Şirvanşahlar Devleti: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
2 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.8.6
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
26. satır:
 
== Kuruluş ==
Antik dönemde Şirvan adına rastlanmamaktadır. Bu isim sadece [[Sasaniler]] döneminden bilinmektedir. Şirvan, bir vilayet gibi 7. yüzyılın birinci yarısında [[Şabran]] ve [[Gilgil]] nehirleri arasında Sasaniler tarafından oluşturulmuştur. Sasani hükümdarı [[I. Hüsrev]] kuzey sınırlarını korumak için sınır boyunda bulunan ayrı eyaletlere akrabalarından valiler tayin etti. Şah unvanı verilmiş bu valiler arasında diğerleri ile birlikte Şirvanşahlar'ın da isimleri yer almaktadır. Şirvan ve Derbend Araplar tarafından ele geçirildiğinde bölgede Şehriyar ya da Şehrveraz unvanlı bir hükümdar bulunmaktaydı. Şirvan’ın ele geçirilmesinin ardından burada hüküm süren Arap asıllı Beni Şeyban aşiretinden müslüman Şirvanşahlar’ın ilki Yezîd b. Mezyed b. Zâide eş-Şeybâni, [[Harun Reşid]] tarafından 787 yılında Ermeniye valiliğine getirilmiştir. Bir yıl sonra bu görevinden alınan Yezid bin Şeybani' nin El Cezire'de ki isyanı bastırmasından dolayı Şirvan' ın da içerisinde olduğu bölgeye 799 yılında vali tayin edilmesiyle Arap kökenli "Mezyedî" Şirvanşahlar bölgeye iyice hakim olmaya başlamıştır. Yezid bin Şeybani' nin soyundan Şirvan eyaletine vali tayin edilen Heysem bin Hâlid, 861 yılında Abbâsî Halifesi [[Mütevekkil (Abbasi)|Mütevekkil]]’ in öldürülmesi sonrasındaki karışıklıklar sırasında Şirvanşah unvanıyla bağımsızlığını ilan etti<ref name= "şirvanşahlar">{{Web kaynağı |url=http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=390212 |başlık="ŞİRVANŞAHLAR" İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 211-213, Yıl: 2010 |erişimtarihi=5 Aralık 2015 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20151208073630/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=390212 |arşiv-tarihiarşivtarihi=8 Aralık 2015 |ölüurl=hayır }}</ref>.
 
== Kasraniler dönemi ==
36. satır:
1382 yılında Huşeng'in öldürülmesi sonrasında, amcasının oğlu olan İbrahim, Şemahı'ya çağrılarak Şirvanşah tahtına çıkarıldı. Böylece Derbendî Şirvanşahları olarak adlandırılan dönem başlamıştır. 14. yüzyılın sonlarında Şirvanşah hanedanı tamamıyla gücünü kaybetmiştir. Çoğunlukla yerli melikler sıfatıyla varlıklarını sürdürmüşlerdir.
 
1386 yılında Timur'un ilerlemesi karşısında [[Toktamış]] Han, Derbend'i geçerek Şirvanşahlar Devletini yağmaladı. Bu durum karşısında Emir İbrahim 1386 yılında [[Timur]]'a tabi oldu. Timur ile kurmuş olduğu özel ilişkiler sayesinde Şirvan devletinin güçlenmesini sağlayarak, Arran Karabağı ve Dağlık Karabağ ile Şeki eyaleti de Şirvanlar Devletine katıldı. Timur' a tabi olan Şirvanşahlar, Timur'un vefatından sonra [[Karakoyunlular]] ile güç mücadelesine girmeye başladılar. Şirvanşahlar hakimi Şeyh İbrahim, Türkmen hükümdarına itaat etmeyi reddetti. Şeyh İbrahim 1413 yılındaki savaşta ağır yenilgiye uğradı ve [[Kara Yusuf]]' a esir düştü. 1413 ilkbaharında serbest bırakıldıktan sonra Kara Yusuf' un hakimiyetini tanıdı. Kara Yusuf' un ölümünden sonra [[Timur İmparatorluğu|Timurlular]]' a bağlılık gösteren Şirvanşahlar toprakları Karakoyunlu kuvvetlerince yağmalandı. [[Timur İmparatorluğu|Timurlu]]-[[Karakoyunlular]] mücadelesinde Timurlular' ın yanında yer alan Şirvanşahlar toprakları 1432 yılında Karakoyunlu hükümdarı İskender' in akınlarına uğradı. Şirvan emiri Halilullah, Karakoyunlular karşısında ülkesini ve tahtını tek başına kurtaramayacağını anladığından Timurlular ve Akkoyunlular'dan yardım istedi. 1435 yılında Timurlular'ın yardımıyla tekrar topraklarına egemen oldular. [[Safevilik|Safevi]] lideri [[Şeyh Cüneyd]]' in 1460 yılında Şirvanşahlar üzerine yaptığı saldırılar püskürtüldüğü gibi Şeyh Cüneyd' de yapılan savaşta öldürüldü. 1467 yılında Karakoyunlu hükümdarı [[Cihan Şah]]' ın öldürülmesiyle Karakoyunlu tehdidi de ortadan kalktı<ref name= "şirvanşahlar1">{{Web kaynağı |url=http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/36/316.pdf |başlık="Timurlu ve Türkmenlerin Şirvanşahlarla Olan Münasebetleri" Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi Cilt: 25 Sayı: 40 Yayın Tarihi: 2006 |erişimtarihi=8 Aralık 2015 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20180602101213/http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/36/316.pdf |arşiv-tarihiarşivtarihi=2 Haziran 2018 |ölüurl=hayır }}</ref>.
 
1488 yılında [[Safevilik|Safevi]] lideri ve [[Şeyh Cüneyd]]' in oğlu olan [[Şeyh Haydar]] Şirvanşahlar' ın önemli yerleşimlerinden olan [[Şamahı]]' yı ele geçirerek devletin topraklarına saldırılarda bulundu. Ancak Akkoyunlu [[Sultan Yakup|Yakup]] beyin desteğiyle bu tehditten kurtulundu. 1501 yılında [[Şah İsmail]] tarafından Şirvanşahlar üzerine sefer düzenlenmiş olup, yapılan savaşta Şirvanşah hükümdarı Ferruh Yesâr hayatını kaybetmiş ve sonrasında [[Şamahı]] ile [[Bakü]] Safeviler' in egemenliğine geçmiştir. Şirvanşah hükümdarı [[Şahruh bin Ferruh Yaşar]]'ın 1538 yılında [[Safeviler]] tarafından esir alınması ve öldürülmesi sonrasında Şirvanşahlar devleti de fiilen son bulmuştur.