1.038.807
düzenleme
k
Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
(1 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.8.6) |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k (Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)) |
||
|
'''Büyük Hadron Çarpıştırıcısı''' ('''LHC''', İngilizce '''''Large Hadron Collider''''') dünyanın en büyük ve en güçlü [[çarpıştırıcı|parçacık çarpıştırıcısı]] ve dünyanın en büyük makinesi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://home.cern/topics/large-hadron-collider | başlık = The Large Hadron Collider | eser = home.cern | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160528010725/http://home.cern/topics/large-hadron-collider | arşivtarihi = 28 Mayıs 2016 | erişimtarihi = 24 Mayıs 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> [[CERN|Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi]] (CERN) tarafından, 1998 ve 2008 yılları arasına 100'ü aşkın ülkeden 10.000 bilim insanı ve mühendisin yanı sıra 100'ün üzerinde üniversite ve laboratuvarın katılımıyla inşa edildi.<ref>{{Haber kaynağı |ad=Roger |soyadı=Highfield |tarih=16 Eylül 2008 |başlık=Large Hadron Collider: Thirteen ways to change the world |url=http://www.telegraph.co.uk/news/science/large-hadron-collider/3351899/Large-Hadron-Collider-thirteen-ways-to-change-the-world.html |eser=[[The Daily Telegraph]] |erişimtarihi=24 Mayıs 2016 |yer=Londra, Birleşik Krallık |arşivurl=https://web.archive.org/web/20161003171547/http://www.telegraph.co.uk/news/science/large-hadron-collider/3351899/Large-Hadron-Collider-thirteen-ways-to-change-the-world.html |arşivtarihi=3 Ekim 2016 |ölüurl=hayır}}</ref> [[Cenevre]] yakınlarında, Fransa-İsviçre sınırının altındaki 27 kilometre uzunluğunda ve derinliği 175 metreyi bulan bir tünel boyunca uzanır.
Maddeyi yüksek sıcaklık ve yüksek yoğunlukta incelemek için tasarlanmıştır. Böylece [[Büyük Patlama]]'dan hemen sonra oluşan [[plazma]] ortamındaki [[kuark]]-[[gluon]] birleşimleri gerçekleşebilir ve bu sayede [[mezon]] ve [[baryon]]lar oluşabilir.<ref name="Mercan2015">{{Tez kaynağı|type=Yüksek lisans|last=Mercan|first=Özge|date=2015|title=Yeni kuşak yüksek enerjili hızlandırıcılarda elektromanyetik Tau çifti üretimi|publisher=İstanbul Teknik Üniversitesi}}</ref> İlk araştırması 30 Mart 2010 ve 13 Şubat 2013 arasında daha önceki çarpıştırıcı dünya rekorundan yaklaşık 4 kat daha fazla,<ref name="bbc20100330">{{Basın açıklaması kaynağı|yayıncı=BBC News|tarih=30 Mart 2010|başlık=CERN LHC sees high-energy success|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8593780.stm|erişimtarihi=30 Mart 2010|
Sistem iki yıllık modernizasyonun ardından, iki katına çıkartılmış enerji seviyesiyle, 5 Nisan 2015 tarihinde yeniden çalıştırıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2015/04/150405_cern_hadron_carpistiricisi | başlık = Yüzyılın deneyi iki yılın ardından devam ediyor | tarih = 6 Nisan 2015 | yayıncı = BBC Türkçe | erişimtarihi = 6 Nisan 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150410233711/http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2015/04/150405_cern_hadron_carpistiricisi | arşivtarihi = 10 Nisan 2015 | ölüurl = hayır }}</ref><ref name=":0">{{Web kaynağı |url=https://gaiadergi.com/buyuk-hadron-carpistiricisinda-yeni-donem/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=3 Haziran 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150603231212/https://gaiadergi.com/buyuk-hadron-carpistiricisinda-yeni-donem/ |arşivtarihi=3 Haziran 2015 |ölüurl=hayır}}</ref> Bilim insanları 20 Mayıs 2015'te protonları 13 TeV’ta çarpıştırarak ilk rekorunu kırdı. Daha önce 2012 yılında en yüksek 8 TeV’de çarpışma başarılmıştı.<ref name=":0" />
| |||