Baba İlyas: Revizyonlar arasındaki fark

Yaşamını sürdürdüğü devirde Anadolu’da Bâtınîliğin en önemli propagandayayılma merkezini [[I. Rükneddin Mesud|Sultan Mes’ud evvel]] tarafından yaptırılmış olan Mes’udiye [[Tekke|tekkesi]] temsil ediyordu. [[Anadolu Selçukluları]]’nın nüfuz ve hâkimiyet sahaları tamamen Moğollar’ın denetim ve müsaadesine tâbi bulunuyordu. Birçok şehirlerde [[İlhanlılar]]’ın himâyesi altında [[Şiî]]liği neşreden “Bâtın’ûl-Mezhep Babalar” tarafından açılan zâviyelerin sayıları da gün geçtikçe artmaktaydı. Moğollar’ın nüfuzuyla Mes’udiye Medresesi müderrisi olan [[SünnîAlevilik|Alevî]]-[[Bektaşîlik|Bektaşî]] âlimlerden “Şeyh Mecd’ed-Dîn İsâ” azledilerek yerine [[Şia|Şîʿa]]-i [[Bâtıni]]yye’nin en değerli Alevi Türkmen [[dâî]]lerinden “Şems’ed-Dîn Ahmed Baba” atandı.<ref name=":0" />

''"Baba İlyâs",'' XIII. yy'dan itibaren [[Alevilik|Alevî]]-[[Bektaşîlik|Bektâşî]] [[Irak Türkmenleri|Türkmen]] zümreler arasında yayılarak,<ref>[[Aşıkpaşazade Tarihi]], s. 46.</ref> [[Yesev’îyye]], [[Kalender’îyye]] ve [[Baba Haydar|Haydar’îyye]] gibi diğer tarikatler ile birlikte XIV. yy'a kadar Anadolu'da mevcudiyetini sürdüren Türkmen Alevi-[[Ebu'l Vefâ el-Bağdâdî|Vefâ’îyye]]<ref>Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 48</ref> Alevî-Bektaşî Türkmen tarikâtının ruhanî önderi ve Horasan azizlerinden olan ve çok sayıda mürid ve halifeleri bulunan Tunceli, Amasya, Tokat ve özellikle [[Çorum (il)|Çorum]]'lu Şah İbrahim Veli, Baba Mansur, Ağuiçen, Kureyşan ve gibi birçok Alevi-Bektaşi ve Alevi-Vefaî Ocaklarına ve Türkmen aşiretlerine mensupturlar.<ref>Horasan Erenleri ve Alevilik araştırma dergisi ve Türk Tasavvuf Erkannamelerinde Alevi-Vefailik Tarikatı - Yazar: Dursun Gümüşoğlu</ref> Seyyid Alevîlerinden ''"[[Dede Karkğın]]"'' ''(Dede Garkın, Dede Kargın, Dede Karğın ya da Dede Karkın) Abdal Ata Sultan (Abdal Ata köyünde medfun), Teslim Abdal ve Elvan Çelebi (torunu)''<ref>Tarihçi Hamza Aksüt'e göre, günümüzde Mardin il sınırları içerisinde yer alan Dedeköy'de yaşamıştı.</ref><ref>Elvan Çelebi'nin ''"Menâkıbu'l Kudsiyye-Fi Menâsıbi'l-Ünsiyye"'' adlı eserinin ilk bölümü ''[[Dede Karkğın]]'' hakkındahakında günümüzde elde kalan en önemli kaynağı teşkil etmektedir.</ref> tarafından bu tarikâtın inançlarını [[Anadolu]]'daki [[Irak Türkmenleri|Türkmenler]] arasında yaymak amacıyla ''Şeyh OsmanAli Ataman veya Ali Otman Baba''<ref>[[Alevî ocakları|Alevi Ocakları]] - Şeyh Ali Otman Baba (Otman veya Ataman olarakta zikredilir)</ref>'', Aynu'd-Devlet Dede, Hacı Bağdın, ve Hacı Mihman'' ile birlikte görevlendirilmiş beş halifenin en genci ve meşhur olanı idi.<ref>Âşıkpaşazâde Tarihi, s. 47</ref> ''[[Baba İlyas]]'', [[Çorum]]'da yaşayıp daha sonra 1231 yılında Amasya yakınlarındaki Çatlendi adıyla isimlendirilen ''(İlyasköy (Çat)''<ref>Amasya'nın Çat ''(günümüzdeki İlyasköy)'' köyünde Baba İlyas'ın türbesi bulunmaktadır.</ref> köyüne yerleşti ve kendisine ait Türbesi'de ''"Hamdullah Çelebi"'' Türbesi ve [[Cemevi|Cem Evi]]'nin içersindedir.<ref>Âşıkpaşazâde Tarihi, s. 51 - ''Baba İlyas Horasani torunlarından Muhlis Paşa evladından Elvan Çelebi Menakıbnâmesi ve Alevilik Tarihi - Dursun Gümüşoğlu''</ref>

Kendi adına bir tarikât kurmamış, Vefâ’îyye şeyhî olarak olarak Çat köyündeki zâviyesinde, [[İslâmiyet]]'e yeni girmiş olan, eski inançlarını koruyan ve okuma yazma bilmeyen yarı göçebe [[Türkmenler]]'e kendi anlayışlarına uygun bir [[tasavvuf]] anlayışı sunmuştur. Ayrıca, [[Türkmenler]]'i Selçuklu Hükümeti'nin baskısından kurtaracak bir [[Mehdî]]Alevi şeyhi olarak ortaya çıkmıştır. Onun tâlimatlarını canla başla benimseyenuygulayan ve kendilerine rehber edinen Alevi [[Türkmenler]] kendisine ''"Baba Resûl’AllâhResûl"'' adınılakabını vermişlerdi.

Baba İlyâs'ın bu hareketle başlatmış olduğu [[Alevilik|Alevî]]-[[Bektaşîlik|Bektaşî]] tasavvufî-dinî hareket , asıl onun ölümünden sonra oğlu ''"Muhlis Paşa"'' ve diğer hâlifeleri aracılığıyla Anadolu'nun dört bir yanına yayılmış, [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin kuruluşu döneminde ''"Abdalân-ı Rûm Hareketi"'' ve nihâyetinde de Bektâşîliği ortaya çıkarmış, XVI. yüzyılda da kendilerine [[Kızılbaş]] ve(Alevî [[Râfızî]]askerlerin savaştaki kızıl renkteki sarıkları) adı verilen toplulukların doğmasına vesile olmuştur.

{{Ayrıca bakınız|Anadolu Alevîliği|RâfızîlikCaferîlik|Kızılbaşlık|Hurûfîlik|Bektâşîlik|Osmanlı Devleti'nin kuruluş devrinde Alevîler|Alevî Hanedanı}}