Kaykay: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Mulazimoglu (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
Madde en kapsamlı haline geri getiriliyor. |
||
1. satır:
{{
[[Resim:Tommy shiffty.jpg|thumb|right|290px|Kaykay sporu yapan bir kaykaycı]]
'''Kaykay''', [[20. yüzyıl]]ın ortalarından sonra [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nin [[Kaliforniya]] eyaletinin sahil kentlerinde [[rüzgâr]]sız günlerde [[sörf]] yapamayan gençlerin böyle günlerde vakitlerini geçirmek için önceleri [[tahta]] parçalarına [[tekerlek]] takarak buldukları bilinen [[ekstrem spor]] dalı ve bu amaç için kullanılan spor [[alet]]i.<ref>http://skateboard.about.com/cs/boardscience/a/brief_history.htm</ref><ref>http://www.ssd.k12.ak.us/PHS/web2005/EDENWEB/SKATEBOARDING_HISTORY.html</ref>
Başlangıcından bugüne popülaritesi sürekli artıp azalan spor ilk ortaya çıktığı yer olması itibariyle özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde olmak üzere onyıllardır dünyanın hemen her köşesinde çok sayıda amatör ve profesyonel sporcu tarafından yapılmaktadır.<ref>http://www.skateparkdesign.com/statistics.html</ref><ref>http://www.enquirer.com/editions/2003/05/21/loc_skatepark21.html</ref>
'''Kaykay sporu'''; kaykayı oluşturan parçalar, kendisine özel [[ayakkabı]], kıyafet ve aksesuarların üretimi ve pazarlanması yanısıra [[kaykay parkı|kaykay parkları]]'nın kurulması ve işletmesi, yerel ve uluslararası yarışma organizasyonları ile çok büyük bir [[endüstri]], [[ekonomi]] ve [[kültür]] haline gelmiştir.<ref>http://www.skateboardiasc.org/about.asp</ref><ref>http://www.wcsk8.com/2007/index.lasso</ref><ref>http://www.skateboardworldcup.com/</ref><ref>http://www.skateboardclothingbrands.com/</ref><ref>http://skateboarddirectory.com/articles/482726_art_of_the_skateboard.html</ref>
==Kaykayı oluşturan kısımlar==
===Tahta===
{{anamadde|Kaykay tahtası}}
Kaykay tahtası kaykayın gövdesini şekillendirir ve ayakta duracak alanı oluşturur. Kaykaycının ayağına daha çok sürtünme oluşturarak ayağının altından kolayca kaymasını önlemek için kendinden yapışkanlı zımpara ile kaplanır.
Çoğu tahta 7 kat çapraz iliştirilmiş Kuzey Amerika [[maple]] ağacından yapılmıştır. Zaman zaman tahtanın yapımında [[fiberglas]], [[bambu]], [[karbon]] lifi gibi daha egzotik maddeler tahtayı daha sağlamlaştırmak, hafifletmek ve performansını artırmak amacıyla hammaddesine eklenir. Genelde tahtalar 19 ila 20,5 cm genişliktedir.
===Tekerlekler===
Tekerler, genellikle [[poliüretan]]dan yapılır ve kayış stillerine göre değişik şekil ve ölçülerde olur. 65-90 mm gibi daha geniş ölçülerde olanlar daha hızlı döner ve güzergahtaki ufak [[taş]]lar gibi engeller üzerinde daha rahat hareket ederler. 48-54 mm gibi daha küçük ölçüde olanlar tahtayı yere daha yakın tutar , [[ivme]]lenmek için daha az [[enerji]]ye ihtiyaç duyar ve daha alçak bir [[yerçekim]] merkezi oluştururlar ancak büyük ölçülü olanlar kadar hızlı değildirler.
[[Resim:Skateboard.JPG|thumb|250px| Bir kaykayın dingil ve tekerleri]]
Tekerler aynı zamanda [[durometre]] adı verilen ölçüm aletiyle ölçülebilen değişik oranda sertliklere sahiptir. Tekerler çok yumuşaktan (yaklaşık 75a) çok serte (yaklaşık 99a) kadar değişirler. Bu ölçekte son nokta 100a'dır ; buna karşın 101a veya daha fazla olarak etiketlenmiş tekerler de vardır. Günümüzde bazı üreticiler bu ölçek yerine daha kullanışlı olan bir sistem ortaya koymuşlar ve tekerleri sertliklerine göre ' B ' ya da ' D ' ölçeğine göre sınıflandırmaktadırlar.
Modern ''streetstyle'' kaykaycıları [[kickflip]] ve [[ollie]] gibi hareketleri yapmayı kolaylaştırdığı için daha çok ufak boyda olan tekerleri (genellikle 48-55 mm) tercih ederler. ''Streetstyle'' kayanların tercihi aynı zamanda oldukça sert modeller olmalıdır ; çünkü yumuşak ve ufak modeller çok enerji emdiklerinden kaykaycının çok fazla efor harcamasına sebep olurlar.
Vert tarzında ise daha geniş tekerlerin kullanılması daha faydalıdır (genellikle 55-65 mm). Bu tarz yüksek hız gerektirir ve de ufak tekerler hem yüksek hızlara ulaşmayı zorlaştırır hem de rampa üzerinde daha kolay denge kaybına yol açar. ''Vert'' tekerleri genellikle çok serttir böylece daha hızla dönebilirler.
Çok az yapılan [[slalom]] tarzında ise daha da geniş (60-75 mm) tekerler kullanılır ki böylece olabilecek en yüksek hızlara ulaşılır. Buna rağmen keskin ve fazla dönüşleri kolaylaştırmak için yumuşak ve pürüzlü olmaları gerekir.
''Longboarding'' ve ''Downhill skateboarding'' dallarında daha da geniş tekerlekler kullanılır. Ölçüler 65 mm'den 100 mm'ye kadar çıkar. Bu tekerlerin hemen hemen hepsinde sert [[plastik]] göbek bulunur ve bu şekilde sert bir poliüretan tekerden daha ince ve hafif bir yapı ortaya çıkar. Çoğunlukla bu tekerleri Kaykay [[film]]i çekenler ve videoya alanlar kullanır ki bu şekilde geniş ve yumuşak tekerlerle hemen hemen her zeminde kolayca ve sarsılmadan hareket edebilirler.
