1509 Konstantinopolis depremi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği
→‎Deprem: Güncelleme
32. satır:
Anadolu'nun kuzeybatısındaki Marmara Denizi bölgesinin [[levha tektoniği|aktif tektoniği]], sismik yüzey faylanmaları ile birçok büyük deprem üreten [[Fay#Yanal Atılımlı Faylar|sağ yanal atılımlı]] Kuzey Anadolu Fay Zonu tarafından domine edilir.<ref name="Ambraseys"/> KAF'taki sağ yanal faylanma [[İzmit]]'in batısına kadar devam eder, ancak Marmara Denizi'nde birkaç paralel alt kol üzerine dağılır. Marmara Denizi'ndeki [[sismoloji|sismik]] yansıma araştırmaları, büyük normal bileşenlere sahip birçok fay ortaya çıkarmakta ve kenarlarında normal faylanma mekanizmalı depremler görülmektedir. Dünyanın ve günümüzde [[Türkiye]]'nin en aktif fay hatlarından birisi olarak kabul edilen [[Kuzey Anadolu Fay Hattı]], batıda [[Ege Denizi]]'nden başlayıp doğuda [[İran-Türkiye sınırı]]na kadar 1500 km uzunlukta sağ-yanal atılımlı olarak uzanmaktadır. KAF tarihte ve günümüzde birçok can kaybı ve maddi kayıp ile sonuçlanan yıkıcı depremler üretmiştir. Marmara Denizi bölgesinin son 2000 yıldaki uzun vadeli sismisitesinin yakın zamanda yeniden değerlendirilmesi ile, büyüklükleri 6.8 ila 7.4 arasında değişen 15 büyük deprem tespit edildi.<ref name="Ambraseys"/> 1509 depreminden önceki en büyük deprem [[İstanbul'un Fethi]]'nden 36 yıl sonra 14 Ocak 1489 (894 yılı [[Safer]] ayının on üçüncü günü) meydana geldi.<ref name="Milliyet">{{haber kaynağı |yazar1=M. Sinan Genim |başlık=Tarihte İstanbul depremleri |url=https://www.milliyet.com.tr/amp/gundem/tarihte-istanbul-depremleri-6354962 |erişimtarihi=12 Eylül 2021 |yayıncı=[[Milliyet (gazete)|Milliyet]] |tarih=15 Kasım 2020}}</ref> Osmanlı kaynaklarında,"..bir azim zelzele vaki olup nice minareler ve binalar yıkılıp harap oldu.." ifadelerinin geçtiği depremin şiddeti VIII olarak tahmin edilmiştir.<ref>{{web kaynağı |başlık=Tarihsel Depremler |url=https://deprem.afad.gov.tr/tarihseldepremler |yayıncı=[[Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı]] |erişimtarihi=12 Eylül 2021}}</ref><ref name="Milliyet"/>
 
