Vikipedi

Osmanlı İmparatorluğu: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Aybeg (mesaj | katkılar)
Devriyeler
47.324 değişiklik
Düzenlendi.
Aybeg (mesaj | katkılar)
Devriyeler
47.324 değişiklik
Değişiklik özeti yok
176. satır:
[[Arnold Joseph Toynbee]] gibi bazı [[tarihçi]]ler, [[Türkiye]]'nin tek ardıl devlet sayılması gerektiğini savunurlar.<ref name="Osmanlı Devleti-3">{{Kitap kaynağı| yazar=E. J. Brill| başlık = "The Ottoman state and its place in world history" | yayımcı=Brill Academic Publishers| yıl=1974| sayfalar =s. 18}}</ref>
 
[[Türkiye Büyük Millet Meclisi]], 1 Kasım 1922 tarihinde [[Saltanatın kaldırılması|Osmanlı saltanatını kaldırdı]] ve 3 Mart 1924'te hem 8 Haziran 632 tarihinde [[İslam]] peygamberi [[Muhammed]]'in ölümünden sonra oluşturulan, yaklaşık 1292 yıldır süregelen [[Hilâfetin kaldırılması|halifelik makamını kaldırdı]] hem de [[Osmanlı Hanedanı]]'nın [[Türkiye]]'den sürgün edilmesi kararını aldı. Günümüzde hanedan ile soy bağı olanların bir kısmı Türkiye'de, bir kısmı ise yurt dışında farklı ülkelerde yaşamaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Sürüldüler ama bitmediler | url = http://www.turkiyegazetesi.com.tr/gundem/35605.aspx | yayıncı = turkiyegazetesi | erişimtarihi = 7 Ağustos 2013 | tarih = 10 Mart 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160422174145/http://www.turkiyegazetesi.com.tr/gundem/35605.aspx | arşivtarihi = 22 Nisan 2016 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Osmanlı Hanedanı dört kıtada yaşıyor | url = http://www.milliyet.com.tr/osmanli-hanedani-dort-kitada-yasiyor/guncel/haberdetay/15.07.2010/1263699/default.htm | yayıncı = milliyet | erişimtarihi = 7 Ağustos 2013 | tarih = 15 Temmuz 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160305091421/http://www.milliyet.com.tr/osmanli-hanedani-dort-kitada-yasiyor/guncel/haberdetay/15.07.2010/1263699/default.htm | arşivtarihi = 5 Mart 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>
 
== İsim ==
282. satır:
 
[[Dosya:1526 - Battle of Mohács.jpg|küçükresim|sağ|upright=0.75|[[Mohaç Muharebesi (1526)|Mohaç Muharebesi]]'ni tasvir eden bir eser<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Lokman | url = http://warfare.atwebpages.com/Ottoman/1526-Suleiman_the_Magnificent_and_the_Battle_of_Mohacs-Hunername.htm | başlık = Battle of Mohács (1526) | tarih = 1588 | çalışma = Hünernâme | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131015084200/http://warfare.atwebpages.com/Ottoman/1526-Suleiman_the_Magnificent_and_the_Battle_of_Mohacs-Hunername.htm | arşivtarihi = 15 Ekim 2013 | erişimtarihi = 29 Haziran 2013 | ölüurl =evet}}</ref>]]