===Dingiller===
[[Resim:Skateboard-truck.jpg|thumb|200px|right|Kaykay dingili]]
Tahtaya iliştirilmiş olan tahta ile tekerlekleri birbirine bağlayan iki [[metal]] (genellikle [[alüminyum]] [[alaşım]]) dingil vardır. Dingillerin iki kısmı vardır. Üstteki tahtaya [[vida]]lanmış olan kısım ''baseplate'' olarak adlandırılırken kalan kısmına ''hanger'' adı verilir. ''Baseplate'' ve ''hanger'' arasında ise ''bushingler'', [[lastik]] kısımlar ya da ''grommetler'' vardır. Bu parçalar [[mekanizma]]nın kaykayın dönmesi gerektiğinde işlemesini sağlar. ''Bushingler'' dingile dönüş esnasında yastık görevi görür. ''Bushingler'' ne kadar sıkı ve sert ise kaykay o kadar stabil kalır. ''Bushingler'' ne kadar yumuşak ise, kaykayın sağa sol dönüş yapabilmesi o kadar kolay olur. ''Kingpin'' denen bir geniş vida bu parçaları bir arada tutar ve ''bushinglerin'' iç kısmı ile tam ölçüde ve uyumludur. ''Kingpinin'' somununu sıkılaştırma ve gevşetme sonucunda dingiller kaykayın dönüş kabiliyetinin ayarlanması sağlanır.
===Rulmanlar===
{{anamadde|Rulmanlı yatak}}
Bir kaykay tekerinin hareket edebilmesi için içinde iki adet rulman bulunmasına ihtiyaç duyar ve bu genellikle ' 608 ' (8 mm internal bore) ölçüsünde olur. Bir çok kaykay rulmanı ''ABEC'' ölçeğine göre sınıflandırılır. Yüksek numaralı rulmanların kaykay sporu için daha iyi olduğu hatalı bir bakış açısıdır.<ref>http://www.skatelog.com/bearings/abec.htm </ref> Çünkü ''ABEC'' ölçeği kaykay için kullanılan rulmanın ne kadar dayanıklı veya ne kadar hızlı olduğunu göstermez.
Rulmanlar yere yakın ve dolayısıyla nem ve kirle yakın temasta olduğundan bir süre sonra kirlenir ve içeriğindeki [[yağ]] kalınlaşarak pislik bağlar. Bu durum rulmanın dolayısıyla tekerlerin dönüşünü yavaşlatıp ve rulmanlara zarar verdiğinden bakım gerektirir. Bu amaçla rulmanlar zaman zaman çıkartılıp önce kuru bez veya peçeteyle silinmeli, ardından en kolay bulunabilen bir ürün olan [[kolonya]] içinde bekletilip en son makine [[yağ]]ı veya [[gres]]le yağlanmalıdır.
[[Resim:BallBearing.gif|thumb|150px|Rulmanların çalışma şeması ]]
===Vidalar ve somunlar===
{{anamadde|Vida}}
<div style="width: 400px; text-align: center;">[[Image:Screw head types.svg]]<br>''(a) tenceremsi tepeli, (b) düğme tepeli, (c) yuvarlak tepeli, (d) çatılı, (e) düz tepeli ('''kaykay için genellikle bu tip kullanılır'''), (f) oval tepeli''</div>
Bu parçalar dingillerin tahtaya bağlanması için kullanılır. Sekiz tane 10-32 ölçüsünde [[vida]] ve içinde [[naylon]] çevrelenmiş olan somunlardan oluşur. Vidalar alyan anahtarı yahut da yıldız [[tornavida]] kullanılarak takılır.
İlk kez birleştirilen bir kaykayda vidalar yerine hemen oturmaz. Bir süre kaydıktan sonra vidalar tekrar sıkılmalıdır. Bu işleme vidaların başı tahtanın içine tamamen oturana kadar devam edilmeli ve bu şekilde dingiller ile tahtanın tam olarak birleşmesi sağlanmalıdır.
==Kaykay sporunun alt dalları==
===Streetstyle (sokak stili)===
[[Resim:Ozgur_mulazimoglu_ollie.jpg|240px|thumb|''Streetstyle'' kayan bir kaykaycı]]
Bu tarzda sokaktaki kaldırımlar, düz alanlar, basamaklar, engeller, merdiven kenarındaki tutacaklar veya bunlara benzer materyallerin bulunduğu kaykay alanların kullanılır ve bunlarla alakalı hareketler yapılır. Bu tarza en büyük katkıyı ABD'li kaykaycı [[Rodney Mullen]]'ın yaptığı fikri kabul görür.<ref>http://skateboard.about.com/od/proskaterinterviews/a/RodenyMullenInt.htm</ref> ''Streetstyle'''da zıplama hareketi olan [[ollie]] başta olmak üzere hemen hemen tüm temel hareketleri keşfeden kişi o'dur. Dünyada en çok tercih edilen bu tarz özel alanlara ihtiyaç duyulmaması nedeniyle en çok tercih edilen stildir.
Bu tarzın başlangıç tarihi kaykayın tarihi ile aynıdır. Henüz ilk kaykay kullanılmaya başladığında kaykaycılar sokaklarda kayarak ulaşımlarını sağlıyorlardı. Daha sonraları ise daha değişik hareketler keşfedildikçe bunları daha kolay ve gösterişli yapabilecekleri bol kaldırım ve basamakları olan mekanları aramaya koyuldular. En son aşamada ise kendilerinin tasarladıkları kaykay parklarını geliştirdiler. Yapılan bu parklarda sokaklar ve binaların önlerindekine benzeyen yapılar bulunur. Bu yapılar genellikle [[metal]], [[taş]] ve [[ahşap]] malzemeden üretilirler. [[1980]]' lerin başında popülaritesini yaklaşık on yıl boyunca yitiren bu tarz [[1990]]'larda yine eski haline dönmüştür.
