Vikipedi

"Yüksek hızlı demiryolu" sayfasının sürümleri arasındaki fark

Yüksek hızlı demiryolu (değiştir)

Sayfanın 14.00, 18 Ekim 2021 tarihindeki hâli

362 bayt eklendi ,  1 ay önce
Düzenleme
(İngilizce Vikipedi maddesi esas alınarak güncelleme yapıldı. Devam edilecek.)
(Düzenleme)
 
== Tarihçe ==
DemiryollarıDemiryolu taşımacılığı, hızlı kara taşımacılığının ilk şekliydişeklidir ve 20. yüzyılın başlarından [[motorlu taşıt]]ların ve [[yolcu uçağı|yolcu uçakları]]nın geliştirilmesine kadar uzun mesafeli yolcu taşımacılığı üzerinde etkili bir tekele sahiptisahip olmuştur. Hız, demiryollarıdemiryolu taşımacılığı için her zaman önemli bir faktör olmuştur ve sürekli olarak daha yüksek hızlara ulaşılmaya ve seyahat süreleri kısaltılmaya çalışılmıştır. 19. yüzyılın sonlarında demiryolu taşımacılığı, bugünkü yüksek hızlı olmayan trenlerdentrenlere oranla çok dahada yavaş değildi ve birçok demiryolu şirketi düzenli olarak {{Dönüştürme|100|km/h||mph||in}} ortalama hıza sahip nispeten hızlı ekspres trenler işletilmekteydi.<ref>{{Web kaynağı |başlık= Florida's Famous Train "The New York and Florida Special" |çeviribaşlık= Florida'nın Ünlü Treni "The New York and Florida Special" |çalışma= [[The Official Guide of the Railways|The Official Guide of the Railways (Resmî Demiryolu Rehberi)]] |sayfa= 1210 |url= http://cprr.org/Museum/Books/I_ACCEPT_the_User_Agreement/Official_Rail_Guide_1910.pdf |yayıncı= [[Rand McNally]] |tarih= 1910 |yer= New York, Amerika Birleşik Devletleri |erişimtarihi= 23 Eylül 2021 |dil= İngilizce}}</ref>
 
=== İlk araştırmalar ===
=== Dönüm Noktası: Shinkansen ===
[[Dosya:Model 3000 SE of Odakyu Electric Railway.JPG|küçükresim|sağ|300x300px|[[Odakyu 3000 serisi SE]] treni]]
[[Dosya:0 series Yurakucho 19670505.jpg|küçükresim|sağ|300x300px|Orijinal [[0 serisi Shinkansen]] treni. 1964'te piyasaya sürüldüsürülmüş ve {{Dönüştürme|210|km/h||mph||in}} hıza ulaştıulaşmıştır.]]
[[Dosya:E6-E5-Coupling in omiya 20130320.jpg|küçükresim|sağ|300x300px|[[E5 serisi Shinkansen|E5]] ve [[E6 serisi Shinkansen]] modelleri]]
==== Japon Ar-Ge'si ====
{{Ana|Almanya'da yüksek hızlı demiryolu}}
[[Dosya:ICE 1 in Augsburg-Hochzoll.jpg|küçükresim|sağ|300x300px|Almanya menşeli [[ICE 1]]]]
Fransız TGV'nin ardından 1991'de Almanya, yeni inşa edilen [[Hannover-Würzburg yüksek hızlı demiryolu|Hannover - Würzburg yüksek hızlı demiryolu]]'nda {{Dönüştürme|280|km/h||mph||in}} azami hızda işletilen [[InterCityExpress|InterCityExpress (ICE)]]'in lansmanı ile Avrupa'da yüksek hızlı demiryolu taşımacılığı hizmetini başlatan ikinci ülke olmuştur. Alman ICE yüksek hızlı treni TGV'ye benzemekteyditrenlerine benzemektedir, tren setlerinin her iki ucunda da özel aerodinamik elektrikli lokomotifler bulunmaktaydı,ve ancakbu iki lokomotif arasında da değişken sayıda vagon bulunmaktaydıbulunmaktadır. TGV'den farklı olarak, vagonların ''-vagon başına-'' iki konvansiyonel bojisi bulunmakta ve vagonlar birbirinden ayrılabilmekteydiayrılabilmektedir, bu da trenin uzatılmasına veya kısaltılmasına imkân tanımaktaydıtanımaktadır. Bu başlangıç, 1988'de {{Dönüştürme|406|km/h||mph||in}} hıza ulaşarak dünya hız rekorunu kıran, orijinal adı Intercity Experimental olan [[Intercity Experimental|Intercity Experimental (ICE V)]] prototipi ile yürtülen on yıllık bir çalışmanın sonucuydusonucudur.
 