Daha sonradan Yavuz Sultan Selim adıyla da anılacak olan [[I. Selim]], babasının döneminde başlayan Şii tehdidine karşı mücadeleye girişti. Safeviler ile yaptığı [[Çaldıran Muharebesi]]'ni kazandı ve ülkenin başkenti [[Tebriz]]'e kadar ilerledi.<ref>{{Dergi kaynağı|son=Savory|ilk=R. M.|başlık=The Principal Offices of the Ṣafawid State during the Reign of Ismā'īl I (907-30/1501-24|dergi=Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London|cilt=23|sayı=1|sayfalar=91-105|yıl=1960|doi=10.1017/S0041977X00149006|jstor=609888|kaynak=harv}}</ref> Bundan sonra, Memlûklar'a karşı harekete geçti. Yapılan [[Mercidabık Muharebesi|Mercidabık]] ve [[Ridaniye Muharebesi|Ridaniye Muharebeleri]] sonrasında [[Memlûk Sultanlığı|Memlüklüleri]] yıkarak [[Suriye]], [[Filistin]] ve [[Mısır]]'ı devletin topraklarına kattı.<ref name="muir">Muir, William (2007) ''The Mameluke or Slave Dynasty of Egypt, 1260-1517'' Piscataway, NJ: Gorgias Press. ISBN 978-1-59333-697-4. {{ing}}</ref><ref>''E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936'', Vol.9, Ed. Martijn Theodoor Houtsma, (BRILL, 1938), 432.</ref> [[Hicaz]]'ı, egemenlik altına altına aldı ve devleti [[Hint Okyanusu]]'na açılma olanağına kavuşturdu.<ref>{{Dergi kaynağı|son=Hess|ilk=Andrew C.|başlık= The Ottoman Conquest of Egypt (1517) and the Beginning of the Sixteenth-Century World War|dergi= International Journal of Middle East Studies|cilt=4|sayı=1|sayfalar=55-76|ay=Ocak |yıl=1973|jstor=162225|doi=10.1017/S0020743800027276|kaynak=harv}}</ref> [[Muhammed bin Abdullah|Peygamber Muhammed]]'in [[Kutsal Emanetler]] olarak kabul edilen eşyalarıeşyalarını İstanbul'a getirtti ve [[hilafethilâfet]]in [[Osmanlı Hanedanı]]'na geçmesini sağladı. Böylece halife unvanını kullanan ilk Osmanlı padişahı olmuş oldu.<ref name="Pamir">Dr. Aybars Pamir. ''Osmanlı Egemenlik Anlayışında Senedi İttifak'ın Yeri''. Yıl 2004 C.53 Sa.2 s.66-67. [http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-2004-53-02/AUHF-2004-53-02-Pamir.pdf Tam metin] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20151117132212/http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-2004-53-02/AUHF-2004-53-02-Pamir.pdf |tarih=17 Kasım 2015 }}</ref> 1520'de, batıya sefer düzenlemek amacıyla yola çıktığı sırada Tekirdağ'ın Çorlu ilçesınde öldü.
[[Dosya:OttomanEmpire1566.png|sol|küçükresim|[[I. Süleyman]]'ın ölümünde Osmanlı İmparatorluğu]]
Babasının ölümü üzerine tahta çıkan [[I. Süleyman]], saltanatının ilk yıllarında [[Belgrad'ın fethi|Belgrad]]'ı ve [[Rodos'un Fethi|Rodos]]'u fethetti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:BdGWxe419j8J:dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1020/12367.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShJQNbFWk5R4k3TcEfDrm5ZkuaYXDZr6RHOWTR-vMySClwdJNFnVvqajaBTCIqWJbUen-TiP6KsXaRIQymDStI4iarrZcAD_5jrcfK9OOB3WP_mXfJrh73I7koMrIKnNMWv-J6m&sig=AHIEtbQFz0Y8fjCIUtoig04r1bcJjgi3tQ | başlık = Ferdî'nin Süleymannâme'sinin yeni bir nüshası | ilk = Hüseyin G. | son = Yurdaydın | sayfalar =12| arşivengelli = evet | erişimtarihi = 5 Şubat 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170910141142/https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache%3ABdGWxe419j8J%3Adergiler.ankara.edu.tr%2Fdergiler%2F26%2F1020%2F12367.