Bu tarzın en büyük dezavantajı ise özellikle bu konuda özel yerel kanunların varolduğu Birleşik Devletler'de kaykaycıların sık sık umuma açık yerlerde kaydıklarında [[polis]] tarafından alıkonmaları hatta tutuklanmalarıdır.
Benzer uygulamalara bu sporu yapan kesimin sayıca çok olduğu diğer ülkelerde de rastlanır.<ref>http://www.rherald.com/News/2001/0222/Front_Page/f05.html</ref><ref>http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/6280322.stm</ref>
===Vertstyle (eğim stili)===
[[Resim:Sergio_Negao_-_Frontside_540.jpg|thumb|240px|left| ''Vertstyle'' kayan bir kaykaycı]]
[[1970]]'lerde ortaya çıkan bu tarzda [[rampa (kaykay)|rampa]]lar mevcuttur. Önceleri sadece sokak tarzı kayan kaykaycılar bir süre sonra çanak şeklindeki [[havuz]]larda kaymaya başladılar daha sonra ise daha kullanışlı olan rampalar yapmaya başladılar. Bu şekilde eğim tarzı da ortay çıkmış oldu.<ref>http://www.ssd.k12.ak.us/PHS/web2005/EDENWEB/SKATEBOARDING_HISTORY.html</ref>
Değişik şekillerde rampalar olsa da en çok bilinen ve gösterişli olanı yarım tam [[boru]] şekline çok yakın olan [[halfpipe]]lardır. Çok büyük coğunlukla [[ahşap]] materyalden yapılan bu rampada 90 derece açı ile rampaya kaykaycı kendini bırakır ve bir karşı tarafa bir ilk başlanan tarafa doğru kayarak değişik hareketler yapar. Bu tarzda kullanılan rampalar sadece halfpipe'lardan ibaret değildir. Diğer en çok kullanılan rampaların başında çeyrek boru şeklindeki halfpipe'tan daha az eğimli ve daha alçak olan ''quarterpipe''lar gelir.
Rampalarda kaymak için güvenlik açısından bir takım ek tedbirler alınması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Özellikle kişi kendi ekseni etrafında 360 derecelik bir küre oluşturan sınırlar dahilinde dönerek hareketleri gerçekleştirdiğinden olası ters, sert ve yüksekten düşme olasılığına karşı bazı koruyucu materyyaller vücuda takılır. Bunlar genel olarak kask, bileklik, dizlik ve dirsekliklerdir.<ref>http://orthoinfo.aaos.org/fact/thr_report.cfm?Thread_ID=373</ref>
Bu tarzdaki hareketler sokak tarzına göre biraz daha farklıdır. Benzer hareketler rampanın bir ucundan yükselerek daha yüksekte yapılır ve hareketin önüne ''aerial'' ifadesi getirilir. Ayrıca bu stilde hareketlerde bolca tahtadan tutma yani ''grab'' hareketleri mevcuttur.
[[Resim:Freestyle.jpg|210px|thumb| ''Freestyle'' kayan bir kaykaycı]]
Genellikle birbirine yakın ve standart boyutlarda yapılan half-pipe'ların yanısıra [[Danny Way]] tarafından projelendirilerek özel olarak imal edilmiş olan ''Süper Mega Ramp'' diye adlandırılan modeller de mevcuttur. Danny Way bu rampalarda pek çok yüksek ve uzun atlama rekorlarına sahiptir.<ref>http://www.associatedcontent.com/article/44460/xgames_danny_way_and_skateboardings.html</ref>
Bu tarzda dünyanın en iyilerinden biri olarak [[Tony Hawk]] kabul edilir.<ref>http://www.rollingstone.com/news/story/15787697/tony_hawk_on_video_skateboard_superstar_talks_rollercoasters_big_tricks</ref>
===Freestyle (serbest stil)===
En eski kaykay alt dalı olan bu tarz 1960'lardan 1990'ların başına kadar oldukça popüler olmuştur.<ref>http://www.skateamerica.com/sitemap/content/pages/Skateboard-History-1419.html</ref> 1980'lerde ollie ve ollie bazlı diğer hareketlerin ortaya çıkmasıyla yavaş yavaş eski popülaritesini yitirmiştir. Bu stil sokak tarzına benzer ancak yapılan hareketler bilinen hareketlerden çok kaykaycının kendi tarzı ile ürettiği ve bilinen kural ve hareketlerin dışındakilerdir. İyi bir ''freestyle'' performans çıkarmanın anahtarları sergilenen hareketlerde; çeşitlilik, zorluk, akıcılık ve yaratıcılık'tır.
Bu tarz özellikle günümüzde eskisine nazaran eğim ve sokak tarzına göre daha az tercih edilir.<ref>http://skateboard.about.com/cs/boardscience/a/brief_history.htm</ref> Bunun sebebi olarak gerçek bir yaratıcılığa ihtiyacı olması ve kaykaycının sosyal kaygılarla daha çok yapılan diğer tarzları tercih etmesi olarak gösterilebilir.
Bu stilde [[Rodney Mullen]]ın dünyanın en iyilerinden birisi olduğu kabul edilir.<ref>http://www.skatelegends.com/rodney_mullen.htm</ref>
===Downhill (yokuş aşağı)===
Bu stil streetstyle tarzına diğerlerine göre daha yakındır. Bu tarzda herhangi bir [[kaykay hareketi]] yapma kaygısı olmadan daha geniş tekerler kullanarak eğimli ve uzun bir güzergahta ve yokuş aşağı olarak yarışılır veya sadece kayma amaçlı bir aktivite olarak kalır. Kaykayla en yüksek hızlara bu tarz ile ulaşılabilir.<ref>http://mrtn.ch/profile.html</ref> Günümüzde artık teknik becerilerin ön plana çıktığı bir anlayış kaykay sporuna hakim olduğundan eskisine göre daha az yapılmaktadır ancak bu tarza özel dingil ve tahtalar geliştirilmiş olup güvenlik ve sürat artış göstermiştir.