<ref name="Brooks">{{kitap kaynağı |yazar1=Thomas Brooks |başlık=London's Lamentations: Or, A Serious Discourse Concerning that Late Fiery |tarih=1670 |yayıncı=J. Hancock and N. Ponder |sayfa=95 |basım=[[Wisconsin Madison Üniversitesi]] |url=https://books.google.com.tr/books?id=-ZTkAAAAMAAJ&pg=RA1-PA96&dq=1509+great+constantinople+quake&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjxjMPYs_ryAhWfR_EDHUvICjgQ6AF6BAgDEAM#v=onepage&q=1509%20great%20constantinople%20quake&f=true |erişimtarihi=13 Eylül 2021 |dil=en}}</ref>== Deprem ==
== Deprem ==
Deprem 10 Eylül 1509 tarihinde [[Osmanlı İmparatorluğu]] sınırları içindeki [[Marmara Denizi]]'nin kuzeyinde, başkent İstanbul'un 25 km açığında meydana geldi. Bazı kaynaklarda yerel saatte 22:00, diğer kaynaklarda ise gece 04:00 civarında meydana geldiği bildirilen depremin [[yüzey dalgası]] büyüklüğü daha önceki araştırmalara göre farklı olmakla birlikte, 7.2 Ms ile 8.0 Ms arasında tahmin edildi.<ref name="Sawai"/><ref name="KTÜ">{{web kaynağı |yazar1=Abdülkadir Gündüz, Süha Türkmen, Umut Eryiğit, Yunus Karaca, Murat Aydın |başlık=Is Turkey an Earthquake Country? |url=https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/afettibbi_daf35.pdf |yayıncı=[[Karadeniz Teknik Üniversitesi]] |erişimtarihi=11 Eylül 2021 |sayfalar=34|dil=İngilizce|tarih=2013}}</ref> 50 saniye süren depremin [[deprem odağı|merkez üssü]]nün günümüz ölçümleri ile [[Adalar]] segmenti üzerinde bulunduğu belirlendi. [[Kuzey Anadolu Fay Hattı]]'nın Çınarcık Havzasından Marmara Denizi'nin doğusuna, [[İzmit Körfezi]]'ne kadar 70 (43 mil) ila 100 km (62 [[Mil (birim)|mil]]) arasında bir [[fay]]ın kırıldığı düşünülmektedir.<ref name="Lozefski">{{Web kaynağı | url = http://gsa.confex.com/gsa/2004NE/finalprogram/abstract_70181.htm | başlık = Provenance of turbidite sands in the Marmara Sea, Turkey: a tool for submarine paleoseismology | soyadı1 = Lozefski | ad1 = G. | soyadı2 = McHugh | ad2 = C. | soyadı3 = Cormier | ad3 = M-H. | soyadı4 = Seeber | ad4 = L. | soyadı5 = Çagatay | ad5 = N. | soyadı6 = Okay | ad6 = N. | yıl = 2004 | erişimtarihi = 4 Mart 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110608092450/http://gsa.confex.com/gsa/2004NE/finalprogram/abstract_70181.htm | arşivtarihi = 8 Haziran 2011 | ölüurl =evet}}</ref> [[Mercalli şiddet ölçeği]]'ne göre depremin şiddeti ''X'' (yoğun) veya ''XI'' (aşırı) olarak kaydedildi.<ref name="TheIndependent"/>
 
Depremin ardından bazı noktalarda boyu 6 [[metre]]'ye kadar ulaşan [[tsunami]] meydana geldi.<ref name="Kandilli">{{web kaynağı |başlık=Türkiye'deki Önemli Tsunamiler |url= http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2//?s=1509+ |yayıncı=[[Boğaziçi Üniversitesi]] [[Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü]] |erişimtarihi=12 Eylül 2021}}</ref> Şehrin surları ve [[Galata Surları|Ceneviz Surları]]nı aşan dalgalar yerleşim yerlerinin içine kadar girerken, [[Konstantinopolis Surları|İstanbul Surları]] zarar gördü. Özellikle [[Galata]] bölgesinde çok sayıda ev sular altında kalarak denize karıştı. Marmara Denizinde gözlemlenen tsunaminin sadece deprem ile ilgili değil, depremin tetiklediği [[Heyelan#Tsunami Nedenleri|deniz tabanı heyelanlarından]] da kaynaklandığı deprem bilimciler tarafından öngörüldü.<ref name="TheIndependent"/> Depremin zemine etkisi ile ilgili tek bilgi, Konstantinopolis ve [[Beyoğlu|Pera]]'da bazı yerlerde deprem sonucu yerin yarıldığı ve muhtemelen [[Haliç]] kıyılarında derin çatlakların olduğu bilgisi [[Tevârîh-i Âl-i Osman (Oruç Bey)|Tevârîh-i Âl-i Osman]] tarafından rapor edildi.<ref name="Ambraseys"/> [[Artçı deprem]]ler kırk gün boyunca devam etti.
 
Depremin, İmparatorluğun [[Rumeli Eyaleti]]'ne bağlı [[Edirne]], [[Çorlu]], [[Gelibolu]] ve II. Bayezid'in doğum yeri olan günümüzde Yunanistan sınırları içinde kalan [[Dimetoka]]'da dahi hasara yol açtığına dair raporlar bildirildi.<ref name="Sawai"/> Aynı dönemde [[Kahire]]'de bulunan tarihçi Muhammed İbn İyas (1448-1522), vaka-i namesinde 1509 depreminin [[Memlûk Devleti]]'ndeki etkisine dair bir kayıt bırakmıştır.<ref name="Sawai"/>