==== İtalya ====
==== Çin ====
{{Ana|Çin'de yüksek hızlı demiryolu}}
{{çokluÇoklu resim
| hiza = right
| yön = vertical
| başlık =
| başlıkhizası = left
| başlıkarkaplanı =
| altlık =
| altlıkhizası = left
| altlıkarkaplanı =
| boyut =
| image1 = CR400AF-2001@BJN (20170626110730).jpg
| boyut1 =
| alt1 =
| caption1 = [[Pekin-Şanghay yüksek hızlı demiryolu|Pekin - Şanghay yüksek hızlı demiryolu]] üzerindeki [[Pekin Güney Garı]]'nda bir [[Fuxing|CR400AF]] yüksek hızlı treni
| image2 = Zh_HST_nose.jpg
| caption2 = [[Luoyang Longmen Tren İstasyonu]]'nda bir [[China Railway CRH380A|CRH380A]] yüksek hızlı treni
| boyut2 =
| alt2 =
}}
Yüksek hızlı demiryolu taşımacılığı, 2003'te hizmete giren [[Qinhuangdao-Şenyang yüksek hızlı demiryolu|Qinhuangdao - Şenyang yüksek hızlı demiryolu]] ile Çin'e tanıtılmıştır. Çin hükûmeti, [[2007–2008 finansal krizi|2008 küresel mali krizi]]nin etkileriyle mücadele etmek için yüksek hızlı demiryolu hattı inşaatını [[Çin ekonomik teşvik programı|ekonomik teşvik programı]]nın temel taşı haline getirmiş ve sonuç, Çin demiryolu sisteminin hızlı bir şekilde dünyanın en kapsamlı yüksek hızlı demiryolu ağına dönüşmesi olmuştur. 2013'e kadar Çin'de işletimdeki yüksek hızlı demiryolu ağı {{Dönüştürme|11.028|km||mi||in}} uzunluğa ulaşmış ve o sırada dünyadaki toplam yüksek hızlı demiryolu ağının yaklaşık yarısını oluşurmuştur.<ref name="2013 HSR stat">{{Web kaynağı |başlık= 中国高铁总里程达11028公里占世界一半 |çeviribaşlık= Çin'in yüksek hızlı treninin toplam kilometresi, dünyanın yarısını oluşturan 11.028 kilometreye ulaştı |url= http://business.sohu.com/20140305/n396105235.shtml |website= [[Sohu]] Business |tarih= 5 Mart 2014 |dil= Çince}}</ref> 2018'in sonunda, Çin'deki toplam yüksek hızlı demiryolu (YHD) uzunluğu {{Dönüştürme|29.000|km||mi||in}}'nin üzerine çıkmıştır.<ref name="2019 HSR">{{Web kaynağı |başlık= Full speed ahead for China's high-speed rail network in 2019 |çeviribaşlık= 2019'da Çin'in yüksek hızlı demiryolu ağı için tam hız devam ediyor |url= https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/2180562/full-speed-ahead-chinas-high-speed-rail-network-2019-bid-boost |çalışma= [[South China Morning Post]] |erişimtarihi= 24 Ocak 2019 |dil= İngilizce}}</ref> 2017'de Çin'in toplam demiryolu yolcu taşımacılığının yarısından fazlası oluşturan 1,713 milyardan fazla kişi seyahat gerçekleştirilmiş ve bu durum Çin'deki yüksek hızlı demiryolu ağını dünyanın en yoğun ağı haline getirmiştir.<ref>{{Web kaynağı |başlık= 2017年中国铁路投资8010亿元 投产新线3038公里 |çeviribaşlık= 2017'de Çin demiryolu 801 milyar yuan yatırım yaptı ve 3.038 kilometrelik yeni hat üretimine başladı |url= http://www.chinanews.com/cj/2018/01-02/8414612.shtml |website= www.chinanews.com |tarih= 13 Ocak 2018 |dil= Çince}}</ref>
=== Haritalar ===
{{Çoklu resim
| yön = horizontal
| hiza = center
| arkaplanrengi =
| altlık =
{{Legend inline|#ae00ff|{{Dönüştürme|310|–|350|km/h|0|abbr=on}}|border=1px solid #AAAAAA}} {{Legend inline|#ff0000|{{Dönüştürme|270|–|300|km/h|0|abbr=on}}|border=1px solid #AAAAAA}} {{Legend inline|#fa9900|{{Dönüştürme|240|–|260|km/h|0|abbr=on}}|border=1px solid #AAAAAA}}<br />{{Legend inline|#ffff00|{{Dönüştürme|200|–|230|km/h|0|abbr=on}}|border=1px solid #AAAAAA}} {{Legend inline|#00aa00|İnşa halinde|border=1px solid #AAAAAA}} {{Legend inline|#808080|Diğer demiryolları|border=1px solid #AAAAAA}}
| altlıkhizası = center
| altlıkarkaplanı =
| boyut = 960
| width =
| image1 = High Speed Railroad Map of Europe.svg
| boyut1 = 300
| caption1 = Avrupa'da işletmedeki yüksek hızlı demiryolları
| image2 = Western Asia HSR.svg
| boyut2 = 304
| caption2 = Orta Doğu ve Orta Asya'da işletmedeki yüksek hızlı demiryolları
| image3 = Eastern Asia HSR2016.svg
| boyut3 = 366
| caption3 = Uzakdoğu'da işletmedeki yüksek hızlı demiryolları
}}
 