[[Resim:Maxslide3 pendulum.jpg|thumb|center|800px|Longboard ile ''downhill'' tarzında kayan bir kaykaycı]]
==Kaykay hareketleri==
{{anamadde|Kaykay hareketi}}
[[Resim:Mini badge.jpg|thumb|250px|Bir kaykaycı kaykayıyla havada]]
Kaykay hareketleri kaykay ile sporcunun kombine halde yaptığı bazı numaralardır. Bu hareketlerin zorluk derecesinin bir genelleme ölçütü yoktur. Kimi sporcular diğerlerine zor gelen hareketleri kolaylıkla yapabilirken; diğerlerine kolay gelen hareketlerde zorlanabilirler.
Kaykay hareketleri özellikle [[1976]] yılında basitçe zıplama hareketi olan [[ollie]]nin keşfinden sonra hızla gelişmiş ve değişik numaralar ortaya çıkmıştır. Ollie bir çok hareketin temelini teşkil eder.
Kaykay hareketlerinin isimlendirilmesinde temel hareketin yanında kaykaycının hangi ayağı önde olarak kaydığı ve hareketi öne doğru yoksa geri geri mi yaptığı önemlidir. Kaykaycı sağ ayağı önde kayıyor ise sağa dönüşlü hareketlerin başına ''frontside'' sola dönüşlü hareketlerin başına ''backside'' terimi gelir. Eğer hareketi geri geri giderken yapıyorsa başına ayrıca ''fakie'' terimi eklenir. Kaykaycı normalde öne koyduğu ayağını arka tarafa koyup hareketleri tamamlıyorsa bu durumda da hareketin önüne ''switch stance'' terimi koyulur.
Hareketlerin fiziksel ve bazı teknik terimleri olsa da bazen de ilk yapan kişilerin adıyla anılırlar. Örneğin ''Cabellerial'' hareketi ilk kez Steve Cabellero tarafından yapılmıştır.
Bu kuralların dışında da hareket isimleri vardır. Herhangi bir sınıflandırmaya sokulması zor olan bazı hareketlere de ''madonna'', ''impossible'', ''Ho-Ho plant'', ''shove it'' gibi isimler de verilmiştir.
Yüzlerce sayıda olan kaykay hareketleri genel olarak şu şekilde sınıflandırlabilir:
===Aerial hareketler===
Bu tür hareketlerde sporcu kaykayıyla havada kaykayını eli veya ayağıyla kavrayarak süzülür. Havada süzülürken el veya ayak her daim kaykay tahtası ile temas halindedir. [[Havuz]] veya rampalarda ollie yapmadan havalanma hareketleri ve ollienin tüm varyasyonları bu sınıfta ele alınabilir. Örneğin zıplayıp havada sağ [[ayak]] önde kayılıyor ise sağa doğru 180 derece dönülerek tam ters pozisyonda (fakie) olarak yere inilerek devam ediliyorsa bu hareketin ismi ''180 frontside ollie'' olur ve bu bir ''aerial'' harekettir.
[[Resim:Parallel-handstand.jpg|thumb|200px|left| Serbest stil hareket yapan bir kaykaycı]]
===Serbest stil hareketler===
Bu tür hareketlerde sporcu tamamen özgürdür. Kaykayının dört tekeri ,iki tekeri ve hatta bazen tek tekeri üzerinde olmak üzere çeşitli numaraları seri biçimde sergiler. Ayrıca kaykayının kenarında, kuyruğunda, burun kısmında veya kaykayına tam ters olarak binerek de çeşitli hareketleri ortaya çıkarır. Bazen kaykaycı bu stilde [[el]]leri üzerinde amuda kalkmış bir halde kayarken bile görülebilir. Bu hareketlerin özel isimleri genellikle yoktur.
===Flip hareketleri===
''Flip'' hareketlerinde kaykay kendi kısa çapı etrafında (oklavanın yuvarlanması gibi) 360 derece dönmelidir. Elbette bu durumun fiziksel olarak mümkün olması için hareketin havada yapılması gerekir. Buradan da anlaşıldığı üzere tüm ''flip'' hareketleri aslında ''aerial'' da sayılabilir. En basit flip hareket örnekleri burun kısmına ayağın ucu ile vurularak gerçekleştirilen [[kickflip]] ve burun kısmının tam çapraz kısmına topuk ile vurularak yapılan [[heelflip]]'tir. Diğer örnekler arasında [[360 flip]], hardflip ve tüm bu hareketlerin ters ayakla ,''fakie'' ve çeşitli derecelerde ''frontside'' ve ''backside'' yapılanları gösterilebilir.
[[Resim:Boardslide.jpg|thumb|200px| Boardslide yapan bir kaykaycı]]
===Slide hareketleri===
''Slide'' yani başka bir deyişle kaydırma hareketlerinde kaykaycı hareketleri kaykayının üstünde olmak üzere kaykayı tekerlekleri üzerinde değil ancak tahtanın altı, burun kısmı veya kuyruk kısmını kaldırım ya da merdiven kenarı tutacakları gibi materyallerde kaydırmak suretiyle yapar. Eğer kaykayın altı üzerinde materyale 90 derece açı ile kayılıyorsa buna [[boardslide]] denir. Burun kısmının kaydırıldığı harekete [[noseslide]] kuyruk kısmı kaydırıldığında ise [[tailslide]] denir.
===Grind hareketleri===
''Grind'' hareketlerinde olayın esası kaykayın dingillerini hareketin yapıldığı duvar, kaldırım veya boru gibi materyallerle temas etmesidir. Kaykaycı hareketi dingiller üzerinde kayarak tamamlar. Örnek olarak özel bir [[boru]] üzerinde her iki dingil üzerinde sürtünerek hareket tamalanırsa bu harekete [[50-50 Grind]] denir. Eğer sadece arka dingiller üzerinde sürtünerek hareket tamalanırsa hareketin adı ''5-0 grind '' olur. Ön dingil ve burnun bir kısmının sürtünerek tamamlandığı hareket ise ''Crooked grind'' olarak adlandırılır.
