Taoizm: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k bkz. |
genel düzenleme |
||
3. satır:
[[Dosya:Tao.svg|küçükresim|Taocular tarafından kutsal olarak kabul edilen bir simge]]
[[Dosya:Yin yang.svg|küçükresim|upright|sol|Bir başka tao simgesi]]
'''Taoizm''' (''Daoizm, Dao'' ''Öğretisi''), [[Antik Çin]]'de ortaya çıkmıştır ve temeli [[Laozi]]'nın yazılı eseri [[Tao Te Ching|Dao De Jing]]'e dayanan bir öğretidir. Dao ([[Çince]]: [[道]]; [[pinyin]]: ''Dào)'' öğretinin temelidir. [[Çince]]'de yol, yürümek, konuşmak, yön, yöntem, akış vb. anlamlara işaret eder. Dao Öğretisi'nin kurucu
== Dao Öğretisinin Temel İçeriği ==▼
Dao'nun ele alındığı birincil yazılı kaynak olan ''Dao De Jing'' (Dao ve Beliriş Klasiği) şunlardan söz eder:
* Dao tüm kainatın doğduğu ana gibidir ama varlığı ve adı yoktur. Geçici bir etiket olarak Dao denmektedir. Tüm kainatın dolup boşaldığı İlk kaynaktır. Boşluktur.
* Gök ve Yer boşluktan Dao'dan doğar. Biçimi olan olmayan tüm varlıklar, Yer ve Gök'ten doğar.
* Döngüsellik ilkesiyle her şey Dao'ya döner, Dao tekrar her şeyi doğurur. Hareket, değişim ve dönüşüm [[Yin ile yang|Yin ve Yang]] karşıt kopmaz birlik ilkesiyle gerçekleşir.
* İnsan ve toplumlar doğanın olağan akışına uydukları sürece yönetişime, bilgiye, öğretilere, ahlaka, erdeme gerek duymazlar.
* ''Wei wu wei'' yani doğanın olağan akışına bırakmaya çabalamak, akışa müdahale etmemek, doğanın akışından kopmuş insansal müdahalenin tamamından vaz geçmek.
== Dao ve Modern Bilim ==
Dao Öğretisinde anlatılan bir çok ilke 20. yüzyılda iyice kabul gören [[Kuantum mekaniği|Kuantum Fiziği]] ile benzerlikler göstermektedir. [[Belirsizlik ilkesi]], [[kara delik|kara delikler]], [[çoklu evrenler kuramı|çoklu evrenler varsayımı]] birşeyin aynı anda hem var hem yok hallerinde olabileceğini, kara deliklerin çevresindeki her şeyi önce yutup sonra geri püskürtmesi mekaniği benzerlikler arasında sayılabilir. Modern Bilim yokluk veya boşluk denilen hali "enerji yoktan var olmaz, vardan yok olmaz" ilkesi gereği kabul etmez. Dao öğretisinde varlık yani biçimi ve adı olan şeyler ile yokluk yani biçimsiz ve adsız hal bir aradadır ve bütündür.
== Dao Öğretisi Dinmidir Tartışmaları ==
Dao Öğretisi, Laozi (M.Ö. 6.yy) ile başlatılır ve kaynak kitap olarak da Dao De Jing metni gösterilir. Sonraki yüzyıllar da ise Çuangzi ve Liezi meseller Dao üzerine meseller yazmışlardır. Bunlar Laozi'ye göre çok daha rahat anlaşılır olan kısa öykülerden oluşur. Din mi felsefe mi tartışmaları ise daha yakın yüzyıllarda ortaya çıkmış bir tartışmadır. Bu tartışmayı yapanlar kurucu üstadları daha çok filozof olarak sınıflandırmaktadırlar ve öğretiyi Dao Felsefesi olarak anmaktadırlar. Öte yandan, [[Zhang Ling]] (M.S. 34-156) ile başlayan ve savunularını [[Çi]] enerjsisinin bedende korunumunu sağlamak, hastalıklardan sakınmak için meditasyon ve benzeri yöntemleri günlük ritüel olarak uygulamakla mümkün olacağını ortaya atan "[[Göksel Üstadların Yolu]]" adındaki hareketi ise Daocu Din, Dini Dao vs. gibi adlarla anmaktadırlar. Bu hareket kendi içinde de bir çok alt kollara ayrılmıştır.