* '''Gecikmeler:''' Özellikle yoğun havayolu güzergâhlarında ''-YHD trenlerinin tarihsel olarak en başarılı olduğu güzergâhlar-'' olan sıkışık havaalanları veya ''-Çin örneğinde olduğu gibi-'' sıkışık hava sahaları nedeniyle gecikmeler olabilmektedir, trenlerde böyle bir yoğunluk olmadığı için trenler gecikmelere daha az eğilimlidirler. Birkaç dakika geç kalan bir tren, sıkışık havalimanlarındaki uçakların aksine başka bir yanaşma yerinin açılmasını beklemek zorunda kalmayacaktır. Ayrıca, birçok havayolu şirketi kısa mesafeli uçuşları giderek ekonomik olmaktan çıkarmaktadır ve bazı ülkelerde de havayolları bağlantı hizmetleri için kısa mesafeli uçuşlar yapmak yerine yüksek hızlı trenlere güvenmektedir.<ref>Bunun örnekleri arasında Air France ile ortak uçuş yapan SNCF ve DB ile işbirliği içinde Lufthansa'nın AIRail'i sayılabilir.</ref>
* '''Buz çözme (De-icing):''' YHD trenlerinin uçakların yaptığı gibi ''-zaman alıcı ancak kritik bir işlem olan-'' buz çözme için zaman harcamasına gerek yoktur; buz çözme işlemi sırasında uçaklar yerde kaldığından ve havalimanı ücretleri saatlik ödendiğinden, ayrıca park yeri kapladığından ve sıkışık gecikmelere katkıda bulunduğundan, havayolu şirketi karlılıklarını azaltabilir.<ref>{{Web kaynağı |başlık= The Time-Consuming But Extremely Critical Process of Deicing Aircraft in the Winter |çeviribaşlık= Kış Mevsiminde Uçağın Zaman Alan Ancak Son Derece Kritik Olan Buz Çözme Süreci |tarih= 29 Aralık 2017 |url= https://airlinegeeks.com/2017/12/29/the-time-consuming-but-extremely-critical-process-of-deicing-aircraft-in-the-winter/ |website= airlinegeeks.com |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210418062218/https://airlinegeeks.com/2017/12/29/the-time-consuming-but-extremely-critical-process-of-deicing-aircraft-in-the-winter/ |arşivtarihi= 18 Nisan 2021 |erişimtarihi= 6 Ekim 2021 |dil= İngilizce}}</ref>
* '''Sıcaklık ve hava yoğunluğu:''' Bazı havayolu şirketleri, yüksek sıcaklık ve hava yoğunluğu koşulları sebebiyle gece uçuşlarını iptal etmişetmekte ya da başka bir saate kaydırmıştırkaydırmaktadır. 2017'de [[Las Vegas]]'taki [[Hainan Airlines]]'ın uzun mesafeli kalkış için seferlerini gece yarısından sonrasına kardırmasının gerekmesi de böyle bir durumdudurumdur.<ref>{{Web kaynağı |başlık= Hainan moving flights to early mornings to beat the heat |çeviribaşlık= Hainan, sıcağı yenmek için uçuşları sabahın erken saatlerine kaydırıyor |tarih= 30 Mayıs 2017 |url= https://www.reviewjournal.com/business/hainan-moving-flights-to-early-mornings-to-beat-the-heat/ |website= reviewjournal.com |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210418074558/https://www.reviewjournal.com/business/hainan-moving-flights-to-early-mornings-to-beat-the-heat/ |arşivtarihi= 18 Nisan 2021 |erişimtarihi= 6 Ekim 2021 |dil= İngilizce}}</ref> Benzer şekilde, [[Norwegian]] da yaz aylarındaki yüksek sıcaklık nedeniyle Avrupa'ya olan tüm uçuşlarını iptal ettietmiştir. Yüksek hızlı trenler, uçakların kalkışların ekonomik olmadığı veya başka bir şekilde sorunlu hale geldiği sıcak saatlerde havalimanı hizmetlerinihizmetlerinin yerini tamamlayabilirdoldurabilmektedir.