==Dünyada kaykay sporu==
[[Resim:Skatepark.JPG|thumb|250px|[[Çek Cumhuriyeti]]'nde bir kaykay parkı]]
Hemen tüm dünyada gençlerin yaptığı bu spor özellikle [[A.B.D.]] de çıkış yeri olmasının da etkisiyle çok yaygındır ve yaklaşık 7 milyon kişi tarafından yapıldığı varsayılmaktadır.<ref>http://www.skatepark.org/Propaganda/Statistics/</ref> Bu yoğun ilgiye bağlı olarak yüzlerce ilgili markanın yanında binlerce mağaza ve [[kaykay parkı]] mevcuttur. Bunun dışında özellikle ülkelerin ekonomik koşullarının etkisiyle daha çok Avrupa ülkelerinde bu spor yaygınlanmış olsa da dünyanın hemen her ülkesinde bu spora ilgi vardır.
[[Brezilya]]daki kaykay sporuna olan sevgi ise ekonomik zorlukları bir şekilde bertaraf eden gençlerin [[futbol]]dan sonra en yaygın olarak yaptığı spor olarak kaykayı benimsemesine yol açmıştır.<ref>http://www.post-gazette.com/pg/05307/600109.stm</ref>
[[Uzakdoğu]]'da kaykayın en çok yapıldığı ülkelerin başında gelen [[Japonya]]'da ise kaykaycılar polislerin kaba tavırları ve kaykaylarını açıklama olmaksızın kırmaları, sık sık karşılarına çıkan ''burada kayılmaz'' levhaları ve kaykay parklarının yanlızca büyük şehirlerde olmasından şikayetçidirler. Japonya ayrıca kendi kaykay markalarına sahip A.B.D. dışındaki [[Kanada]], [[Almanya]] gibi ender ülkelerden birisidir.<ref>http://skateboard.about.com/cs/boardscience/a/sk8inJapan.htm</ref>
[[Okyanusya]] ülkelerinden [[Avustralya]] da kaykay sporunun oldukça geliştiği ve sevildiği yerlerden birisidir. [[2002]] Dünya Kupasının da düzenlendiği ülkede çok sayıda kaykay parkı mevcuttur.<ref>http://www.wcsk8.com/2002/events/GWC/index.html</ref>
[[Resim:Eda ayakta kaykay lolipop.jpg|thumb|250px|left| Küçük bir kaykaycı]]
Afrika kıtasında da bu sporun kalbi [[Güney Afrika Cumhuriyeti]]nde atmaktadır. Halen sörf sporunun gerisinde kalmış olsa da hızla yaygınlaşmakta ve gelişmektedir.<ref>http://www.skateandannoy.com/features/2005/southafrica/</ref>
[[Türkiye]]'de ise kaykay sporu fazla yagın değildir. Ancak [[İstanbul]], [[Ankara]], [[İzmit]], [[İzmir]] ve [[Gaziantep]] gibi bazı büyük şehirlerde daha çok yapılmakta ve buralarda kaykay parkları da bulunmaktadır.
[[Rusya]]'da da soğuk iklim şartlarına rağmen kaykay sporu yıllardır özellikle [[Moskova]] ve [[St. Petersburg]] şehirlerinde yapılmaktadır. Sadece bu şehirlerle sınırlı kalmayıp tüm ülkeye de yayılan bu spora olan sevgi geçmişte [[Kaliningrad]] gibi küçük şehirlerde malzeme bulamadıkları zaman mobilya parçalarını kaykaya çeviren grupların ortaya çıkmasını sağlamıştır.<ref>http://www.skater.ru/cgi-bin/news/news.pl?num=000495&what=shownews&tpl=main.en</ref>
[[Almanya]]'da kaykay sporu oldukça yaygındır ve hemen hemen [[Birleşik Devletler]]'le eş zamanlı bir geçmişe sahiptir. [[Stuttgart]] kentinde bu sporla ilgili bir müze de mevcuttur.<ref>http://www.skateboardfieber.de/</ref><ref>http://www.skatelab.com/museum/</ref>
[[Resim:Croocked grind.jpg|thumb|250px|''Crooked grind'' yapan bir kaykaycı]]
[[Hollanda]]'da kaykay sporu bir çok genç tarafından sevilerek yapılmaktadır. Bu sporculardan bir çoğu profesyonel firmalar tarafından sponsorluk şansı elde etmiştir. Sporun bu ülkedeki popülaritesi [[2007]] Vans Dünya Kaykay Şampiyonası'nın [[Rotterdam]] şehrinde yapılması ve organizasyonda binlerce sporseverin bir araya gelmesi ile bir kez daha gün yüzüne çıkmıştır.<ref>http://wsr07.blogspot.com/</ref><ref>http://www.skateboarding.com/skate/news/article/0,23271,1629876,00.html</ref>
[[İsveç]]'de kaykayın başkenti [[Stokholm]] sayılır. İklimin etkisi ile kaykaycılar açık havada kayacak uygun mekan bulmakta çok zorlanırlar. Şehir genellikle kaymak için çok uygun olmayan [[asfalt]] zeminle kaplıdır. Uygun olan [[mermer]] veya buna benzer alanlar ise hemen hemen tüm sene [[kar]], [[yağmur]], dökülmüş [[yaprak]]lar veya bunların karışımı ile kaplıdır. Ancak bu ülkedeki kaykay sevgisi ile her şeye rağmen onlarca profesyonel kaykaycı yetişmiş, kapalı alanlar inşa edilmiş ve profesyonel kaykaycıların ABD den gelip ders verdiği kamplar açılmıştır.<ref>http://www.kingpinmag.com/features/category/city-lights/stockholm-city-lights</ref>
