Vikipedi

Lingua franca: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.760.203 değişiklik
Otorite kontrolü şablonu eklendi
Hardaliyem (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
9.049 değişiklik
Yazım hataları düzeltildi.
1. satır:
[[Dosya:Trilingual Chinese-Malay-English text from 1839.jpg|küçükresim|Üçdilli Çince-Malayca-İngilizce metin, 1839. [[Malayca]] [[Malakka Boğazı]] çevresindeki geçer dil olmuştur.]]'''Lingua franca''' veya '''geçer dil,'''<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Yağcıoğlu|ad=Semiramis|başlık=Dil asla masum değildir|dergi=Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi|yıl=2005|cilt=7|sayı=2|sayfalar=138|url=http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/cilt7.say%C4%B12/7.2%20ya%C4%9Fc%C4%B1o%C4%9Flu.pdf|biçim=PDF|erişimtarihi=28 Şubat 2013}}</ref><ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Demircan|ad=Ömer|başlık=Dilbilim Sözlüğü 2: Düzçeviri yoluyla terimsel sığlama ve yanlışlari|dergi=Türk Dili Dergisi|yıl=2012|cilt=25|sayı=148|url=http://www.turkdilidergisi.com/148/OmerDemircan.htm|erişimtarihi=28 Şubat 2013}}</ref> ortak bir dili veya lehçeyi paylaşmayan insanların birbiriyle iletişim kurmak için kullandığı ortak dildir.<ref>[http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=5534894&yazarid=72 Kelimenin anlamı hakkında Özdemir İnce'nin makalesi]</ref> Lingua francalar insan tarihi boyunca, ticari, kültürel, dinî, yönetimsel veya diplomatik gereklilikler dolayısı ile gelişmiş, farklı milletlere mensup bilim insanları ve akademisyenler arasındaki iletişimi sağlamak için de kullanılmıştır.<ref name="Nye">{{Dergi kaynağı|soyadı1=Nye|ad1=Mary Jo|başlık=Speaking in Tongues: Science's centuries-long hunt for a common language|dergi=Distillations|yıl=2016|cilt=2|sayı=1|sayfalar=40-43|url=https://www.sciencehistory.org/distillations/magazine/speaking-in-tongues|erişimtarihi=20 Mart 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200803130801/https://www.sciencehistory.org/distillations/magazine/speaking-in-tongues|arşivtarihi=3 Ağustos 2020|ölüurl=evet}}</ref><ref name="Gordin">{{Kitap kaynağı|soyadı1=Gordin|ad1=Michael D.|başlık=Scientific Babel: How Science Was Done Before and After Global English|tarih=2015|yayıncı=University of Chicago Press|yer=Chicago, Illinois|isbn=9780226000299}}</ref>
 
Terimin ismi Orta Çağ'da denizciler ve tüccarlar tarafından 11. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar konuşulmuş, [[Romen dilleri|Romen dili]] bazlı bir [[Pidgin (dil)|pidgin]] olan Akdeniz Lingua Francası'ndan ([[Sabir]]) almıştır ve lingua franca, İtalyancada ''Frenk dili'' anlamına gelmektedir.<ref name="franca">{{Oxford|lingua franca}}</ref> Eğer bir dil belli bir bölgede yaşayan farklı gruplar yerine tüm dünya çapında geçer dil statüsüne sahip ise [[dünya dili]] olarak adlandırılır.
6. satır:
Lingua francalar antik çağlardan beri var olmuştur. [[Latince]] ve [[Koini Yunancası]], [[Roma İmparatorluğu]] ile [[Helenistik Dönem|Helen kültüründe]] geçer dil statüsünde konuşulmuştur. [[Akadca]] ve [[Aramice]] de Orta Doğu'da eski zamanlarda geçer dil olmuştur.<ref>Ostler, 2005 pp. 38–40</ref><ref>Ostler, 2010 pp. 163–167</ref>
[[Dosya:Anglospeak (subnational version).svg|alt=|sol|küçükresim|{{Lejant|#004288|İngilizcenin çoğunluğun anadili olduğu bölgeler}}{{Lejant|#79c1ff|İngilizcenin resmî dil olduğu ancak çoğunluğun anadili olmadığı ülkeler}}]]
[[Birleşik Krallık]]'ın kolonicilik yolu ile Dünya'nındünyanın büyük bir kısmını kontrolü altına alması, bu bölgelerde [[İngilizce]]nin yönetimde kullanılmasına yol açmıştır. Bunun sonucunda kolonicilik dönemi bitmesine rağmen, pek çok yüksek etnik ve dilsel çeşitliliğe sahip eski koloni ülkesi İngilizceyi resmî dilleri olarak benimsemiştir. İngilizce aynı zamanda günümüzde bir [[dünya dili]]dir. [[Fransızca]] da benzer bir şekilde Fransız ve Belçika koloniciliği yolu ile günümüzde hâlâ Batı ve Orta Afrika ülkelerinde geçer dildir ve resmî statüye sahiptir.
 