* '''Gürültü ve kirlilik:''' Büyük havaalanları ağır kirleticilerdir, [[Los Angeles Uluslararası Havalimanı|Los Angeles Uluslararası Havalimanı (LAX)]], ve hatta [[Los Angeles Limanı]] ve [[Long Beach Limanı]] bağlantılı nakliye hizmetleri ve yoğun otoyol trafiğini hesaba katıldığında, ortaya çıkan partükül kirliliği rüzgâr yönünde iki katına çıkmaktadır.<ref name="LAX">{{Web kaynağı |soyadı= Lockwood |ad= Deirdre |yazarbağı= Deirdre Lockwood |başlık= Los Angeles Airport Pollutes City Air For Miles Downwind – Chemical & Engineering News |çeviribaşlık= Los Angeles Havaalanı Rüzgar Yönünde Kilometrelerce Şehir Havasını Kirletiyor – Kimya ve Mühendislik Haberleri |url= http://cen.acs.org/articles/92/web/2014/05/Los-Angeles-Airport-Pollutes-City.html |tarih= 30 Mayıs 2014 |website= cen.acs.org |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211005232843/http://cen.acs.org/articles/92/web/2014/05/Los-Angeles-Airport-Pollutes-City.html |arşivtarihi= 5 Ekim 2021 |erişimtarihi= 6 Ekim 2021 |dil= İngilizce}}</ref> Trenler yenilenebilir enerjiyle çalışabilir ve elektrikli trenler kritik kentsel alanlarda hiçbir şekilde yerel kirlilik yaratmaz. Gürültü de demiryolu hatlarına yakın bölgelerde yaşayanlar için bir sorundur.
* '''Birden fazla istasyonda hizmet verebilme:''' Bir uçak, kargo ve/veya yolcuları yüklemek ve boşaltmak, ayrıca iniş yapmak, taksi yapmak ve yeniden yola çıkmak için önemli miktarda zaman harcar. Trenler, ara istasyonlarda durmak için yalnızca birkaç dakika harcar ve genellikle düşük bir maliyetle iş durumunu büyük ölçüde geliştirir.
==== 1998 Eschede tren kazası ====
{{Ana|Eschede tren kazası}}
1998'de, dünya çapında ölümcül otuz yılı aşkın bir süredir ölümcül kazalar olmaksızın işletilen yüksek hızlı tren seferlerinin ardından, Almanya'da [[Eschede tren kazası]] meydana geldigelmiştir: [[Eschede]] yakınlarında kötü tasarlanmış bir [[ICE 1]] tekerleği, yüksek hızlı tren {{Dönüştürme|200|km/h||mph||in}} hızla seyir halindeyken kırılmış ve bu da neredeyse 16 araçlık tüm tren setinin raydan çıkarak tahrip olmasına ve 101 kişinin ölmesine sebep olmuştur.<ref>{{Web kaynağı |başlık= Special Feature: Eschede, Germany ICE High Speed Train Disaster |çeviribaşlık= Özel Dosya: Eschede, Almanya ICE Yüksek Hızlı Tren Felaketi |url = http://danger-ahead.railfan.net/features/eschede.htm |website= Danger Ahead |erişimtarihi= 30 Aralık 2014 |dil= İngilizce}}</ref><ref>{{Web kaynağı |başlık= Derailment at Eschede |çeviribaşlık= Eschede'de Raydan Çıkma |url= https://sites.google.com/site/derailmentateschede/causes-of-the-accident |website= Derailment at Eschede |erişimtarihi = 30 Aralık 2014 |dil= İngilizce}}</ref> Raydan çıkma bir makasta başladıbaşlamış; kaza, yüksek hızda seyrederken raydan çıkan araçların, makasın hemen yanında bulunan bir karayolu köprüsüne çarpması ve köprünün çökmesiyle daha da kötüleştikötüleşmiştir.
 