[[Güney Amerika]]'nın çıkardığı dünya [[güzellik yarışması]] kraliçeleriyle ünlü ülkesi [[Venezuela]]da kaykay sporu zor şartlarda yapılmaktadır. Uluslararası kimi profesyonel kaykaycılar ülkenin başkentinde dahi yasal kaykay parklarında bir organizasyona katılmak istediklerinde [[polis]] tarafından park sahibinden rüşvet istenebilmektedir. Yine de bu spor Venezuela'da da yaşamaktadır.<ref>http://findarticles.com/p/articles/mi_m0JSE/is_2001_August/ai_76637437</ref>
ABD ile sınırların sürekli açık olduğu ve bir çok özelliği bu ülkeye çok benzeyen [[Kanada]]'da kaykay sevgisi komşusundan aşağı kalmaz. Öyle ki Kanadalı kaykaycılar hemen hemen tüm ülkenin kaldırım ve alçak duvarlarını ''slide'' ve ''grind'' hareketleri için kullanıp bu yapılara zarar verdiklerinden dolayı yerel yetkililer çareyi Birleşik devletlerde merdiven yanındaki tutacaklara yapıldığı gibi bu yapılara hareket yapılmasını önleyen ince şerit bloklar koymakta bulmuşlardır.<ref>http://www.torontoskateboarding.com/skate_blog/</ref>
Afrika'nın kuzeyindeki [[Mısır]]'da kaykay sporuna ilgi azdır ve genellikle yabancı çocukların yaptığı ilginç bir atraksiyon olarak görülür. Ancak son zamanlarda bu spor [[İskenderiye]]li Omar ve Cherif Harrawi kardeşlerin yoğun çabaları ve açtıkları online mağaza ile Mısırlı gençlerin malzeme teminini çok kolay ve ucuzlaştırmış olmaları sonucu ülkede hiç olmadığı kadar popüler olmaya başlamıştır. [[Kahire]]deki yerel kaykaycılar genellikle [[988]] yılında kurulmuş olan tarihi El-Azhar Üniversitesindeki yabancı gençleri de aralarına katarak bu [[çöl]] ülkesinde akşam üstlerinin keyfini çıkartmaktadırlar.<ref>http://www.businesstodayegypt.com/article.aspx?ArticleID=7242</ref>
==Kaykay parkları==
{{anamadde|Kaykay parkı}}
[[Resim:Skatepark in Davis, California.jpg|thumb|right|250px|Davis, Kaliforniya'da bir skatepark]]
Kaykay parkları kaykaycılar için yapılmış serbestçe kaymaları, tekniklerini geliştirmeleri ve eğlenmeleri amacıyla kurulmuş parklardır.
Bu parklar resmi ve özel kuruluşlar yanında özel şahıslar tarafından yaptırılmış olabilir. Özel parkların bir kısmı ücretli olabilir. Bu durumda genellikle promosyon amaçlı abonelik seçeneği daha fazla sporcuyu alana çekmek için sık sık kullanılır.
Kaykay parklarında çeşitli rampalar ve sokakta kayarken kaykaycıların karşısına çıkan kaldırım, [[duvar]], basamak, ''handrail'' gibi materyallerin [[simülasyon]]ları ve hatta bu materyallerin birleştirilmesi ile ortaya çıkmış ''funbox'' gibi yapılar bulunur.
Kaykay parkları ailelerin çocuklarını daha rahat bir şekilde bu sporu yapmak üzere yollamalarına da katkı sağladığından oldukça önemlidir. Özellikle sporun çok yapıldığı bölgelerde aileler için bekleme ve izleme yerleri, kafeteryaları, mağazası ve çeşitli imkanları olan parklar mevcuttur.
Parklar açık ve kapalı olabilir. Kapalı olanlar özellikle soğuk kuzey ülkeleri ve [[Kuzey Amerika]]nın kuzey kesimlerinde ve oldukça sıcak olan ülke ve bölgelerde [[iklim]]in dezavantajlarını bertaraf etmek amacıyla tercih edilir.
==Kaykay dergileri==
[[Resim:Tws.jpg|thumb|300px|right|"Transworld Skateboarding Magazine" şubat 2007 sayısının kapağı]]
Dünya çapında dağıtımı yapılan ve [[ABD]]' de yayınlanan en önde gelen Kaykay dergileri [[Transworld Skateboarding]] ve [[Thrasher]] dergileridir. Aylık çıkan bu dergilerde mekanların tanıtımı, profesyonel ve amatör kaykaycılara ait bölümler, kaykay mağaza ve parklarının iletişim bilgileri ve birçok ürün tanıtımı bulunur. Transworld Skateboarding dergisi ayrıca her sene başında özel [[resim]] sayısı yayınlamakta iken Thrasher dergisi uzun yıllardır okuyucularının oyları ile yılın kaykaycısını da seçmektedir. Yayıncıları ticari olarak sadece derginin basım ve pazarlamasıyla sınırlı kalmamış aynı zamanda hemen her yıl bir kaç tane çekilen kaykay [[video]]larını ve daha çok kıyafet olmak üzere kendi tasarladıkları ürünlerini de pazarlamaktadırlar. Her iki dergi de abonelik sistemine çok önem vermekte ve bunu özendirmek için abone fiyatlarını normal kapak fiyatının yaklaşık dörte birine göre ayarlamaktadır.<ref>https://subs.timeinc.net/SQ/sq_nb1206.jhtml?experience_id=157147&source_id=1&_requestid=68405</ref> Ayrıca tüm dünyadaki kaykaycıların aynı sayıya eş zamanlı olarak ulaşmalarını sağlamak maksadıyla Birleşik Devletler dışına [[posta]]lanacak olan dergiler en az bir ay öncesinden basılmakta ve önceden gönderilmeye başlanılmaktadır. ABD' de ayrıca ''Skateboard Mag'' , ''Slap'' ve ''The Skateboard Mag'' adlı kaykay dergileri de yayınlanmaktadır.