Öğretinin başlangıç döneminde (M.Ö. 6.yy) doğa bilimlerinin temeli olarak ele alınan Dao Öğretisi, ortaya çıkışından sekiz yüzyıl sonra bazı savunucularınca dağa çekilme, meditasyona oturma gibi bir takım ritülleri içeren bir damar olarak da görünmeye başlamıştır. 16-17. yüzyıldan itibaren doğuya seyahat eden Hristiyan Misyonerler, Çin Klasiklerini çevirirlerken kendi dini inançlarına uygun olacak şekilde ''Dao Öğretisi''<nowiki/>'ni bir tür din, Dao terimini ise bir tür tanrı olarak göstermişlerdir. Aynı dönemde hatalı çevirilere yol açan diğer etken ise; Çince'nin batı dillerine çevirebilmek için [[gramer]] yapısının çözülememiş olması, hatta gramerinin olup olmadığının bile tam anlaşılmamış olmasıydı. Bu etken, çeviri yapanlara ciddi derecede yorumlu çeviri yapma kapısını açık bırakmıştır.▼
▲
19. yüzyıl filozoflarından [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegel, GW Friedrich]]<ref name=":0">{{Web kaynağı|url=https://meiner-elibrary.de/media/upload/leseprobe/9783787307746.pdf|başlık=Vorlesungen über die Philosophie der Weltgeschichte, Hegel, G.W.Fridrich|erişimtarihi=27 Ocak 2022|yayıncı=VERLAG VON FELIX MEINER HAMBURG}}</ref>, ''Din Felsefesi Tarihi Ders Notlar''ı'nda, Çin hakkında ulaştığı bilgiler için özellikle Fransız misyonerlere çok şey borçlu olduğunu yazmaktadır. Burada bahsettiği kişinin misyoner [[Antoine Gaubil]] (1689-1759) olduğu ön görülmektedir. Hegel, misyonerlerin her ne kadar toplumsal yaşam ve yönetişim hakkında sunduğu bilgiler konusunda bir şüpheye düşmese de inançlar konusunda aktarılanlara şüpheyle yaklaşmıştır. Laozi'nin görüşlerinin farklı bir yaklaşım sergilediğine dikkat çekmiştir. Taoizm ya da Dao Öğretisi'nin batı coğrafyasında "din" gibi algılanmasına misyonerlerin bu öğretileri kendi inançlarına uyarlayarak aktarmaları yol açmaştır. Hegel'in de şüpheyi elden bırakmamasına karşın birçok diğer düşünür gibi, bu çevirilerin tek tanrıcı anlayışa uyarlanmış halleri üzerinden değerlendirme yaptığı görülmektedir. 20. yüzyıl başlarından itibaren [[Çin dilleri|Çin Dili]] üzerindeki çalışmaların çoğalması ve biraz daha anlaşılır hale bürünmesinden sonra Çin'de gelişen düşünsel akımlar hakkında görüşler farklılaşmaya başlamış ve bu akımları "[[din]]" ya da "inanç" olarak değerlendirmektense [[Antik Grek]]'ten farklı şekilde gelişmiş ayrı bir bilim veya felsefe olması olasılığı üzerinde durulmaktadır.▼
