Vikipedi

Türkiye cumhurbaşkanı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Vikiturta (mesaj | katkılar)
Devriyeler
4.625 değişiklik
cümle dz.
Etiketler: Mobil değişiklik mobil uygulama değişikliği iOS uygulaması değişikliği
Furkan (mesaj | katkılar)
Devriyeler
5.319 değişiklik
Yazım hataları düzeltildi.
60. satır:
[[27 Mayıs Darbesi|1960 darbesi]] sonrası yapılan [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961)|1961 Anayasası]] ile cumhurbaşkanı olan kişinin partisi ile olan ilişiğinin kesilmesine karar verildi ve partilerüstü cumhurbaşkanlığı dönemi başladı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.yenisafak.com/yazarlar/aydinunal/partili-cumhurbaskani-2035932 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=8 Mart 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180704213939/https://www.yenisafak.com/yazarlar/aydinunal/partili-cumhurbaskani-2035932 |arşivtarihi=4 Temmuz 2018 |ölüurl=hayır }}</ref> [[12 Eylül Darbesi|1980 darbesinin]] ardından devlet başkanı ve [[Millî Güvenlik Konseyi]] başkanı sıfatlarıyla ülkeyi yönetmekte olan Evren, [[1982 Anayasası]]'nın birinci geçici maddesi gereği anayasanın [[1982 Türkiye anayasa referandumu|halk oylamasıyla]] kabul edildiği 7 Kasım 1982 tarihinde Cumhurbaşkanlığına getirildi.
 
[[2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu|2007 anayasa değişikliği referandumuyla]] cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine karar verildi,<ref>5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 26554, 6 Mayıs 2007</ref> bu değişikliğin ardından yapılan 10 Ağustos 2014 tarihli ilk seçimlerde [[Recep Tayyip Erdoğan]] halk tarafından cumhurbaşkanı seçildi.<ref>{{haber kaynağı|url=http://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/08/140810_cumhurbaskanligi_secim|başlık=Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Erdoğan|erişimtarihi=17 Eylül 2016|tarih=11 Ağustos 2014|gazete=BBC Türkçe|yazar=|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151024040627/http://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/08/140810_cumhurbaskanligi_secim|arşivtarihi=24 Ekim 2015|ölüurl=hayır}}</ref> Devletin başı olan Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı, [[2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu|2017 anayasa değişikliği referandumundan]] sonra 2018 yılından beri aynı zamanda [[Bakanlar Kurulu (Türkiye)|hükûmetin]] de başıdır.
 
29 Ekim 2014 itibarıyla cumhurbaşkanının resmî konutu [[Atatürk Orman Çiftliği]]'nde bulunan [[Cumhurbaşkanlığı Sarayı (Türkiye)|Cumhurbaşkanlığı Sarayı]]'dır. Daha önce bu amaçla 1923'ten beri [[Çankaya Köşkü]] kullanılmaktaydı.
80. satır:
Cumhurbaşkanı seçimine ilişkin esaslar Anayasa'nın 101. maddesinde<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=1 Mayıs 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200107124812/https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf |arşivtarihi=7 Ocak 2020 |ölüurl=evet }}</ref> ve Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu'nda<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6271.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=1 Mayıs 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180826201609/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6271.pdf |arşivtarihi=26 Ağustos 2018 |ölüurl=evet }}</ref> aşağıda yazıldığı şeklide düzenlenmiştir:
 
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı seçilir.
 
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır.
 
Oylamalara tek adayla gidilmesi hâlinde, oylama referandum şeklinde yapılır. Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların salt çoğunluğunu alamaması hâlinde seçim yenilenir ve kesin sonuçların ilânından sonra gelen kırkbeşinci günü takip eden ilk Pazar günü sadece Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı seçimi yapılır.
 
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimine bir yıl veya daha az süre kalması hâlinde, Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimiyle birlikte yapılır.
 
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimine bir yıldan fazla süre kalması hâlinde, Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen kırkbeş gün içindeki son Pazar günü yapılır. Bu şekilde seçilen Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz.
 
Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanınıncumhurbaşkanının görevi devam eder.
 
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.
 
== Ant içmesi ==
Anayasanın 103. maddesine göre Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı, görevine başlarken [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] önünde aşağıdaki şekilde ant içer:<ref name=":0" />
 
{{Alıntı|Cumhurbaşkanı sıfatıyla, devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma; milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma; Türkiye Cumhuriyeti'nin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim.}}
 
== Görev ve yetkiler ==
Anayasanın 104. maddesine göre, Cumhurbaşkanınıncumhurbaşkanının görev ve yetkileri şunlardır:
 
* Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]nde açılış konuşmasını yapmak,
130. satır:
Buradan iki ihtimal vardır. İlki soruşturmanın reddi, diğeri soruşturmanın kabulüdür. Kabul söz konusu olduğunda on beş kişilik soruşturma komisyonu kurulur. Komisyon kurulduğunda rapor oylaması yapılır. Bu aşamadan sonra Meclis'teki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verecekleri üyelerden oluşan komisyon, soruşturmayı yürütür ve raporunu Genel Kurulda görüşülmek üzere [[TBMM Başkanlık divanı|Meclis Başkanlığı]]na sunar. Üye tam sayısının üçte ikisinin oyuyla Cumhurbaşkanının [[Yüce Divan]]'a gönderilmesine karar verilebilir.
 
