Feyzullah Efendi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k iç bağ /yazım dz.
Nanahuatl (mesaj | katkılar)
k düzen
31. satır:
| dipnotlar =
}}
'''Mehmed Feyzullah Efendi''' (d. 1639, [[Erzurum]] - ö. 1703, [[Edirne]]), [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] [[şeyhülislam]]ı, kazasker, müderris, şehzade hocası, padişah danışmanı.
 
'''Mehmed Feyzullah Efendi''' (d. 1639, [[Erzurum]] - ö. 1703, [[Edirne]]), [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] [[şeyhülislam]]ı, kazasker, müderris, şehzade hocası, padişah danışmanı.
 
== Hayatı ==
1639 yılında [[Erzurum]]'da doğdu. Asıl adı Mehmed idi. Erzurum müftüsü Seyyid Mehmed Efendi ile Şerife Hatun’un oğludur.<ref name="uzunçarşılı">Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.482-485</ref><ref name="milletfeyzullah">{{Web kaynağı |url=http://www.milletkutup.gov.tr/feyzullah_efendi.html |başlık=Millet Yazma Eserler Kütüphanesi resmi sitesi "Feyzullah Efendi" maddesi. |erişimtarihi=26 Temmuz 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120804174618/http://www.milletkutup.gov.tr/feyzullah_efendi.html |arşivtarihi=4 Ağustos 2012 |ölüurl=evet}}</ref><ref>[http://www.osmanlı700.gen.tr/english/individuals/f3.html Feyzullah Efendi]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}</ref>. [[Muhammed]]'in sülalesinden olduğunu iddia etmiş ve "Seyyid" lakabı taşımıştır. Fakat Uzunçarşılı "Silahdar tarihinin kaydına göre seyitliği yani evlad-ı peygamberiden olması sahte imiş" demektedir.<ref name="uzunçarsılı"/>
 
İlk eğitimini babasından aldı. Sonra Erzurum'da medrese eğitimini "Seyyid Abdülmümin"’den ve dayısının oğlu İsmâil Efendi’den alıp Arapça, Farsça, fıkıh ve fıkıh usulü okudu. Erzurum yöresinin seçkin âlimlerinden olan Vânî Efendi’nin derslerine de devam etti. Sonra padişah imamı olan "Vani Efendi"'nin daveti ile 1662 yılında İstanbul'a gitti. Burada Vani Efendi'nin kızı ile evlenip ona damat oldu.
 
1669'de [[IV. MehmetMehmed]]'in oğlu [[II. Mustafa|Şehzade Mustafa]] hocası "Seyyid Mehmet Efendi"'nin ölmesi nedeniyle ve Vanı Efendi'nin damadı olması sebeiylesebebiyle şehzadeye hoca tayin edildi. Padişahın bir hatt-ı hümayunu ile dersten mülazım sayılarak Süleymaniye Darülhadis Medresesi'ne müderris yapıldı. Sonra ilmiye sınıfı içinde hızla yükselerek Haydarpaşa, Üsküdar Mihrimah Sultan, Sahn-i Semân ve Ayasofya medreselerinde müderrislik yaptı. Bu yeni görevleri nedeni ile aynı yıl [[III. Ahmet|Şehzade Ahmet]]'e hoca olarak tayin edildi.<ref name="milletfeyzullah"/><ref name="uzunçarsılı"/><ref>[http://www.şahinkacar.net/ındexx1.55.htm Feyzullah Efendi]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}</ref>
 
Feyzullah Efendi'ye şehzadelere hocalık yapmaya devam etmekte iken 1686'de Rumeli [[Kazasker]]i unvanı verildi.
Satır 46 ⟶ 44:
1686'da Üsküdar'da hazineye ait bulunan "Bayram Paşa Yalısı" çayırına at bağlaması dolayısı ile IV. Mehmed'in öfkesini çekti. Padişah önce Feyzullah Efendi'yi idam ettirmek istedi ama geleneksel olarak ulemanın idam edilmesi mümkün olmadığı padişahın danışmanları tarafından açıklanınca Feyzullah Efendi'nin ismi ulema defterinden silindi. Fakat 5 gün sonra Feyzullah Efendi'nin öğrencisi olan iki şehzadenin annesi olan [[Emetullah Rabia Gülnuş Sultan|Gülnuş Emetullah Sultan]] araya girdi ve onun padişah tarafından affedilmesini sağladı. Fakat şehzadeler hocalığına padişah imamı İbrahim Efendi tayin edildi.<ref>Silahtar Tarihi, c.2 şay..262</ref> Feyzullah Efendi'ye Eyüp Kadılığı arpalık olarak verildi.
 
7 Kasım 1686’da nakîbüleşraf oldu. [[IV. Mehmed]]’in'in hal’i ve II. Süleyman’ın tahta çıkışından hemen sonra 14 Şubat 1688'de [[Debbağzade Mehmed Efendi]]'nin azli üzerine şeyhülislam oldu. Fakat o yıl Balkan cephesinden dönen kapıkulu askeri belirli zorba elebaşılar altında isyan edip padişahın tahttan indirilmesini istediler. Bu kapıkulu askeri isyanını bastırmak için saraydan "Sancağ-ı şerif" çıkarıldı ve çok geçmeden bu isyan bastırıldı. Fakat bu bastırma hareketine başlamak için Saraya çağrılan Şeyhülislam olan Feyzullah Efendi saraya gitmedi. Bu nedenle onun zorbalarla fikir birliğinde olduğu kabul edilerek Şeyhülislam görevinden azledildi. İsyan bastırılmasından sonra Feyzullah Efendi Saraya gitti; isyancılar tarafından öldürülmüş olan [[Siyavuş Paşa]]'dan öldürülmeden aldığı mühr-ü hümayunu padişaha getirip verdi ve yapılan Divan toplantısından azlinden haberdar olmamış gibi şeyhülislam mevkiinde oturdu. Fakat çağrıldığı zaman saraya gelmediği ve tahttan indirilmiş IV. Mehmet taraftarı olduğu düşünülerek azlinden sonra memleketine sürgüne gönderilme kararı alındı. Nisan 1688'de tek başına sandalla Kuzguncuk'a geçirildi ve oradan kendisine arpalık olarak verilen Erzurum'a gönderildi.<ref name="uzunçarsılı"/>
 
Feyzullah Efendi'nin kariyerinin en parlak dönemi eski öğrencisi olan II. Mustafa'nın tahta çıkmasıyla başladı. [[II. Mustafa]] devleti İstanbul yerine Edirne'den yönetmeyi tercih etti. Feyzullah Efendi'yi Erzurum'dan çağırtarak tekrar şeyhülislam yaptı. Zamanla Feyzullah Efendi [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin en güçlü devlet adamı haline geldi. Padişah devlet işlerinin büyük bir bölümünü ona bıraktı. II. Mustafa'nın emri ile o dönem sadrazamları, [[Rami Mehmed Paşa]] ve [[Daltaban Mustafa Paşa]], onun sözüyle hareket etmeye mecbur edildi.<ref name="uzunçarsılı"/>