▲19. yüzyıl filozoflarından [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegel, GW Friedrich]]<ref name=":0">{{Web kaynağı|url=https://meiner-elibrary.de/media/upload/leseprobe/9783787307746.pdf|başlık=Vorlesungen über die Philosophie der Weltgeschichte, Hegel, G.W.Fridrich|erişimtarihi=27 Ocak 2022|yayıncı=VERLAG VON FELIX MEINER HAMBURG}}</ref>, ''Din Felsefesi Tarihi Ders Notlar''ı'nda, Çin hakkında ulaştığı bilgiler için özellikle Fransız misyonerlere çok şey borçlu olduğunu yazmaktadır. Burada bahsettiği kişinin misyoner [[Antoine Gaubil]] (1689-1759) olduğu ön görülmektedir. Hegel, misyonerlerin her ne kadar toplumsal yaşam ve yönetişim hakkında sunduğu bilgiler konusunda bir şüpheye düşmese de inançlar konusunda aktarılanlara şüpheyle yaklaşmıştır. Laozi'nin görüşlerinin farklı bir yaklaşım sergilediğine dikkat çekmiştir. Taoizm ya da Dao Öğretisi'nin batı coğrafyasında "din" gibi algılanmasına misyonerlerin bu öğretileri kendi inançlarına uyarlayarak aktarmaları yol
== Avrupa dillerine hatalı olarak çevirilen bazı anahtar kavramlar ve Çin Mitolojisi ==
* ''Dao (Yol, varlığı doğuran yokluk, boşluk, tanımlanamaz kök'') hatalı çevirisi "tanrı",
* ''Tien-Di (Gök ve Yer, kainat anlamındadır)'' hatalı çevirisi "cennet" veya "tanrı"
Satır 17 ⟶ 31:
Çin'deki düşünce akımlarında, tek tanrılı inançlarda anlatılan "tanrı" "mutlak tanrı" ya da Grek efsanelerinde geçen türden mitolojik tanrılar yer bulmamıştır. Ama, Çin efsanelerinde de evrenin oluşumunu anlatan, güneş veya ay veya takım yıldızlar, rüzgarlar, vb., için mitolojik sayılacak imgesel yaratıklar görmek mümkündür. En yaygın bilineni ise kainatı doğurduğu tasvir edilen var ile yok arasında özellikleri olan hayali figür [[Hundun]]'dur. İnanç benzeri olgular ise Çin'e Buda Öğretisi'nin gelmesiyle başladığı görülmektedir. Buda öğretisi sonradan Çin öğretileriyle harmanlanıp yer yer Budizme kaysa da Çin öğretilerinin yerini alamamıştır. Avrupalı yazarlar ve akademisyenler arasında da Dao Anlayışı, sık sık Budizmle aynı şey sanılmıştır. Bu yüzden Dao'yu anlatırken Budizmi anlatmayı yeterli görmüşlerdir. Diğer sıkça yapılan bir hata da Dao Anlayışı'nın "İnançsal Daoizm" ve "Felsefi Daoizm" şeklinde yapay olarak ikiye ayrılmasıdır. Bu girişimler genelde Dao anlayışında dinsel, inançsal bir taraf arama anlayışına dayanmıştır. Toplumda ve yönetimde yoğun etkisi görülen Kongzi (Konfüçyüsçülük) takipçilerinin de Dao'yu kendi anlayışları doğrultusunda ele aldıkları bilinmektedir. Kongzi, toplum ve devlet ilişkilerinde ileri seviye etik bir anlayışın, erdemliliğin, beş yakın bağ ilişkisinin hakim olması üzerinde çok durmuştur. Dao'yu kendine has ahlakçı bir yoruma sokmuştur. Ancak, Laozi okulu Kongzi'nin görüşlerinin Dao'ya, kendiliğindenliğe, olağan akışa müdahale etmekle eleştirmiştir: Doğru, yanlış, iyi, güzel, erdem, saygınlık gibi uydurma ve insana has kavramlarla "Dao" ya da doğanın veya evrenin işleyiş çarkı anlatılamaz, anlaşılamaz demişlerdir.
▲== Dao Öğretisinin Temel İçeriği ==
== Tarihi Dönemler ==
| |||