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShJQNbFWk5R4k3TcEfDrm5ZkuaYXDZr6RHOWTR-vMySClwdJNFnVvqajaBTCIqWJbUen-TiP6KsXaRIQymDStI4iarrZcAD_5jrcfK9OOB3WP_mXfJrh73I7koMrIKnNMWv-J6m&sig=AHIEtbQFz0Y8fjCIUtoig04r1bcJjgi3tQ | arşivtarihi = 10 Eylül 2017 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sizinti.com.tr/konular/ayrinti/rodos-un-fethi-aralik-2010.html | başlık = Rodos’un Fethi | erişimtarihi = 20 Haziran 2012 | son = Haleoğlu | ilk = Mehmet | tarih = Aralık 2010 | yayımcı = Sızıntı Dergisi | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130828095006/http://www.sizinti.com.tr/konular/ayrinti/rodos-un-fethi-aralik-2010.html | arşivtarihi = 28 Ağustos 2013 | ölüurl = evet }}</ref> [[Macaristan Krallığı|Macaristan]] ile yaptığı [[Mohaç Muharebesi (1526)|Mohaç Muhrebesi]] sonucunda krallığı kendisine bağlı bir hale getirdi. Ardından 1529'da [[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]]'nın başkenti olan [[I. Viyana Kuşatması|Viyana'yı kuşattı]]; ancak başarısız oldu.<ref>{{Kitap kaynağı|son=Imber|ilk=Colin|başlık=The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power|url=https://archive.org/details/ottomanempire1300000imbe|yıl=2002|yayımcı=Palgrave Macmillan|isbn=0-333-61386-4|sayfa=[https://archive.org/details/ottomanempire1300000imbe/page/50 50]}}</ref> 1533'te Cezayir hükümdarı [[Barbaros Hayreddin Paşa]], İstanbul'a geldi ve imparatorluğun hizmetine girdi.<ref name="TSK"/> Bir sonraki yıl ise [[Kaptan-ı derya]] olarak görevlendirildi.<ref name="TSK"/> Aynı yıl Süleyman, Bağdat ve Tebriz'i imparatorluğun topraklarına kattı.<ref name="Cambridge-330">{{Kitap kaynağı|başlık=The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War|yayımcı=[[Cambridge University Press]]|ilk=Peter M.|son=Malcolm|yazarlink=Peter M. Holt|eşyazarlar=Lambton, Ann K. S.; Lewis, Bernard|sayfalar=330, 331|url=http://books.google.com/books?id=j15MBH-FIwkC&pg=PA330|erişimtarihi=31 Ocak 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110721202835/http://books.google.com/books?id=j15MBH-FIwkC&pg=PA330|arşivtarihi=21 Temmuz 2011|ölüurl=hayır}}</ref> 1536'da, [[Fransa-Osmanlı ittifakı|Fransa ile ittifak]] kurdu;<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/books?id=w5iJ1tfLnnoC&pg=PA62|başlık=A History of the Habsburg Empire, 1526-1918|ilk=Robert A.|son=Kann|sayfa=62|6=|isbn=0-520-04206-9|yer=Londra, İngiltere|yıl=1974|yayımcı=University of California Press, Ltd.|erişimtarihi=1 Şubat 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131231163446/http://books.google.com/books?id=w5iJ1tfLnnoC&pg=PA62|arşivtarihi=31 Aralık 2013|ölüurl=hayır}}</ref> bu ittifakın bir parçası olarak yapılan [[Nice Kuşatması|Nice]] ve [[Korsika'nın Fethi|Korsika]] kuşatmalarını yaptı ([[İtalya Savaşı (1551-1559)|İtalya Savaşı]]).<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Osmanlı Tarihi, II. cilt|yazarlink=İsmail Hakkı Uzunçarşılı|ilk=İsmail Hakkı|son=Uzunçarşılı|isbn=975-16-0012-X|yer=Ankara|yıl=1983|sayfa=382}}</ref><ref name="Braudel">{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/books?id=LPp63EKb9moC&pg=PA929|başlık=The Mediterranean and the Mediterranean world in the age of Philip II|yazar=Fernand Braudel|sayfalar=929 ''ff''|erişimtarihi=31 Ocak 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131231163419/http://books.google.com/books?id=LPp63EKb9moC&pg=PA929|arşivtarihi=31 Aralık 2013|ölüurl=hayır}}</ref> I. Süleyman Batı'da Muhteşem Süleyman, doğuda Kanuni Sultan Süleyman olarak tanındı. 