Teratoloji: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
ilk
 
+
1. satır:
'''Teratoloji''' doğuştan gelen bozukluklar ya da kusurlar için kullanılan bir terimdir. [[Yunanca]] ''canavar'', ya da ''harika'' anlamına gelen {{Polytonic|τέρᾰς}} (genitif hâli {{Polytonic|τέρᾰτος}}) ile ''söz'' anlamına gelen {{Polytonic|''λόγος''}} sözcüklerinden gelmektedir. Aynı anlamda kullanılan bir başka terim de '''dismorfoloji'''dir.
 
== TeratogenesisTeratojenezis ==
Doğum kusurlarına yenidoğanların %3-5'inde rastlandığı bilinmektedir.<ref>{{cite web |url=http://www.marchofdimes.com/pnhec/4439_1206.asp |başlık=Birth Defects & Genetics: Birth Defects |erişimtarihi=2007-05-30 |format= |work=}} {{İng}}</ref> [[ABD]]'de yaklaşık bebek ölümlerinin %20'sine neden olur ve bebek ölümlerinin başta gelen nedenlerindendir. Tüm çocukların %7-10'u bir doğum kusurunun teşhis ve tedavi edilmesi için yoğun tıbbi bakıma gerek duymaktadır.<ref name="pmid2468064">{{Dergi belirt |yazar=Dicke JM |başlık=Teratology: principles and practice |dergi=Med. Clin. North Am. |cilt=73 |sayı=3 |sayfalar=567–82 |yıl=1989 |pmid=2468064 |doi=}} {{İng}}</ref> Her ne kadar bazı doğum kusurlarının etiyolojik nedenlerini tanımlama üzerinde önemli ilerlemeler kaydedildiyse de , yaklaşık %65'inin bilinen ya da tanımlanabilen bir nedeni yoktur.<ref name="isbn0-471-38225-6">{{Kitap belirt |yazar=Ronan O'Rahilly, Fabiola Müller |başlık=Human embryology & teratology |yayımcı=Wiley-Liss |yer=New York |yıl=2001 |sayfalar= |isbn=0-471-38225-6 |oclc= |doi=}} {{İng}}</ref>
 
Önceleri, [[memeli]] [[embriyo]]sunun, annenin [[uterus]]unda tüm dış etmenlerden korunarak geliştiğine inanılmaktaydı. Ancak 1960'larda yaşanan [[thalidomide]] felaketinden sonra, gelişmekte olan embriyonun normalde erişkinlerde önemsiz etkileri bulunan bazı diş etmenlere karşı oldukça savunmasız olduğu ortaya çıkmıştır.
 
=== Wilson'ın 6 ilkesi ===
Gelişmekte olan memeli embriyosunun [[in utero]] savunmasızlığının farkında olunmasıyla birlikte günümüzde hâlâ uygulanmakta olan ''Teratolojinin altı İlkesi'' geliştirildi. Teratolojinin bu ilkeleri Jim Wilson tarafından 1959'da ''Environment and Birth Defects'' (Çevre ve Doğum Kusurları) adlı yazısında ortaya kondu.<ref name="isbn0-12-757750-5">{{Kitap belirt |yazar=James G. Wilson, |başlık=Environment and Birth Defects (Environmental Science Series) |yayımcı=Academic Pr |yer=London |year= |pages= |isbn=0-12-757750-5 |oclc= |doi=}} {{İng}}</ref> Bu ilkeler teratojenik etkenleri ve gelişmekte olan organizmalar üzerindeki etkilerini incelemeyi yönlendirmektedir:
 
# Teratojenezise duyarlılık konseptusun genotipine ve ters çevresel etmenlerle olan etkileşim tarzına bağlıdır.
# Teratojenezise duyarlılık ters etkiye maruz kalındığı zaman bulunulan gelişimsel aşamaya göre değişkenlik gösterir. Etkenlere duyarlılığın ve bu etkenlerden etkilenen organ sistemlerinin duyarlılığının kritik evreleri bulunmaktadır.
# Teratojenik etkenler, anormal gelişimi başlatmak üzere gelişmekte olan hücre ve dokularda kendilerine has şekillerde etki gösterir.
# Ters etkilerin gelişmekte olan dokulara erişimi etkinin doğasına bağlıdır. Bir teratojenin gelişmekte olan konseptus ile temasını çeşitli etmenler etkiler. Etkenin doğası, annenin etkene maruz kalma yolu ve derecesi, plasental transferin ve sistemik emilimin hızı ve anne ile embriyonik/fetal genotipin kompozisyonu gibi.
# Normal dışı gelişim dört şekilde tezahür eder (Ölüm, sakatlık, büyüme gecikmesi ve işlevsel kusur).
# Normal dışı gelişimin frekansı ve derecesi, etkenin dozu gözlemlenebilir ters etki yaratmayan düzeyden %100 ölümcül düzeye doğru gittikçe artar.
 
Çevresel etkenlerin teratojenik potansiyelini anlamak için yapılan testler hayvan model sistemlerini içerir (örneğin fare, tavşan, köpek ve maymun). İlk teratologlar gebe hayvanları çevresel etkenlere maruz bıraktıktan sonra fetüste iç organlarda ve iskelette büyük anormallikler olup olmadığını incelemişlerdir. Bu yöntem hâlâ teratolojik değerlendirmenin bir parçası olsa da artık Teratoloji alanında daha [[molekül]]er düzeyde araştırmalar yapılmakta ve bu etkenlerin etkileme mekanizmaları araştırılmaktadır. Bu amaçla genetik olarak değiştirilmiş fareler kullanılmaktadır. Buna ek olarak hamile kadınların hamilelikleri sırasında maruz kaldıkları etkenler kaydedilerek doğum sonrası ortay çıkanlar da arşatırılmaktadır. Bu çalışmalar sonucu ilaçların ve diğer etkenlerin insan gebeliklerinde olası riskleri hakkında bilgi toplanmaktadır.
 
Bir '''teratojen'''in nasıl etkilediğini anlamak hem konjenital anormallikleri engelleme konusunda yardımcı olabileceği gibi hamile kadınların güvenle kullanabileceği ilaçları geliştirmede de yardımcı olabilecektir.
 
== Notlar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Teratoloji" sayfasından alınmıştır