Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn: Revizyonlar arasındaki fark

{| class="infobox" style="text-align: center; font-size:90%;"

|-

|style="text-align: left;"|

|-

|}

 

 

Sivil mühendisler de yetiştirmek üzere 1883'te Mühendishane'ye bağlı olarak "[[Hendese-i Mülkiye|Hendese-i Mülkiye Mektebi]]" adıyla sivil bir okul kurulmuştur; bu okul günümüzde ''[[İstanbul Teknik Üniversitesi]]'' adıyla eğitime devam etmektedir. Mühendishane-i Berr-i Hümâyûn, bir mühendis okulu olarak İstanbul Teknik Üniversitesi'nin ve humbaracı ve lağımcı ocaklarına eğitim veren bir askerî okul olarak [[Kara Harp Okulu]]'nun başlangıcını oluşturur.

 

== Geçmişi ==

[[Kasımpaşa]] semtinin [[Hasköy, Beyoğlu|Hasköy]] sahilinde yer alan okulun başlangıcı, padişah [[III. Selim]]'in [[Eyüp]]'teki Bahriye Yazlığı’nda açılan ''Mühendishane-i Sultani''dir.<ref name="msb">{{Web kaynağı | soyadı1 = Yazıcı | ad1 = Alâettin | başlık = Türkiye'de Askeri Yüksekokullar Tarihçesi | url = https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/942/197002243.pdf?sequence=1&isAllowed=y | yayıncı = Milli Savunma Bakanlığı Araştırma Ve Geliştirme Başkanlığı, 1963 | erişimtarihi = 14 Nisan 2020 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20200424133733/https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/942/197002243.pdf?sequence=1&isAllowed=y |arşivtarihi= 24 Nisan 2020 | ölüurl = hayır }}</ref> Kağıthane Topçu Talimgâhındaki bir atış tatbikatına katılan padişahın nişancılık ve eğitimin zayıf olduğunu gözlemlemesi ve atış yerine çağrılan matematikçi [[Gelenbevi İsmail Efendi|İsmail Efendi]] sayesinde atışların düzeltilmesi; okuryazar, matematik bilen topçu subayı yetiştirmek gereğini göstermişti.<ref name=msb/> Böylece kurulan Eyüp'teki Mühendishane-i Sultani'de öğrencilere daha çok temel eğitim niteliğinde kuramsal dersler verildi.<ref name=emo>{{Web kaynağı | soyadı1 = Acar | ad1 = Şinasi | yazar2 = Bir, Atilla | yazar3 = Kaçar, Mustafa | başlık = Osmanlı’da sivil mühendis yetiştirmek üzere açılan Hendese-i Mülkiye Mektebi | url = http://www.emo.org.tr/ekler/7877287cd4a8ad7_ek.pdf?dergi=1109 | yayıncı = Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayı 17, Yıl 2016 | erişimtarihi = 15 Nisan 2020 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20200424133803/http://www.emo.org.tr/ekler/7877287cd4a8ad7_ek.pdf?dergi=1109 |arşivtarihi= 24 Nisan 2020 | ölüurl = hayır }}</ref> 1793 yılında Hasköy'de Humbaracı Kışlası arazisi üzerinde yeni bir okul binasının temeli atıldı. İnşa edilen bina, Osmanlı Devletinin klasik medrese eğitimi dışında bilime yönelik eğitim hareketinde ilk inşa edilen yapılardandı. İnşaat 1794 yılında büyük ölçüde tamamlandı ve Mühendishane-i Sultani yeni binaya taşındı.

 

Okulun "''Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn''" adıyla açılışı 10 Mayıs 1795 tarihinde gerçekleşti.<ref name=msb/> Öğrenci olarak eski Humbarahane ve Mühendishane mensuplarının çocukları ile Enderun-i Hümayun Ağaları'nın gençleri kabul edildi.<ref name=msb/> III. Selim'in danıştığı Ignatius Mouradgea d'Ohsson'ın önerisi ve Viyana'da geçici elçi olarak bulunan [[Ebubekir Ratip Efendi]]'nin gözlemlediği askerlik ve mühendislik akademileri örnek alınarak kurulan okul dört yıllıktı ve ders programı Fransız askeri okullarınınkiyle aynı idi. O dönemde riyaziye (matematik) öğreten tek okul idi.<ref name=msb/> Mühendishane'de teorik derslerden başka uygulamalı dersler verilmekte; haftanın belirli günleri öğrencilere arazi üzerinde tatbikat yaptırılmaktaydı.<ref name=itu/> Uzun yıllar okulun idareciliğini ve baş hocalığını geometri ve cebir hocası [[Müderris Abdurrahman Efendi]] üstlendi. Eğitim, dört mühendis hoca ([[Hüseyin Rıfkı Tamani|Hüseyin Rıfkı]], İbrâhim Kâmi, Hâfız Seyyid İbrâhim Edhem, Elhac Hâfız Abdullah) tarafından sürdürüldü. 1801’de mühendis Selim'in (Bailey) kadroya alınmasıyla hoca sayısı beşe yükseldi.<ref name="tdv">{{Web kaynağı | soyadı1 = Beydilli | ad1 = Kemal | başlık = Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun | url = https://islamansiklopedisi.org.tr/muhendishane-i-berri-i-humayun | yayıncı = Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 31, Yıl 2006 | erişimtarihi = 15 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200424133812/https://islamansiklopedisi.org.tr/muhendishane-i-berri-i-humayun | arşivtarihi = 24 Nisan 2020 | ölüurl = hayır }}</ref>

Mühendishane'nin kütüphanesi için ilk kitaplar ve gerekli aletler Enderûn-ı Hümâyun Hazinesi’nden tahsis edildi.<ref name=tdv/> Padişah III. Selim, sarayda Mühendishane'nin işine yarayacak kitap ve aletlerin hepsini oraya devretti.<ref name=itu/> Kütüphane özellikle 1799 yılında ölen [[Ebubekir Ratip Efendi]]’nin terekesinden alınan çok sayıdaki kitap, harita, teknik alet ve edevatla zenginleşti.<ref name=tdv/> 1780'de tamamlanan otuz beş ciltlik ünlü [[Encyclopédie|Fransız Ansiklopedisi]] de kütüphane de yer alan kitaplardandı.<ref name=tdv/> Binası ve aletleri çok iyi olduğundan [[Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn]]'un öğrencileri de haftanın iki günü oraya gelerek bazı dersleri Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn öğrencileri beraber görürlerdi.<ref name=emo/> Mühendishane'nin kitap ye aletlerinin bir bölümü hâlen İstanbul Teknik Üniversitesi'nde Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi'ndedir.<ref name=itu/>