Vikipedi

Irk: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Kapqan2k (mesaj | katkılar)
1 değişiklik
→‎top: Yazım hatası düzeltildi
Etiketler: Mobil değişiklik mobil uygulama değişikliği Android uygulaması değişikliği
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Botlar
774.653 değişiklik
2 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.8.7
3. satır:
'''Irk''', [[toplum]] tarafından genellikle farklı görülen fiziksel ve [[Sosyoloji|sosyal]] niteliklere göre insanların gruplandırılmasıdır.<ref name="Barnshaw">{{Kitap kaynağı |soyadı=Barnshaw |ad=John |editör-soyadı=Schaefer |editör-ad=Richard T. |başlık=Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society, Volume 1 |tarih=2008 |yayıncı=SAGE Publications |isbn=978-1-45-226586-5 |sayfalar=1091-3|bölümurl=https://books.google.com/books?id=YMUola6pDnkC&pg=PT1217&dq=race+social+construction |bölüm=Race}}</ref> [[Terim]] öncelikle ortak bir dil konuşanları ve sonrasında belirli [[milliyet]]ten insanları anlatmak için kullanılmıştır. On yedinci yüzyıl itibarıyla bu terim fiziksel ([[Fenotipik özellik|fenotipik]]) özellikleri işaret etmek için kullanılmaya başlanmıştır. Modern bilim ırk terimini [[Sosyal inşacılık|sosyal bir inşa]] olarak görmektedir. Sosyal inşa bireyin toplum tarafından koyulmuş kurallara dayanan [[Kimlik|kimliğidir]]. Her ne kadar kısmen gruplar arasındaki fiziksel benzerliklere bağlı olsa da ırk terimi fiziksel ya da biyolojik bir anlam taşımamaktadır.{{refn|name=Barnshaw}}<ref name="Britannica">{{Ansiklopedi kaynağı |soyadı1=Smedley |ad1=Audrey |soyadı2=Takezawa |ad2=Yasuko I. |soyadı3=Wade |ad3=Peter |başlık=Race: Human |ansiklopedi=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/topic/race-human |yayıncı=Encyclopædia Britannica Inc. |erişimtarihi=22 Ağustos 2017}}</ref>
 
Sosyal [[konsept]]ler ve ırkların gruplandırılması zaman içerisinde çeşitlilik göstermiştir. Bu gruplandırmalardan biri olan [[halk sınıflandırması]] ''veya halk taksonomisi''<ref name="montagu1">{{Akademik dergi kaynağı |url= http://www.americanethnography.com/article.php?id=36 |başlık=The Concept of Race |soyadı=Montagu |ad=Ashley |authorlink=Ashley Montagu |yayıncı=American Ethnography Quasimonthly |erişimtarihi=26 Ocak 2009 |tarih=1962 |kaynak=harv |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20101202064905/http://www.americanethnography.com/article.php?id=36 |arşiv-tarihi=2 Aralık 2010 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="montagu2">{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Bamshad |ad1=Michael |soyadı2=Olson |ad2=Steve E |url=http://schools.tdsb.on.ca/rhking/departments/science/bio/evol_pop_dyn/does_race_exist.pdf |başlık=Does Race Exist? |dergi=Scientific American |cilt=289 |sayı=6 |sayfalar=78-85|tarih=10 Kasım 2003 |kaynak=harv |bibcode=2003SciAm.289f..78B |doi=10.1038/scientificamerican1203-78 |pmid=14631734 |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070614110106/http://schools.tdsb.on.ca/rhking/departments/science/bio/evol_pop_dyn/does_race_exist.pdf |arşivtarihi=14 Haziran 2007 |erişimtarihi=12 Haziran 2020 }}</ref> bireylerin gözlenen özelliklerine göre başlıca tipler halinde sınıflandırılmasıdır. Bilim insanları biyolojik [[Özcülük|özcülüğü]] artık kullanmamakta<ref name="Sober">{{Kitap kaynağı |soyadı=Sober |ad=Elliott |tarih=2000 |başlık=Philosophy of biology |basım=2nd |yer=Boulder, CO |yayıncı=Westview Press |isbn=978-0813391267 |kaynak=harv}}</ref> ve fiziksel ve davranışsal özelliklere dayanarak insanların toplu şekilde farklı gruplara ayrılması ile yapılan ırk tanımlamalarını genellikle desteklememektedir.