Eğer Yüce Divan'a sevk edilirse Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı [[Anayasa Mahkemesi]]'nde yargılanmak durumundadır. Yargılama sonucunda mahkumiyet kararı verilirse Cumhurbaşkanınıncumhurbaşkanının bu görevde kalıp kalmayacağı hükmolunan karara göre değişiklik gösterir. Eğer milletvekilliğini engelleyecek bir mahkumiyet kararı verilirse bu görev son bulur. Ancak seçilme engeli oluşturmayacak bir karar verilmişse cumhurbaşkanlığı devam eder.
 
Cumhurbaşkanının bir suç işlediği iddiasıyla [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|meclis]] üye tam sayısının salt çoğunluğunun önergesiyle [[Meclis soruşturması|soruşturma]] açılması istenebilir ve beşte üçünün oyuyla soruşturma açılabilir. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz. Cumhurbaşkanı soruşturulmaya başladığı andan itibaren Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesini gerçekleştiremez.<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu|erişimtarihi=20 Haziran 2020|tarih=Eylül 2018|dil=Türkçe|sayfalar=216-217|çalışma=Anayasa Hukuku|yayıncı=Seçkin Yayınları|isbn=978-975-02-5078-1}}</ref>
 
Cumhurbaşkanının hukuki sorumluluğuna gelirsek bu da iki şekilde mümkündür. Yüce Divan'da seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanınıncumhurbaşkanının görevi sona erer. Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu hüküm uygulanır.<ref name=":0" />
 
=== Hukuki sorumluluk ===
146. satır:
== Cumhurbaşkanlığına vekâlet ==
{{Ana|Türkiye cumhurbaşkanı vekili}}
Anayasanın 106. maddesi ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi göre, Cumhurbaşkanınıncumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması durumlarında, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, en yaşlı [[Türkiye cumhurbaşkanı yardımcısı|Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı Yardımcısıyardımcısı]], Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve yetkilerini kullanır.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=7 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200407023542/https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf |arşivtarihi=7 Nisan 2020 |ölüurl=evet }}</ref>
 
[[2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu|2017 anayasa değişikliği]] öncesinde, Cumhurbaşkanlığına [[Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanları listesi|TBMM Başkanı]] vekâlet etmekteydi.
230. satır:
Cumhurbaşkanlığı arması ortasında sekiz uzun, sekiz kısa ışını bulunan sarı bir güneş ve onu çevreleyen on altı sarı yıldızdan oluşur.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/arma/ | başlık = Arma | yazar = Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı | tarih = | eser = | yayıncı = | erişimtarihi = 17 Eylül 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160918113243/https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/arma/ | arşivtarihi = 18 Eylül 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> Cumhurbaşkanlığı forsu ise [[Türk bayrağı]]nın sol üst köşesine Cumhurbaşkanlığı armasının işlenmiş hâlidir.
 
Fors, Cumhurbaşkanınıncumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerde bayrak direğine çekilir; gece gündüz çekili kalır. Makam odasında çalışma masasının sol gerisine konur. İçinde bulunduğu arabanın sol önünde, tepesinde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir. Cumhurbaşkanlığı forsunun nasıl kullanılmaya başlanıldığına ilişkin resmî bir kayıt yoktur. Ancak 1922 tarihli bir fotoğrafta, Atatürk'ün [[İzmir]]'e giderken kullandığı otomobiline bugünkü forsa benzer bir flamanın takıldığı görülmektedir. Bu flama şu an [[Anıtkabir]]'deki [[Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi]]'nde sergilenmektedir.<ref name=":1" />
 
Fors ve armadaki güneşin sonsuzluğu ve bu özelliği ile Türkiye Cumhuriyeti'ni, on altı yıldızın ise tarihteki bağımsız on altı büyük Türk devletini simgelediği kabul edilir. İlk kez 1969 yılında, Harita Yüzbaşı Akif Özbek'in Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam adlı kitabında ortaya atılan bu görüş ilerleyen yıllarda armanın resmî anlamı olarak benimsenmiştir. Başka bir görüşe göreyse on altı yıldızdan dokuzu Orta Asya Türklerinin sancaklarında kullandığı dokuz tuğu, kalan yedi yıldızsa Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil etmektedir.<ref name=":1">{{Web kaynağı | url = https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/fors/ | başlık = Fors | yazar = Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı | tarih = | eser = | yayıncı = | erişimtarihi = 17 Eylül 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160918113250/https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/fors/ | arşivtarihi = 18 Eylül 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Türkiye_cumhurbaşkanı" sayfasından alınmıştır