==== 2011 Wenzhou tren kazası ====
[[Railway Gazette International|Railway Gazette International (Uluslararası Demiryolu Gazetesi)]]'ne göre, [[Pekin-Şanghay yüksek hızlı demiryolu|Pekin - Şanghay yüksek hızlı demiryolu]]'nda [[Pekin Güney Garı]] ile [[Nankin Güney Garı]] arasındaki belirli trenler, Temmuz 2019 itibariyle {{Dönüştürme|317,7|km/h||mph||in}} hız ile dünyanın en hızlı ortalama çalışma hızına sahiptir.<ref name="rgi2"/>
[[Dosya:Psb.jpeg|küçükresim|sağ|300x300px|[[China Railways CRH380A|CRH380A]] yüksek hızlı treni]]
Bu yeni yüksek hızlı demiryolu hatlarının yarattığı gelişmiş mobilite ve bağlantılılık, bazı kentsel alanlarda tamamen yeni bir yüksek hızlı banliyö pazarı yarattıyaratmıştır. Yüksek hızlı demiryolu ile [[Hebei]] ve [[Tientsin]]'den başkent [[Pekin]]'e, aynı şekilde çevre şehir ve bölgelerden [[Şanghay]], [[Shenzhen]] ve [[Guangzhou]]'ya gidiş-gelişler giderek daha yaygın hale gelmiştir.<ref>{{Haber kaynağı |başlık= Shanghai, Shenzhen, Beijing Lead Prospects in ULI's China Cities Survey |çeviribaşlık= ULI'nin Çin Şehirleri Anketinde Şanghay, Shenzhen ve Pekin Beklentilere Öncülük Ediyor |url= http://urbanland.uli.org/capital-markets/shanghai-shenzhen-beijing-lead-prospects-ulis-china-cities-survey/ |çalışma= [[Urban Land Magazine]] |tarih= 3 Ekim 2016 |erişimtarihi= 13 Mart 2017 |dil= İngilizce}}</ref><ref>{{Web kaynağı |soyadı= Ollivier |ad= Gerald |yazarbağı= Gerald Ollivier |başlık= High-Speed Railways in China: A Look at Traffic |çeviribaşlık= Çin'de Yüksek Hızlı Demiryolları: Trafiğe Bir Bakış |url= http://documents.worldbank.org/curated/en/451551468241176543/pdf/932270BRI0Box30ffic020140final000EN.pdf |dil= İngilizce}}</ref><ref>{{Haber kaynağı |başlık= Intercity commuters are a puzzle for Chinese officials |çeviribaşlık= |url= https://www.economist.com/china/2021/02/27/intercity-commuters-are-a-puzzle-for-chinese-officials |issn= 0013-0613 |çalışma= [[The Economist]] |tarih= 27 Şubat 2021 |erişimtarihi= 27 Şubat 2021 |dil= İngilizce}}</ref>
 