1565 yılında [[Malta Kuşatması|Malta'yı kuşatsa]] da, kuşatma başarısız oldu. Saltanatının son yıllarında, üç kıtaya yayılan imparatorluğunun topraklarında yaşayan insan sayısı 15 milyona ulaştı.<ref name="Tarihte Olağanüstü Kişiler">{{Kitap kaynağı|son=Tüzün|ilk=Güler|başlık=Tarihte Olağanüstü Kişiler|yıl=2004|yayımcı=Ana Yayıncılık|tanıtıcı=ISBN 975-7760-83-8|sayfa=19|bölüm= Muhteşem Süleyman}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|soyadı=Kinross|ad=Patrick Balfour|başlık=The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire|url=https://archive.org/details/ottomancenturies00kinr|yayıncı=William Morrow|yazarbağı=Patrick Balfour, 3. Baron Kinross|yıl=1979|kaynak=harv|sayfa=[https://archive.org/details/ottomancenturies00kinr/page/206 206]}}</ref>
457. satır:
==== İslam ====
{{Ana|Hilâfet}}
HilafetHilâfet veya halifelik, [[Muhammed]]'in ölümünün ardından "''sonra gelen'', ''yerine geçen'', ''ardından gelen''" anlamında oluşturulan yönetim makamıdır. Halife ise Hilafethilâfet makamındaki kişiye denir. Muhammed'in ölümünden sonra makam bir süre daha bir yönetim biçimi olarak varlığını sürdürmüş olsa da zamanla daha çok İslami bir toplumu veya İslam devletini vurgulamak için kullanılan bir terim olmuştur.
 
Halifelik daha çok Müslümanların [[Sünnî]] kanadının temsilcisi olarak kabul görmüştür. [[Şiilik|Şiî]] kanadı büyük ölçüde Sünnî hilafethilâfet yönetimi altında yaşasa da Halife'yi kabul etmemişlerdir. Halifeliği Şiîlikteki ya da [[Alevilik]]teki [[İmamet]]'ten farklı kabul etmek gerekir. İmamet teokratik bir özellik taşımasına rağmen, Halifelik teokratik bir özellik taşımamıştır. Halifeler yetkilerini saltanat dahi olsa [[ümmet]]in biatı ile devralmışlar, yönetim işlerini de büyük ölçüde danışmaya dayalı olarak yürütmüşlerdir. Bu anlamıyla teokratik olmaktan öte dünyevîdir.
 
Halife, ilk zamanlarda İslam toplumunda ileri gelenlerin seçimiyle başa geldiği hâlde, [[Emevi]] ailesine geçmesinin ardından saltanat şeklini almıştır. [[Abbasiler|Abbasi Hanedanı]]'ndan gelen halifelerin 10. yüzyılda zayıflamasına kadar devlet başkanı görevini yürüten halife, bu dönemde siyasi gücün yerel hükümdarların eline geçmesinin ardından sadece ruhani önder veya İslami toplulukların onursal lideri hâline gelmiştir. Abbasiler döneminde [[Bağdat]]'ta yaşayan halife, [[Moğollar]]ın 1258 yılında Bağdat'ı yağmalamaları sonucunda [[Mısır]]'a [[Memluk]] himayesine kaçmış, 16. yüzyılın başında [[Yavuz Sultan Selim]]'in Memluklar'a son vermesiyle birlikte İstanbul'a taşınmıştır. 29 Ekim 1923'te [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı|cumhuriyetin kurulmasıyla]] halifeliğin vârisi [[Türkiye]] olmuştur. 3 Mart 1924 tarihinde laiklik ilkesi gereğince halifelik [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] tarafından resmen kaldırılmıştır.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanlı_İmparatorluğu" sayfasından alınmıştır