Amfibiler: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Seldenuryalvac (mesaj) tarafından yapılan değişiklikler geri döndürülerek, VT Bot tarafından değiştirilmiş son sürüm geri getirildi. Etiketler: Geri döndürme Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Çoklu_sorun|{{ek kaynak gerekli|tarih=Ağustos 2021}}{{genişlet dil|topic=|langcode=en|otherarticle=amphibia|tarih=Ağustos 2021}}}}▼
▲{{ek kaynak gerekli|tarih=Ağustos 2021}}{{genişlet dil|topic=|langcode=en|otherarticle=amphibia|tarih=Ağustos 2021}}}}
{{Otomatik taksokutu
|takson=Amphibia
Satır 21 ⟶ 19:
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Amphibia}}
}}
'''İki yaşamlılar'''<ref>[http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.51e8ccc26081d1.13972851 Türk Dil Kurumu]</ref> ya da '''iki yaşayışlılar'''<ref>[http://www.dildernegi.org.tr/TR/Sozluk.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFEC9E8A7FA3AA308F&Sozcuk=ikiya%C5%9Fay%C4%B1%C5%9Fl%C4%B1&Secim=1 Dil Derneği]</ref>, '''amfibiler''', '''amfibyumlar''' ({{Dil|la|Amphibia|dil_adı=e}}), [[amniyon|amniyotik yumurtaya]] sahip olmayan
== Etimoloji ==
Amfibi [[Türkçe|Türkçeye]], [[Fransızca]] "su ve karada yaşayan canlı" veya "su ve karada hareket eden araç veya askeri birlik" anlamına gelmiş ''amphibie'' sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük [[Eski Yunanca]] "çift canlı" anlamındaki αμφιβίος (''amphibíos'') sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca βίος (''bíos'') "canlı" sözcüğünden ''amphi''+ [[Ön ek|ön ekiyle]] türetilmiştir. Türkçede ilk kullanımı 1930 yılı öncesine tarihlenir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://nisanyansozluk.com/?k=amfibi|başlık=amfibi|erişimtarihi=2021-09-08|çalışma=Nişanyan Sözlük}}</ref>
Eski Türkçe kurbağa anlamındaki bağa (baka) sözcüğü hem suda hem karada yaşadığı görülen kurbağa, kaplumbağa, tosbağa, otlu bağa gibi hayvan adlarında kullanılagelmiştir; ancak bunun bilimsel sınıflandırmayla ilgisi yoktur.
== Taksonomi ==
Yaşayan türlerin hepsi [[Lissamphibia]] alt sınıfındandır ve 3 takıma ayrılır:
:1. '''[[Kuyruksuz iki yaşamlılar]]''' (Anura) takımından türler '''[[kurbağa]]''' olarak bilinir.
Satır 28 ⟶ 34:
:3. '''[[Ayaksız iki yaşamlılar]]''' (Gymnophiona) takımından türler Türkiye'de yaşamadığından halk tarafından verilmiş adları da yoktur.
== Evrim ==
▲İki yaşamlılar, [[değişkensıcaklı|değişken sıcaklı]] ([[ekzotermik]]) hayvanlardır ve yaşamlarının bir kısmını karada bir kısmını suda geçirdikleri için "iki yaşayışlı" ismini almışlardır. Günümüzde yaşayan 6,022 adet iki yaşayışlı [[tür]]ü olduğu bilinmektedir. İki yaşayışlıları ve sürüngenleri inceleyen bilim dalına [[herpetoloji]] denir.
Gerek [[anatomi]] gerekse [[fizyoloji]]k açıdan [[balık]]larla, [[sürüngenler|sürüngen]] arasında bir özellik gösteren Amphibia sınıfı, [[omurgalılar]]ın su dışında yaşayan ilk grubunu oluşturmaktadır. Omurgalılar su yaşamından kara yaşamına geçerken, birçok değişiklikler meydana gelmiştir. [[Devoniyen]]'in sonlarına doğru meydana gelen kuraklık nedeniyle, [[akciğerli balıklar]]ın bazı [[popülasyon]]ları yaşadıkları ortamlardan çıkarak karadan diğer sulara geçmişlerdir. Daha sonra da tüm suların kurumasıyla zamanlarının büyük bir bölümünü karalarda geçirmeye başlamışlardır.
▲Gerek [[anatomi]] gerekse [[fizyoloji]]k açıdan [[balık]]larla, [[sürüngenler|sürüngen]] arasında bir özellik gösteren Amphibia sınıfı, [[omurgalılar]]ın su dışında yaşayan ilk grubunu oluşturmaktadır. Omurgalılar su yaşamından kara yaşamına geçerken, birçok değişiklikler meydana gelmiştir. [[Devoniyen]]'in sonlarına doğru meydana gelen kuraklık nedeniyle, [[akciğerli balıklar]]ın bazı [[popülasyon]]ları yaşadıkları ortamlardan çıkarak karadan diğer sulara geçmişlerdir. Daha sonra da tüm suların kurumasıyla zamanlarının büyük bir bölümünü karalarda geçirmeye başlamışlardır. Böylece Amfibyumların [[balıklar]]ın en [[evrim]] geçirmiş olan [[Teleostei]] grubu yerine en ilkel olan [[Dipnoi]] den meydana gelmesi ilginç bir evrimsel olaydır.
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}{{Otorite kontrolü}}
[[Kategori:Amfibyumlar| ]]
| |||