==== Hong Kong ====
 
== Kapanışlar ==
30 Haziran 2014'te hizmete giren ve Incheon [[AREX|Incheon AREX]] ile aynı güzergâhta işletilen '''KTX (Incheon Uluslararası Havalimanı - Seul) Yüksek Hızlı Treni''', yetersiz yolcu sayısı ve hat paylaşımı gibi çeşitli sorunlar nedeniyle Mart 2018'de iptal edilmiştir.<ref>{{Web kaynağı |başlık= South Korea closes $266m high-speed rail line as passengers prefer the bus. |çeviribaşlık= Güney Kore, yolcuların otobüsü tercih etmesi nedeniyle 266 milyon dolarlık yüksek hızlı tren hattını kapattı. |url= http://www.globalconstructionreview.com/news/south-korea-closes-266m-high-speed-rail-line-passe/ |çalışma= Globalconstructionreview.com |tarih= 16 Ağustos 2018 |dil= İngilizce}}</ref> AREX güzergâhı, yüksek hızlı demiryolu olarak inşa edilmemişti, bu sebeple KTX trenleri {{Dönüştürme|150|km/h||mph||in}} azami hızla hizmet verebililmekteydi.
 
Çin'de, {{Dönüştürme|200|km/h||mph||in}} hıza uygun hale getirilen birçok konvansiyonel demiryolu hattı, yeni yüksek hızlı demiryollarının hizmete girmesi üzerine yüksek hızlı tren seferlerine kapatılmıştır. Genellikle kasabalardan geçen ve hemzemin geçitlere sahip olan bu hatlar, hâlâ yerel trenler ve yük trenleri tarafından kullanılmaktadır. Örneğin, [[Hankou-Danjiangkou demiryolu|Hankou - Danjiangkou (Han-Dan) demiryolu]]'ndaki tüm (yolcu) [[elektrikli çoklu birim|EMU]] hizmetleri, daha yavaş demiryolu hatları üzerindeki yük trenlerinin kapasitesini rahatlatmak için ''-hizmete girdiğinde-'' [[Wuhan-Shiyan yüksek hızlı demiryolu|Wuhan - Shiyan yüksek hızlı demiryolu]]'na yönlendirilmiştir.<ref>{{Web kaynağı |başlık= 今天，湖北多县市，告别无高铁历史！|çeviribaşlık= Resmi olarak trafiğe açıldı! Bugün Hubei'deki birçok ilçe ve şehir, yüksek hızlı demiryolunun yokluğuna veda ediyor! |url= https://wap.peopleapp.com/article/rmh9705393/rmh9705393 |tarih= 29 Kasım 2019 |alıntı= [[Hankou-Danjiangkou demiryolu|Hankou - Danjiangkou (Han-Dan) demiryolu]]'nun yük kapasitesi rahatlatmak ve yüksek hızlı demiryolu taşımacılığının avantajlarından tam anlamıyla yararlanabilmek için Han-Dan demiryolu'nda işletilen tüm [[elektrikli çoklu birim|EMU]] trenlerinin [[Wuhan-Shiyan yüksek hızlı demiryolu|Wuhan - Shiyan yüksek hızlı demiryolu]]'na devredileceği bildiriliyor. |dil= Çince}}</ref>
BlueTime93
Devriyeler
21.484

değişiklik

"https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:MobileDiff/26347410" sayfasından alınmıştır