Türkiye'de kaykay sporuna içeriğinde yer veren ilk dergi yayın hayatına 2006 sonlarında başlayan [[ Boardrider ]] isimli dergidir. Henüz yurt çapında dağıtım sorunlarını tam olarak çözememiş ancak bu yolda çok hızla ilerleyen bu dergide kaykayla ilgili bölümlerde; Türkiyedeki yarışmalar, firmaların Türkiye turları, hareket ipuçları ve kaykay tarihi ile ilgili makaleler ile yerli ve yabancı kaykaycılarla ropörtajlar yayınlanmaktadır.
Almanya'nın en önde gelen kaykay dergisi ''Monster Skateboard Magazine'''dir. Dergide haberler, kaykaycı profilleri, yarışmalar, mekanlar, organizasyon tarihleri, yeni başlayanlar için özel bölüm dışında müzikle ilgili bölüm de mevcuttur.
==Değişik bilgiler==
[[Resim:Usmcskateboard.jpg|right|thumb|150px| Charlie Grubu 1inci Batarya 5inci Denizci
Bölüğünden bir asker ''Urban Warrior '99'' tatbikatında kaykayını taşıyor]]
[[Resim:Canada skate.jpg|thumb|right|250px|Kanada'da ''go skateboarding'' günü]]
[[Resim:Megaramp.jpg|250px|thumb|Danny Way'in Çin seddini atlamak için kurduğu ''megaramp'']]
*'''Norveç'te kaykayın yasaklanması:'''
1978-1989 yılları arasında [[Norveç]] kaykayı yasaklamış ve bu şekilde kaykaya yasak koyan tek ülke olarak tarihe geçmiştir. Yasağın sebebi çok sayıda kaykaycının kendini yaralaması idi. Kaykaycılar ise bu periyodu ormanın içinde gizli yerlerde rampalar kurarak ve oralarda kayarak geçirdiler.<ref>http://www.ekkofest.no/2004/z_skatebard.php</ref>
*'''ABD'de ordu tarafından kullanımı:'''
ABD Deniz Kuvvetleri özel timleri 90'lı yılların sonunda bina içi operasyonlarda kaykayın özellikle bina içerisinde manevralar yaparak keskin nişancı olup olmadığının tespiti konusunda yararlı olabileceğini düşünerek bir dönem denemeye almış ve tatbikatlarda kullanmıştır. <ref>http://www.defensetech.org/archives/002321.html</ref>
*'''Çin Seddi üzerinden atlayış:'''
ABDli kaykaycı [[Danny Way]] 9 Temmuz [[2005]] tarihinde [[Çin seddi]] üzerinden kaykayla bir atlayış yaparak ilginç bir başarıya imza atmıştır. Bu duvar üzerinden motorsuz bir araçla yapılan ilk başarılı atlayış olmuştur. Ayrıca bu atlayış için kurulan özel rampa dünya üzerinde kurulmuş en büyük kaykay sporuyla ilgili yapıdır. <ref>http://www.youtube.com/watch?v=CEiAj4jt7fs&mode=related&search=</ref> <ref>http://skateboard.about.com/od/events/a/DannyWayChina1.htm</ref>
*'''Dünya ''Go skateboarding'' günü:'''
Tüm dünyada her yıl 21 haziran günü ''Go skateboarding'' günü olarak adlandırılmakta ve bu özel günde değişik etkinlikler düzenlenmektedir.Bu etkinliklerin en önemli ve anlamlı tarafı ise topluca kaykay parklarında buluşma, yarışmalar düzenleme gibi aktivitelerin yanında genç yaşlı yüzlerce kaykaycının o gün hep birlikte sokak ve caddelerde gelişigüzel kaymalarıdır.<ref>http://www.goskateboardingday.org/</ref>
*'''Dünyada kaykaycı istatistikleri:'''
''American Sports Data'' kuruluşunun 2002 raporuna göre dünya çapında 12.5 milyon kaykaycı vardır . Bunların yüzde sekseni 18 yaş altında ve yüzde yetmişdörtü erkektir.<ref>http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m4021/is_2002_Oct_1/ai_92087410</ref>
*'''Kaykayla en yüksek sürat rekoru:'''
Carlsbad, [[Kaliforniya]]'dan Gary Hardwick 26 Eylül [[1998]]'de Fountain Hills, [[Arizona]]'da yapılan bir yarış esnasında [[aerodinamik]] bir elbise ve kask giyerek 63 mil / saat'lik (yaklaşık 100 km) bir hıza ulaşarak kaykay dünyası için tarihi bir rekora imza atmıştır.<ref>http://www.kidzworld.com/article/2173-skateboarding-sports-records</ref>
*'''Dünyanın en büyük kaykayı:'''
Dünyanın bu en büyük kaykayı 3,5 metre uzunluğunda ve 220 kg ağırlığındadır. [[Otomobil]] lastikleri üzerinde ilerler ve 11 kişiyi rahatlıkla taşıyabilir.<ref>http://www.nationalgeographic.com.tr/ngkids/rekorlar/rp52.htm</ref>
*'''Güvenlik:'''
Ekim 2002'de [[ABD]] yapılan araştırmalara göre kaykay sporu [[basketbol]] sporuna göre daha güvenlidir. Araştırma sonuçlandığında yaralanma oranlarının kaykay için % 0,89 iken basketbol için % 2,12 olduğu ortaya çıkmıştır.<ref>http://www.skatepark.org/Propaganda/Statistics/</ref>
*'''Olimpiyatlarda kaykay:'''
Kaykay sporunun [[2012 Yaz Olimpiyatları|2012 Londra Olimpiyatları]]'na dahil edilmesi planlanmaktadır. Ancak profesyonel ve amatör kaykaycıların çoğu bu duruma karşı tavır sergilemektedir. Eğer bu durum gerçekleşirse kaykay olimpiyatlarda bisiklet'in yerini alacaktır.<ref>http://www.bbc.co.uk/norfolk/content/articles/2007/09/05/sport_olympicskateboards_20070905_feature.shtml</ref> <ref>http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/olympics_2012/6734839.stm</ref> <ref>http://www.ukskate.org.uk/For_Skateboarders/Other_News/Skateboarding_out_of_the_2012_olympics?_20071010475/</ref>
==Kaykay sporu yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar==
[[Resim:635134896 93499b544e.jpg|250px|thumb|[[Idaho]] eyaletinde kaykay kaymanın yasak olduğunu gösteren bir levha]]
'''Olası kaza ve sakatlıklardan kaçınmak için alıncak güvenlik tedbirleri'''
:*[[Trafik|Trafiğin]] tehlikeli ve yoğun olduğu yollarda kaymamaya özen gösterilmelidir.