<ref name="Lee, Mountain; et al. 2008">{{harvnb|Lee|Mountain|Koenig|Altman|2008}}: "We caution against making the naive leap to a genetic explanation for group differences in complex traits, especially for human behavioral traits such as IQ scores"</ref><ref name="aaa">{{harvnb|AAA|1998}}: "For example, 'Evidence from the analysis of genetics (e.g., DNA) indicates that most physical variation, about 94%, lies within so-called racial groups. Conventional geographic "racial" groupings differ from one another only in about 6% of their genes. This means that there is greater variation within 'racial' groups than between them.'"</ref><ref name="Keita2">{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Keita |soyadı2=Kittles |ad2=R A | başlık=Conceptualizing human variation |dergi=Nature Genetics|tarih=2004|cilt=36|sayı=11s|sayfalar=S17-S20|doi=10.1038/ng1455|alıntı=Modern human biological variation is not structured into phylogenetic subspecies ('races'), nor are the taxa of the standard anthropological 'racial' classifications breeding populations. The 'racial taxa' do not meet the phylogenetic criteria. 'Race' denotes socially constructed units as a function of the incorrect usage of the term.|pmid=15507998 |ad1=S O Y |soyadı3=Royal |ad3=C D M |soyadı4=Bonney |ad4=G E |soyadı5=Furbert-Harris |ad5=P |soyadı6=Dunston |ad6=G M |soyadı7=Rotimi |ad7=C N }}</ref><ref name="harrison1">{{Kitap kaynağı|soyadı=Harrison|ad=Guy|başlık=Race and Reality|url=https://archive.org/details/racerealitywhate0000harr|tarih=2010|yayıncı=Prometheus Books|yer=Amherst|alıntı=Race is a poor empirical description of the patterns of difference that we encounter within our species. The billions of humans alive today simply do not fit into neat and tidy biological boxes called races. Science has proven this conclusively. The concept of race (...) is not scientific and goes against what is known about our ever-changing and complex biological diversity.}}</ref><ref name="roberts1">{{Kitap kaynağı|soyadı=Roberts|ad=Dorothy|başlık=Fatal Invention|url=https://archive.org/details/fatalin_rob_2011_00_4041|tarih=2011|yayıncı=The New Press|yer=London, New York|alıntı=The genetic differences that exist among populations are characterized by gradual changes across geographic regions, not sharp, categorical distinctions. Groups of people across the globe have varying frequencies of polymorphic genes, which are genes with any of several differing nucleotide sequences. There is no such thing as a set of genes that belongs exclusively to one group and not to another. The clinal, gradually changing nature of geographic genetic difference is complicated further by the migration and mixing that human groups have engaged in since prehistory. Human beings do not fit the zoological definition of race. A mountain of evidence assembled by historians, anthropologists, and biologists proves that race is not and cannot be a natural division of human beings.}}</ref>
 
