Mâverâünnehir: Revizyonlar arasındaki fark

[[Divân-ı Lügati't-Türk]]'te '''Çay Ardı''' olarak geçer. "mā warā'a n-nahr" kavramı ilk defa bir hadiste bahsedilmiştir<ref>''Abu Abdullah Muhammad bin Ahmad an-Nasafi'', Sayfa 131, 488, 505</ref>, muhtemelen İslâm'dan daha önceleri bu kavram Araplar arasında yaygındı <ref>''Abu-l-Kasim Ubaidullah ibn Abdallah ibn Hordadbeh'', Sayfa 61, 69</ref>, öyle anlaşılıyor ki bu bölge Sasani [[İran]]'ın kuzeydoğusundadır. Orta Çağ Arap coğrafyacıları bu bölgeyi '''Bilad al-Türk''' veya '''Türkistan''', göçebe Türklerin yurtları olarak yazmışlardır.<ref>Svat Soucek, ''A History of Inner Asia'' Cambridge University Press 2000 sayfa 25</ref>

 

 

Orta Asya’ya yönelik İslâm fütuhatından sonra Arapça kaynaklarda Ceyhun nehrine (Amuderya/Oxus) izâfeten “nehrin öte tarafında bulunan bölge” anlamında kullanılmıştır. İran, Çin, Yunan ve Arap kaynaklarında Turanî ve İranî kavimler arasında sınır olarak kabul edildiği bildirilen Ceyhun nehrine eski Türkler’in Ögüz adını verdikleri kaydedilmektedir (Günaltay, IV, 36), Mâverâünnehir tabiri IX. (XV.) yüzyıldan itibaren Farsça kaynaklarda kullanılmaya başlanmıştır. Arapça metinlerde Mâverâü’l-Ceyhûn ya da Haytal, Batı kaynaklarında Transoxiana (Transoxania) diye anılan bölgeye bazı Türk müellifleri Çayardı adını vermişlerdir (Esin, s. 152), Modern dönemde Mâverâünnehir, Ceyhun ile Seyhun nehirleri arasında kalan yaklaşık 660.000 km2’lik coğrafî bölgeyi ifade etmek için kullanılmaktadır.