı / I. C. S. 618 / III. B. 1973''{{şiir-taslak}}
[[Kategori:Bentlerle kurulan Divan nazımı]]
[[Kategori:şiir]]
| |||