Her ne kadar ırk teriminin özcü ve [[topoloji]]k olarak kavramsallaştırılmasının savunulmaz olduğu konusunda bilimsel görüş birliği olsa da dünyanın her yanından [[Bilim insanı|bilim insanları]] ırkı farklı şekillerde kavramsallaştırmaktadır ki bu görüşlerin bazılarında özcü çıkarımlar da bulunmaktadır.<ref name="nih10">{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Lieberman |ad1=L. |soyadı2=Kaszycka |ad2=K. A. |soyadı3=Martinez Fuentes |ad3=A. J. |soyadı4=Yablonsky |ad4=L. |soyadı5=Kirk |ad5=R. C. |soyadı6=Strkalj |ad6=G. |soyadı7=Wang |ad7=Q. |soyadı8=Sun |ad8=L. |cilt=28 |sayı=2 |başlık=The race concept in six regions: variation without consensus |tarih=Aralık 2004 |dergi=Coll Antropol |sayfalar=907-21 |pmid=15666627 |url=http://hrcak.srce.hr/5624 |erişim-tarihi=12 Haziran 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200504082423/https://hrcak.srce.hr/5624 |arşiv-tarihi=4 Mayıs 2020 |ölüurl=hayır }}</ref> Kimi bilim insanları ırk kavramını davranıştaki gözlenebilir farkları veya özellikleri içeren [[bulanık küme]]de ayrımlar yapmak için kullanırken kimileri ırk fikrinin saf<ref name="Lee, Mountain; et al. 2008" /> veya basit<ref name="Graves 2001">{{harvnb|Graves|2001}}{{page needed|date=September 2015}}</ref> bir anlamda kullanıldığını öne sürmekte ve tüm yaşayan insanların aynı [[tür]]e, [[İnsan|Homo sapiense]], ait olduğunu işaret ederek insanlar arasında ırkın herhangi bir [[taksonomi]]k öneminin olmadığını savunmaktadır.<ref name="Keita2004">{{harvnb|Keita|Kittles|Royal|Bonney|2004}}</ref><ref name="AAPA">{{harvnb|AAPA|1996}} "Pure races, in the sense of genetically homogeneous populations, do not exist in the human species today, nor is there any evidence that they have ever existed in the past." p. 714</ref>
 
Yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra [[Bilimsel ırkçılık|bilimsel ırkçılığa]] ait teoriler ve ideolojilerin ırk kavramı ile ilişkilendirilmesi ırkın bilimsel olmayan bir sınıflandırma sistemi olarak görülmesine yol açtı. Hala genel bağlamlarda kullanılsa da ırk kelimesi yerine bağlama bağlı olarak ''[[nüfus]]'', ''[[insan]]lar'', ''[[etnik grup]]'' veya ''[[topluluk]]'' gibi daha belirsiz ve hafif anlama sahip kelimeler seçilir.<ref name="Oxford Dict. race2">{{Web kaynağı | url = http://oxforddictionaries.com/definition/english/race--2 | başlık = Race<sup>2</sup> | yazar = <!--Staff writer(s); no by-line.--> | eser = Oxford Dictionaries | yayıncı = Oxford University Press | erişimtarihi = 5 Ekim 2012 | alıntı = '''1.''' Each of the major division of humankind, having distinct physical characteristics [example elided]. '''1.1.''' mass noun The fact or condition of belonging to a racial division or group; the qualities or characteristics associated with this. '''1.2.''' A group of people sharing the same culture, history, language, etc.; an ethnic group [example elided]. | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120711233608/http://oxforddictionaries.com/definition/english/race--2 | arşivtarihi = 11 Temmuz 2012 | ölüurl = hayır }}<!--If needed later: |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906051022/http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/race |archive-date=5 September 2015--> Provides 8 definitions, from biological to literary; only the most pertinent have been quoted.</ref><ref name="Keita3">{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Keita |soyadı2=Kittles |ad2=R A |dergi=Nature Genetics|tarih=2004|cilt=36|sayı=11s|sayfalar=S17-S20|doi=10.1038/ng1455|alıntı=Many terms requiring definition for use describe demographic population groups better than the term 'race' because they invite examination of the criteria for classification.|pmid=15507998|başlık=Conceptualizing human variation |ad1=S O Y |soyadı3=Royal |ad3=C D M |soyadı4=Bonney |ad4=G E |soyadı5=Furbert-Harris |ad5=P |soyadı6=Dunston |ad6=G M |soyadı7=Rotimi |ad7=C N }}</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Irk" sayfasından alınmıştır