Eskiden [[Rus İmparatorluğu]] veya [[Sovyetler Birliği]]'nin bir parçası olmuş veya etkisi altında kalmış Kafkaslar, Orta ve Doğu Avrupa ile Orta Asya gibi bölgelerde [[Rusça]] hâlâ bir lingua francadır.<ref name="un.org">{{Web kaynağı|url=https://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm|başlık=Department for General Assembly and Conference Management – What are the official languages of the United Nations?|erişimtarihi=25 Ocak 2008|yayıncı=United Nations|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071012035848/http://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm|arşivtarihi=12 Ekim 2007|ölüurl=hayır}}</ref>
 
[[Hindustânî]] ([[Hintçe]]-[[Urduca]]) ise [[Pakistan]] ve Kuzey Hindistan'da lingua francadır.<ref name="siddiqi1994">{{Kaynak|başlık=Hindustani-English code-mixing in modern literary texts|yazar=Mohammad Tahsin Siddiqi|yıl=1994|yayıncı=University of Wisconsin|url=https://books.google.com/?id=vnrTAAAAMAAJ|alıntı=... Hindustani is the lingua franca of both India and Pakistan ...}}</ref>{{Self-published inline|tarih=August 2018}}<ref name="pulsipher2005">{{Kaynak|başlık=World Regional Geography: Global Patterns, Local Lives|yazar1=Lydia Mihelič Pulsipher|yazar2=Alex Pulsipher|yazar3=Holly M. Hapke|yıl=2005|isbn=0-7167-1904-5|yayıncı=Macmillan|url=https://books.google.com/?id=WfNaSNNAppQC|alıntı=... By the time of British colonialism, Hindustani was the lingua franca of all of northern India and what is today Pakistan ...}}</ref>{{Page needed|tarih=August 2018}} Özellikle [[Arunaçel Pradeş]] gibi etnik açıdan yüksek çeşitlilik gösteren bölgelerde de Hintçe, toplumun %90'ı tarafından anadilleri olmamasına rağmen konuşulur.<ref>Chandra, Abhimanyu (22 August 2014). [https://scroll.in/article/675419/how-hindi-became-the-language-of-choice-in-arunachal-pradesh "How Hindi Became the Language of Choice in Arunachal Pradesh."] ''[[Scroll.in]]''. Retrieved 12 March 2019.</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Aralık 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191113211224/http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html |arşivtarihi=13 Kasım 2019 |ölüurl=hayır}}</ref> [[Malayca|Malaycanın]]'nın bir varyantı olan [[Endonezce]], [[Cavaca|Cavacanın]]'nın ülkede daha çok konuşanı bulunmasına rağmen [[Endonezya]]'nın tek resmî dilidir. Türkçe, Osmanlı idaresi boyunca Anadolu ve Balkanlar başta olmak üzere Osmanlı topraklarında lingua franca görevi görmüştür.<ref>{{Web kaynağı | url = http://selimtuncer.blogspot.com/2012/01/turkce-bir-lingua-francadr.html | başlık = {{!}} Türkçe bir ‘lingua franca’dır | erişimtarihi = 4 Mart 2021 | tarih = 24 Ocak 2012 Salı | çalışma = {{!}} Türkçe bir ‘lingua franca’dır-A. SELIM TUNCER | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160410234959/http://selimtuncer.blogspot.com/2012/01/turkce-bir-lingua-francadr.html | arşivtarihi = 10 Nisan 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.hurriyet.com.tr/bir-lingua-franca-olarak-turkce-5534878 | başlık = Bir ’Lingua Franca’ olarak Türkçe | erişimtarihi = 4 Mart 2021 | dil = Türkçe | çalışma = www.hurriyet.com.tr | ad = Özdemir | soyadı = İNCE | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160802060138/https://www.hurriyet.com.tr/bir-lingua-franca-olarak-turkce-5534878 | arşivtarihi = 2 Ağustos 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://archive.vn/6Guv | başlık = Language use in the Ottoman Empire and its problems, 1299-1923 | erişimtarihi = 4 Mart 2021 | tarih = 24 Aralık 2012 | çalışma = archive.vn | arşivengelli = evet}}</ref> Farsça ise İran'da bulunan çeşitli azınlıklar arasında iletişimin sağlanmasında rol oynar.
 
[[Svahili]] Doğu Afrika'daki [[Bantular]] arasında 18. yüzyıl civarında yayılmış, kolonicilerin bu dili yönetim dili seçmesi ile de güçlenerek bölgede geçer dil statüsünü korumuştur.<ref name=":2">{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | başlık = Swahili language | tarih = 27 Ağustos 2014 | website = Encyclopædia Britannica | erişimtarihi = 29 Nisan 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190723004044/https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | arşivtarihi = 23 Temmuz 2019 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Hausaca|Hausa dili]] de [[Batı Afrika]] ve Kuzey [[Nijerya]]'daki çeşitli farklı etnik gruplara mensup bireylerin birbirleri ile iletişimine olanak tanıdığı için bir lingua franca olarak nitelendirilebilir.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Lingua_franca" sayfasından alınmıştır