:*Özellikle rampada kayarken dizlik, dirseklik ve kask takılmalıdır.
:*Yapılacak hareketlerin seçiminde kabiliyet ve tecrübe durumu göz önünde bulundurulmalıdır.
:*Rampada aynı anda birden çok kişi kaymamalıdır.
:*Uygun kıyafet ve ayakkabı seçilmelidir.
:*Yokuş aşağı kontrolsüzce ve hızla kayılmamalıdır.
'''Olası sürprizlere karşı alınacak tedbirler'''
:*Her zaman rulman parçalanması sorununa karşı en az iki adet yedek rulman bulundurulmalı.
:*Kırılma olasılığına karşı yedek bir ''kingpin'' bulundurulmalı.
:*Kaykay uzak bir mesafede bırakılmamalı.
'''Diğer öneriler'''
:*Başkalarının rahatsız olabileceği ve kalabalık ortamlarda kayılmamalı.
:*Mutlaka uygun tornavida ve anahtarlar bulundurulmalı.
:*Olası taciz ve uzaklaştırma girişimleri karşısında sakin olup o bölgeden uzaklaşmak tercih edilmeli.
==Sinemada kaykay==
Kaykay'ın özellikle gençler arasındaki popülaritesi [[sinema]] dünyasını da harekete geçirmiş, kaykay sporunun ortaya çıkışını takiben yüzlerce kaykay filmi yapılmıştır. Bu filmlerin büyük kısmı kaykay firmalarının [[reklam]] amaçlı yaptığı filmlerdir. Bu filmlerde firmanın sponsorluğunu yaptığı profesyonel kaykaycılar firmanın malzemelerini kullanarak hünerlerini sergilerler.
Bu filmlerin yanında kaykay sporu onlarca klasik filme de konu olmuştur. Bu filmlerin bir kısmı kaykayın doğuş hikayesini ve bir yaşam tarzı olmasını konu ederken bir kısmı da kaykay ana teması ile seyirciyi; [[macera]], [[aşk]] ve tutku dolu bir dünyaya götürmüştür. Özellikle Thrasin' filmi gösterildiği zamanlarda dünya çapında çok sayıda gencin bu spora başlamasına neden olmuştur.
[[Resim:Atlanta espn 2003.jpg|thumb|250px| [[Atlanta]] [[Georgia]]'da kapalı bir E.S.P.N. kaykay parkı]]
*'''Bazı örnek yapımlar:'''
**'''Deck Dogz''', 2005, Avustralya [http://www.imdb.com/title/tt0389911/ Filmin imdb sayfası]
**'''Destroying America''', 2001, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0325243/ Filmin imdb sayfası]
**'''Dogtown and Z-Boys''', 2001, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0275309/ Filmin imdb sayfası]
**'''Gleaming the Cube''', 1989, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0097438/ Filmin imdb sayfası]
**'''Grind''', 2003, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0338077/ Filmin imdb sayfası]
**'''Livin' It''', 2004, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0432319/ Filmin imdb sayfası]
**'''Lords of Dogtown''', 2005, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0355702/ Filmin imdb sayfası]
**'''Thrasin'''', 1986, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0092085/ Filmin imdb sayfası]
**'''The Skateboard Kid ''', 1993, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0108153/ Filmin imdb sayfası]
**'''The Skateboard Kid II''', 1995, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0114462/ Filmin imdb sayfası]
**'''There's a Sk8park in Heaven''', 2001, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0457622/ Filmin imdb sayfası]
**'''Dish Dogz''', 2005, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0416688/Filmin imdb sayfası]
**'''Skatevisions''', 1984, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0818523/Filmin imdb sayfası]
**'''The Contest''', 1989, ABD [http://www.imdb.com/title/tt0130575/Filmin imdb sayfası]
== Kaynaklar ==
{{kaynakça|2}}
== Dış bağlantılar==
{{CommonsKat|Skateboarding}}
* [http://www.boardridermag.com/ Boardrider Dergisi]
* [http://www.skateboarding.com/ Transworld Skateboarding Magazine]
* [http://www.thrashermagazine.com/ Thrasher Magazine]
* [http://www.skateboardmsm.de/ Monster Skateboard Magazine]
* [http://www.skateboard.com/ Kaykay hakkında bilgiler]
* [http://www.nsc.org/library/facts/sktebord.htm Kaykayda güvenlik tedbirleri]
* [http://skateboard.about.com Kaykayla ilgili geniş bilgi içeren bir web sitesi]
<br />
{{Kaykay}}
{{ekstrem sporlar}}
{{Spor Portalı}}
[[Kategori:Kaykay|*]]
[[cs:Skateboard]]
[[da:Skateboard]]
[[de:Skateboard]]
[[en:Skateboard]]
[[eo:Rultabulo]]
[[es:Skateboarding]]
[[et:Rula]]
[[fi:Rullalautailu]]
[[fr:Skateboard]]
[[gl:Skateboard]]
[[he:סקייטבורדינג]]
[[id:Skateboard]]
[[it:Skateboard]]
[[ja:スケートボード]]
[[la:Tabula subrotata]]
[[lt:Riedlenčių sportas]]
[[nl:Skateboarden]]
[[no:Rullebrett]]
[[pl:Skateboarding]]
[[pt:Skate]]
[[ru:Скейтборд]]
[[sk:Skateboarding]]
[[sl:Rolkanje]]
[[sv:Skateboard]]
[[th:สเกตบอร์ด]]
[[zh:滑板]]
| |||