Vikipedi

Karluk grubu: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Le Pied-bot~trwiki (mesaj | katkılar)
2.561 değişiklik
k robot Adding: az:Uyğur dil qrupu
Değişiklik özeti yok
1. satır:
[[Resim:Birbirlerini anlayabilen Türk gruplar.png|thumb|240px|Tüm Türk dilleri konuşanların sayısı birbirini anliyabilen dillerden oluşan grublara ayrıldığında böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır]]
UYGUR DEVLETİ (Orhun Uygur Devleti
'''Uygur-''' ya da '''Çağatay grubu''' [[Türk dilleri]]nin bir koludur. Bu gruba ait dillerin toplam (ana dil olarak) konuşucu sayısı 35 milyon civarındadır.
| |
Turfan(Doğu Türkistan) Kansu(Sarı Uygur) Devleti
Uygur Devleti
 
ORHUN UYGUR DEVLETİ:
Günümüzdeki uygur dilleri şunlardır:
 
Karluk ve Basmiller'le birleşerek II. Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ'ni kurdular.(745)
* [[Özbekçe]]
Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur.
* [[Uygurca]]
* [[Batı yugurca]]
* [[Ainu dili]]
* [[Ili türkçesi]]
 
NOT: Kutluk Bilge Kül Kağan Türklerin şehir kuran ilk hükümdarıdır. İlk Türk şehri Ordubalıkdır.
{| class="prettytable"
|'''''Dil'''''||'''''Konuşanların sayısı'''''||'''''konuşulduğu ülkeler''''' (ve konuşanların sayıları)
|-
|[[Özbekçe]]||24 milyon||[[Özbekistan]] 20 milyon, [[Afganistan]] 1,5 milyon, [[Tacikistan]] 1 milyon, [[Kırgızistan]] 750.000, <br>[[Kazakistan]] 400.000, [[Türkmenistan]] 300.000
|-
|[[Uygurca]]||8 milyon||Çin ([[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]] ya da Doğu Türkistan) 7,2 milyon, [[Kırgızistan]] 500.000, [[Kazakistan]] 300.000
|-
|[[Yugurca]]||5.000||[[Çin]] ([[Gansu]] ili)
|-
|[[Aynu (Türk dili)]] (Japon kavimi Aynu ile ilgisi yoktur)||7.000||[[Çin]] ([[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]])
|-
|}
 
== Sınıflandırma ==
*'''Türk dilleri'''
**'''Uygurca''' ('''Güneydoğu Türkçe''')
***'''Çağatay'''
****[[Çağatayca]] †
***'''Batı'''
****Özbekçe
***'''Doğu'''
****Eski Türkçe † (Orhon-Kök, Yenisey-Kök, Eski uygurca, Karahanlıca)
****Uygurca
****Yugur (Batı yugur)
****Aynu (Ainu)
****Ili Türkçesi
 
{{Türk dilleri/Grublar}}
 
Bilge Kül Kağan'dan sonra MOYENÇUR başa geçmiş, onun döneminde Müslüman Araplar(Abbasiler) ile Çinliler arasında Talas Savaşı yaşandığından, Abbasilere yenilen Çinliler güç kaybına uğramışlardı. Bu durumdan yararlanan Uygurlar Çinin TARIM havzasını ele geçirdiler. Moyençur'dan sonra başa BÖGÜ KAĞAN geçti.
[[Kategori:Türk dilleri]]
 
BÖGÜ KAĞAN DEVRİ: Bu devirde Uygur Türkleri ile çin arasında iyi ilişkiler kuruldu, ticaret gelişti. Bögü Kağan Çine yardım amacıyla "Tibet Seferine" çıktı.
[[az:Uyğur dil qrupu]]
 
[[de:Uighurische Sprachen]]
Tibet Seferi ve Sonuçları:
Bögü Kağan tibet seferi sırasında iki MANİ(MANİHEİZM) rahibini yanına alarak ülkesine geri döndü. Bu rahipler Uygur Türkleri arasında Mani dininin yayılmasına sebep oldular. Ayrıca Türkler arasında Budizm'de yayılmaya başladı.
 
Mani Dininin Özelliği: Avlanmayı, et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindir.
 
Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri:
1- Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler.
2- Yerleşik hayata geçtiler. (Türklerde ilk defa yerleşik hayata Uygurlar geçmiştir.)
3- Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret,bilim, sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda geliştiler.
 
UYGUR DEVLETİ'NİN (ORHUN BÖLGESİ) YIKILIŞI:
840 yılında bir başka Türk kavmi olan KIRGIZLAR Uygur Devletine son verdiler. Kırgızlar'ın Orhun Bölgesinden kovmalarıyla Uygurlar, Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar.
 
NOT: Kırgızlar; Orhun Bölgesinden Uygurları kovarak, buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep olmuşlardır. Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu, daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşmış, MOĞOLİSTAN olarak anılmıştır. ¦
 
TURFAN( DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ:
Kırgızlar tarafından kovulan Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi'ne gelerek, burada yeni bir devlet kurdular. Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207'de yıkıldı. Uygurlar günümüzde Doğu Türkistan diye anılan bu bölgede Çin'e bağlı özerk bir devlet olarak yaşamaktadır.
 
KANSU(SARI UYGUR) DEVLETİ:
Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi'ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti de denilmektedir. 1209'da Moğolların hakimiyetine girmiştir.
 
UYGURLARLA İLGİLİ DİĞER ÖNEMLİ HUSUSLAR:
* 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.
* Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.
* Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri)
* İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyeti yaymak istemeleri.)
* Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar.
* Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Karluk_grubu" sayfasından alınmıştır